బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
బ్రహ్మ వా ఇదమగ్ర ఆసీత్తదాత్మానమేవావేత్ । అహం బ్రహ్మాస్మీతి । తస్మాత్తత్సర్వమభవత్తద్యో యో దేవానాం ప్రత్యబుధ్యత స ఎవ తదభవత్తథర్షీణాం తథా మనుష్యాణాం తద్ధైతత్పశ్యనృషిర్వామదేవః ప్రతిపేదేఽహం మనురభవం సూర్యశ్చేతి । తదిదమప్యేతర్హి య ఎవం వేదాహం బ్రహ్మాస్మీతి స ఇదం సర్వం భవతి తస్య హ న దేవాశ్చనాభూత్యా ఈశతే । ఆత్మా హ్యేషాం స భవతి అథ యోఽన్యాం దేవతాముపాస్తేఽన్యోఽసావన్యోఽహమస్మీతి న స వేద యథా పశురేవం స దేవానామ్ । యథా హ వై బహవః పశవో మనుష్యం భుఞ్జ్యురేవమేకైకః పురుషో దేవాన్భునక్త్యేకస్మిన్నేవ పశావాదీయమానేఽప్రియం భవతి కిము బహుషు తస్మాదేషాం తన్న ప్రియం యదేతన్మనుష్యా విద్యుః ॥ ౧౦ ॥
తత్కథమవేదిత్యాహ — అహం దృష్టేర్ద్రష్టా ఆత్మా బ్రహ్మాస్మి భవామీతి । బ్రహ్మేతి — యత్సాక్షాదపరోక్షాత్సర్వాన్తర ఆత్మా అశనాయాద్యతీతో నేతి నేత్యస్థూలమనణ్విత్యేవమాదిలక్షణమ్ , తదేవాహమస్మి, నాన్యః సంసారీ, యథా భవానాహేతి । తస్మాత్ ఎవం విజ్ఞానాత్ తద్బ్రహ్మ సర్వమభవత్ - అబ్రహ్మాధ్యారోపణాపగమాత్ తత్కార్యస్యాసర్వత్వస్య నివృత్త్యా సర్వమభవత్ । తస్మాద్యుక్తమేవ మనుష్యా మన్యన్తే — యద్బ్రహ్మవిద్యయా సర్వం భవిష్యామ ఇతి । యత్పృష్టమ్ — కిము తద్బ్రహ్మావేద్యస్మాత్తత్సర్వమభవదితి, తన్నిర్ణీతమ్ — బ్రహ్మ వా ఇదమగ్ర ఆసీత్తదాత్మానమేవావేదహం బ్రహ్మాస్మీతి తస్మాత్తత్సర్వమభవదితి ॥

వాక్యాన్తరమాకాఙ్క్షాపూర్వకమాదత్తే —

తత్కథమితి ।

తదక్షరాణి వ్యాచష్టే —

దృష్టేరితి ।

ఇతిపదమవేదిత్యనేన సంబధ్యతే ।

బ్రహ్మశబ్దం వ్యాచష్టే —

బ్రహ్మేతీతి ।

బ్రహ్మాహమ్పదార్థయోర్మిథో విశేషణవిశేష్యభావమభిప్రేత్య వాక్యార్థమాహ —

తదేవేతి ।

ఆచార్యోపదిష్టేఽర్థే స్వస్య నిశ్చయం దర్శయతి —

యథేతి ।

ఇతిశబ్దో వాక్యార్థజ్ఞానసమాప్త్యర్థః ।

ఇదానీం ఫలవాక్యం వ్యాచష్టే —

తస్మాదితి ।

సర్వభావమేవ వ్యాకరోతి —

అబ్రహ్మేతి ।

బ్రహ్మైవావిద్యయా సంసరతి విద్యయాం చ ముచ్యత ఇతి పక్షస్య నిర్దోషత్వముపసమ్హరతి —

తస్మాద్యుక్తమితి ।

వృత్తం కీర్తయతి —

యత్పృష్టమితి ।