ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ப்ரத²மோ(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ப்³ரஹ்ம வா இத³மக்³ர ஆஸீதே³கமேவ ததே³கம் ஸந்ந வ்யப⁴வத் । தச்ச்²ரேயோரூபமத்யஸ்ருஜத க்ஷத்ரம் யாந்யேதாநி தே³வத்ரா க்ஷத்ராணீந்த்³ரோ வருண: ஸோமோ ருத்³ர: பர்ஜந்யோ யமோ ம்ருத்யுரீஶாந இதி । தஸ்மாத்க்ஷத்ராத்பரம் நாஸ்தி தஸ்மாத்³ப்³ரஹ்மண: க்ஷத்ரியமத⁴ஸ்தாது³பாஸ்தே ராஜஸூயே க்ஷத்ர ஏவ தத்³யஶோ த³தா⁴தி ஸைஷா க்ஷத்ரஸ்ய யோநிர்யத்³ப்³ரஹ்ம । தஸ்மாத்³யத்³யபி ராஜா பரமதாம் க³ச்ச²தி ப்³ரஹ்மைவாந்தத உபநிஶ்ரயதி ஸ்வாம் யோநிம் ய உ ஏநம் ஹிநஸ்தி ஸ்வாம் ஸ யோநிம்ருச்ச²தி ஸ பாபீயாந்ப⁴வதி யதா² ஶ்ரேயாம் ஸம் ஹிம்ஸித்வா ॥ 11 ॥
ப்³ரஹ்ம வா இத³மக்³ர ஆஸீத் — யத³க்³நிம் ஸ்ருஷ்ட்வா அக்³நிரூபாபந்நம் ப்³ரஹ்ம — ப்³ராஹ்மணஜாத்யபி⁴மாநாத் ப்³ரஹ்மேத்யபி⁴தீ⁴யதே — வை, இத³ம் க்ஷத்ராதி³ஜாதம் , ப்³ரஹ்மைவ, அபி⁴ந்நமாஸீத் , ஏகமேவ - ந ஆஸீத்க்ஷத்ராதி³பே⁴த³: । தத் ப்³ரஹ்மைகம் க்ஷத்ராதி³பரிபாலயித்ராதி³ஶூந்யம் ஸத் , ந வ்யப⁴வத் ந விபூ⁴தவத் கர்மணே நாலமாஸீதி³த்யர்த²: । ததஸ்தத்³ப்³ரஹ்ம — ப்³ராஹ்மணோ(அ)ஸ்மி மமேத்த²ம் கர்தவ்யமிதி ப்³ராஹ்மணஜாதிநிமித்தம் கர்ம சிகீர்ஷு: ஆத்மந: கர்மகர்த்ருத்வவிபூ⁴த்யை, ஶ்ரேயோரூபம் ப்ரஶஸ்தரூபம் , அதி அஸ்ருஜத அதிஶயேந அஸ்ருஜத ஸ்ருஷ்டவத் । கிம் புநஸ்தத் , யத்ஸ்ருஷ்டம் ? க்ஷத்ரம் க்ஷத்ரியஜாதி: ; தத்³வ்யக்திபே⁴தே³ந ப்ரத³ர்ஶயதி — யாந்யேதாநி ப்ரஸித்³தா⁴நி லோகே, தே³வத்ரா தே³வேஷு, க்ஷத்த்ராணீதி — ஜாத்யாக்²யாயாம் பக்ஷே ப³ஹுவசநஸ்மரணாத் வ்யக்திப³ஹுத்வாத்³வா பே⁴தோ³பசாரேண — ப³ஹுவசநம் । காநி புநஸ்தாநீத்யாஹ — தத்ராபி⁴ஷிக்தா ஏவ விஶேஷதோ நிர்தி³ஶ்யந்தே — இந்த்³ரோ தே³வாநாம் ராஜா, வருணோ யாத³ஸாம் , ஸோமோ ப்³ராஹ்மணாநாம் , ருத்³ர: பஶூநாம் , பர்ஜந்யோ வித்³யுதா³தீ³நாம் , யம: பித்ரூணாம் , ம்ருத்யு: ரோகா³தீ³நாம் , ஈஶாநோ பா⁴ஸாம் — இத்யேவமாதீ³நி தே³வேஷு க்ஷத்ராணி । தத³நு இந்த்³ராதி³க்ஷத்ரதே³வதாதி⁴ஷ்டி²தாநி மநுஷ்யக்ஷத்ராணி ஸோமஸூர்யவம்ஶ்யாநி புரூரவ:ப்ரப்⁴ருதீநி ஸ்ருஷ்டாந்யேவ த்³ரஷ்டவ்யாநி ; தத³ர்த² ஏவ ஹி தே³வக்ஷத்ரஸர்க³: ப்ரஸ்துத: । யஸ்மாத் ப்³ரஹ்மணா அதிஶயேந ஸ்ருஷ்டம் க்ஷத்ரம் , தஸ்மாத்க்ஷத்ராத்பரம் நாஸ்தி ப்³ராஹ்மணஜாதேரபி நியந்த்ரு ; தஸ்மாத்³ப்³ராஹ்மண: காரணபூ⁴தோ(அ)பி க்ஷத்ரியஸ்ய க்ஷத்ரியம் அத⁴ஸ்தாத் வ்யவஸ்தி²த: ஸந் உபரி ஸ்தி²தம் உபாஸ்தே — க்வ ? ராஜஸூயே । க்ஷத்ர ஏவ தத் ஆத்மீயம் யஶ: க்²யாதிரூபம் — ப்³ரஹ்மேதி — த³தா⁴தி ஸ்தா²பயதி ; ராஜஸூயாபி⁴ஷிக்தேந ஆஸந்த்³யாம் ஸ்தி²தேந ராஜ்ஞா ஆமந்த்ரிதோ ப்³ரஹ்மந்நிதி ருத்விக் புநஸ்தம் ப்ரத்யாஹ — த்வம் ராஜந்ப்³ரஹ்மாஸீதி ; ததே³தத³பி⁴தீ⁴யதே — க்ஷத்ர ஏவ தத்³யஶோ த³தா⁴தீதி । ஸைஷா ப்ரக்ருதா க்ஷத்ரஸ்ய யோநிரேவ, யத்³ப்³ரஹ்ம । தஸ்மாத் யத்³யபி ராஜா பரமதாம் ராஜஸூயாபி⁴ஷேககு³ணம் க³ச்ச²தி ஆப்நோதி — ப்³ரஹ்மைவ ப்³ராஹ்மணஜாதிமேவ, அந்தத: அந்தே கர்மபரிஸமாப்தௌ, உபநிஶ்ரயதி ஆஶ்ரயதி ஸ்வாம் யோநிம் — புரோஹிதம் புரோ நித⁴த்த இத்யர்த²: । யஸ்து புநர்ப³லாபி⁴மாநாத் ஸ்வாம் யோநிம் ப்³ராஹ்மணஜாதிம் ப்³ராஹ்மணம் — ய உ ஏநம் — ஹிநஸ்தி ஹிம்ஸதி ந்யக்³பா⁴வேந பஶ்யதி, ஸ்வாமாத்மீயாமேவ ஸ யோநிம்ருச்ச²தி — ஸ்வம் ப்ரஸவம் விச்சி²நத்தி விநாஶயதி । ஸ ஏதத்க்ருத்வா பாபீயாந் பாபதரோ ப⁴வதி ; பூர்வமபி க்ஷத்ரிய: பாப ஏவ க்ரூரத்வாத் , ஆத்மப்ரஸவஹிம்ஸயா ஸுதராம் ; யதா² லோகே ஶ்ரேயாம்ஸம் ப்ரஶஸ்ததரம் ஹிம்ஸித்வா பரிபூ⁴ய பாபதரோ ப⁴வதி, தத்³வத் ॥

ப்³ரஹ்மகண்டி³காமித்த²ம் வ்யாக்²யாய ப்³ரஹ்ம வா இத³மித்யாதி³வாக்யஸ்யாதீதேந ஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி —

ஸூத்ரித இதி ।

ஶாஸ்த்ரார்த²ஶப்³தோ³ ப்³ரஹ்மவித்³யாவிஷய: ।

ததா³ஹுரித்யாதி³நோக்தமநுவத³தி —

தஸ்ய சேதி ।

அர்த²வாத³ஸ்தத்³யோ யோ தே³வாநாமித்யதி³: । ஸம்ப³ந்தோ⁴ ஜ்ஞாநஸ்ய ஸர்வாபத்திப²லேந ஸாத்⁴யஸாத⁴நத்வமதி⁴காரிணா(அ)(அ)ஶ்ரயாஶ்ரயித்வமைக்யேந விஷயவிஷயித்வமிதி விபா⁴க³: ।

அவித்³யாஸூத்ரே வ்ருத்தம் கத²யதி —

அவித்³யாயாஶ்சேதி ।

ஸம்ஸாரஸ்யாதி⁴கார: ப்ரவ்ருத்திருத்பத்திரிதி யாவத் ।

யதா² பஶுரித்யாதி³நோக்தமநுபா⁴ஷதே —

தத்ரேதி ।

அவித்³யாதி⁴கார: ஸப்தம்யர்த²: ।

தத்ராவித்³யாகார்யம் ப்ரபஞ்சயிதுமத்⁴யாயஶேஷப்ரவ்ருத்திரிதி மந்வாநோ(அ)வித்³யாவிவர்தசாதுர்வர்ண்யஸ்ருஷ்டிப்ரகடநார்த²ம் ததே³தத்³ப்³ரஹ்மேத்யஸ்மாத்ப்ராக்தநம் வாக்யமித்யாகாங்க்ஷாபூர்வகமாஹ —

கிம் புநரிதி ।

ப்³ரஹ்ம வா இத³மித்யாதி³வாக்யமித³மா பராம்ருஶ்யதே ।

வர்ணாநேவ விஶிநஷ்டி —

யந்நிமித்தேதி ।

யைர்நிமித்தைர்ப்³ராஹ்மண்யாதி³பி⁴: ஸம்ப³த்³தே⁴ஷு கர்மஸ்வயமவித்³வாநதி⁴க்ருத: பஶுரிவ ஸம்ஸரதீதி பஶுநித³ர்ஶநஶ்ருதௌ ப்ரஸித்³த⁴ம் தாநி நிமித்தாநி த³ர்ஶயிதுமுத்தரம் வாக்யம் ப்ரவ்ருத்தமித்யர்த²: ।

அதே²த்யப்⁴யமந்த²தி³த்யத்ராநுக்³ராஹகதே³வதாஸர்க³ம் ப்ரக்ரம்யாக்³நேரேவ ஸ்ருஷ்டிருக்தா நேந்த்³ராதீ³நாமத்ர த்வவித்³யாம் ப்ரஸ்துத்ய தேஷாம் ஸோச்யதே தத்ர க: ஶ்ருதேரபி⁴ப்ராயஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஏதஸ்யேதி ।

பூர்வமக்³நிஸர்கா³நந்தரமிந்த்³ராதி³ஸர்கோ³ வாச்யோ(அ)பி நோக்த: ப²லாபா⁴வாத் । இஹ த்வவிது³ஷஸ்தத்கார்யவர்ணாத்³யபி⁴மாநிந: கர்மாதி⁴க்ருதிரித்யேதஸ்யார்த²ஸ்ய ப்ரத³ர்ஶநார்த²ம் ததா³வித்³யத்வவிவக்ஷயா ஸ வ்யுத்பாத்³யத இத்யர்த²: ।

அக்³நிஸர்கோ³(அ)பி தர்ஹி தத்³வத³த்ரைவ வாச்யோ விஶேஷாபா⁴வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அக்³நேஸ்த்விதி ।

ப்ரஜாபதே: ஸ்ருஷ்டிபூர்தயே சேத³க்³நிஸ்ருஷ்டிஸ்தத்ரோக்தா ஹதேந்த்³ராதி³ஸர்கோ³(அ)பி தத்ரைவ வாச்யோ(அ)ந்யதா² தத³பூர்தேரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அயஞ்சேதி ।

தர்ஹி தத்ரோக்தஸ்ய கஸ்மாத³த்ரோக்தி: புநருக்தேரித்யாஶங்க்யைதஸ்யைவார்த²ஸ்யேத்யத்ரோக்தம் ஸ்மாரயதி —

இஹ த்விதி ।

ஸம்க³திமுக்த்வா வாக்யமாதா³ய வ்யாசஷ்டே —

ப்³ரஹ்மேதி ।

அக்³ரே க்ஷாத்ராதி³ஸர்கா³த்பூர்வமிதி யாவத் ।

வைஶப்³த³ஸ்யாவதா⁴ரணார்த²த்வம் வத³ந்வாக்யார்தோ²க்திபூர்வகமேகமித்யஸ்யார்த²மாஹ —

இத³மிதி ।

த்³விதீயமேவகாரம் வ்யாசஷ்டே —

நா(அ)(அ)ஸீதி³தி ।

கத²ம் தர்ஹி தஸ்ய கர்மாநுஷ்டா²நஸாமர்த்²யஸித்³தி⁴ரித்யாஶங்க்ய ஸமநந்தரவாக்யம் வ்யாசஷ்டே —

தத இதி ।

ததே³வஸ்ருஷ்டமாகாங்க்ஷாத்³வாரா ஸ்பஷ்டயதி —

கிம் புநரிதி ।

ஏகா சேத்க்ஷத்ரஜாதி: ஸ்ருஷ்டா கத²ம் தர்ஹி யாந்யேதாநீதி ப³ஹூக்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ –

தத்³வ்யக்திபே⁴தே³நேதி ।

க்ஷத்ரஜாதேரேகத்வாத்கத²ம் க்ஷத்ராணீதி ப³ஹுவசநமித்யாஶங்க்ய ‘ஜாத்யாக்²யாயாமேகஸ்மிந்ப³ஹுவசநமந்யதரஸ்யாம்’(ப.ஸூ1-2-58) இதி ஸ்ம்ருதிமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ —

ஜாதீதி ।

ப³ஹூக்தேக³த்யந்தரமாஹ —

வ்யக்தீதி ।

தாஸாம் ப³ஹுத்வாஜ்ஜாதேஶ்ச தத³பே⁴தா³த்தத்ராபி பே⁴த³முபசர்ய ப³ஹூக்திரித்யர்த²: । க்ஷத்ராணீதி ப³ஹுவசநமிதி யாவத் ।

தேஷாம் விஶேஷதோ க்³ரஹணம் க்ஷத்ரஸ்யோத்தமத்வம் க்²யாபயிதுமிதி மந்வாந: ஸந்நாஹ —

காநி புநரித்யாதி³நா ।

நநு கிமிதி தே³வேஷு க்ஷத்த்ரஸ்ருஷ்டிருச்யதே ப்³ராஹ்மணஸ்ய கர்மாநுஷ்டா²நஸாமர்த்²யஸித்³த்⁴யர்த²ம் மநுஷ்யேஷ்வேவ தத்ஸ்ருஷ்டிருபதே³ஷ்டவ்யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தத³ந்விதி ।

ததா²(அ)பி விவக்ஷிதா ஸ்ருஷ்டிர்முக²தோ வக்தவ்யேத்யாஶங்க்யோபோத்³கா⁴தோ(அ)யமித்யாஹ —

தத³ர்த² இதி ।

தஸ்மாதி³த்யாதி³ வ்யாசஷ்டே —

யஸ்மாதி³தி ।

க்ஷத்ரஸ்ய நியந்த்ருத்வவது³த்கர்ஷே ஹேத்வந்தரமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்³ரஹ்மேதி ப்ரஸித்³த⁴ம் ப்³ராஹ்மண்யாக்²யமிதி யாவத் ।

உக்தம்மேவ ப்ரபஞ்சயதி —

ராஜஸூயேதி ।

ஆஸந்த்³யாம் மஞ்சிகாயாம் ।

க்ஷத்ரே ஸ்வகீயம் யஶ: ஸமர்பயதோ ப்³ராஹ்மணஸ்ய நிஷ்கர்ஷமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸைஷேதி ।

தயோர்ப்³ராஹ்மணத்வஸ்ய துல்யத்வாத்குதோ(அ)வாந்தரபே⁴த³: க்ஷத்த்ரமபி க்ரதுகாலே ப்³ராஹ்மண்யம் ப்ராப்நோதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

க்ஷத்த்ரஸ்ய ப்³ரஹ்மாபி⁴ப⁴வே தோ³ஷஶ்ரவணாச்ச தஸ்ய தத³பேக்ஷயா தத்³கு³ணத்வமித்யாஹ —

யஸ்த்விதி ।

ப்ரமாதா³த³பீதி வக்துமுஶப்³த³: । ய உ ஏநம் ஹிநஸ்தீதி ப்ரதீகக்³ரஹணம் யஸ்து புநரித்யாதி³வ்யாக்²யாநமிதி பே⁴த³: ।

ஈயஸுநஸ்தரப³ர்த²ஸ்ய ப்ரயோகே³ ஹேதுமாஹ —

பூர்வமபீதி ।

ப்³ராஹ்மணாபி⁴ப⁴வே பாபீயஸ்த்வமித்யேதது³தா³ஹரணேந பு³த்³தா⁴வாரோபயதி —

யதே²தி ॥11॥