బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃపఞ్చమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
యత్కిఞ్చావిజ్ఞాతం ప్రాణస్య తద్రూపం ప్రాణో హ్యవిజ్ఞాతః ప్రాణ ఎనం తద్భూత్వావతి ॥ ౧౦ ॥
తథా యత్కిఞ్చ అవిజ్ఞాతం విజ్ఞానాగోచరం న చ సన్దిహ్యమానమ్ , ప్రాణస్య తద్రూపమ్ ; ప్రాణో హ్యవిజ్ఞాతః అవిజ్ఞాతరూపః హి యస్మాత్ ప్రాణః — అనిరుక్తశ్రుతేః । విజ్ఞాతవిజిజ్ఞాస్యావిజ్ఞాతభేదేన వాఙ్మనఃప్రాణవిభాగే స్థితే త్రయో లోకా ఇత్యాదయో వాచనికా ఎవ । సర్వత్ర విజ్ఞాతాదిరూపదర్శనాద్వచనాదేవ నియమః స్మర్తవ్యః । ప్రాణ ఎనం తద్భూత్వావతి — అవిజ్ఞాతరూపేణైవాస్య ప్రాణోఽన్నం భవతీత్యర్థః । శిష్యపుత్రాదిభిః సన్దిహ్యమానావిజ్ఞాతోపకారా అప్యాచార్యపిత్రాదయో దృశ్యన్తే ; తథా మనఃప్రాణయోరపి సన్దిహ్యమానావిజ్ఞాతయోరన్నత్వోపపత్తిః ॥

అనిరుక్తశ్రుతేరవిజ్ఞాతరూపో యస్మాత్ప్రాణస్తస్మాదవిజ్ఞాతం సర్వం ప్రాణస్య రూపమితి యోజనా । విజ్ఞాతాదిరూపాతిరేకేణ లోకవేదాద్యభావాద్విజ్ఞాతాదిరూపాభిధానేనైవ వాగాదీనాం లోకాద్యాత్మత్వే సిద్ధే కిమర్థం త్రయో లోకా ఇత్యాదివాక్యమిత్యాశఙ్క్య తథైవ ధ్యానార్థమిత్యాహ —

విజ్ఞాతేతి ।

భూరాదిష్వేకైకత్ర విజ్ఞాతాదిదృష్టేర్వాగాదేశ్చ వ్యవస్థితత్వాత్కుతో విజ్ఞాతాదేర్వాగాద్యాత్మకత్వం నియన్తుం శక్యమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

సర్వత్రేతి ।

ప్రాణవిభూతివిదః సంపతి ఫలం కథయతి —

ప్రాణ ఇతి ।

లోకే విజ్ఞాతస్యైవ భోజ్యత్వోపలమ్భాదవిజ్ఞాతాదిరూపేణ ప్రాణాదేర్న భోజ్యత్వోపపత్తిరిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

శిష్యేతి ।

శిష్యైరవివేకిభిః సన్దిహ్యమానోపకారా అపి గురవస్తేషాం భోజ్యతామపద్యామానా దృశ్యన్తే పుత్రాదిభిశ్చాతిబాలైరవిజ్ఞాతోపకారాః పిత్రాదయస్తేషాం భోజ్యత్వమాపద్యన్తే తథా ప్రకృతేఽపి సంభవతీత్యర్థః ॥౧౦॥