బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃపఞ్చమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
విజ్ఞాతం విజిజ్ఞాస్యమవిజ్ఞాతమేత ఎవ యత్కిఞ్చ విజ్ఞాతం వాచస్తద్రూపం వాగ్ఘి విజ్ఞాతా వాగేనం తద్భూత్వావతి ॥ ౮ ॥
విజ్ఞాతం విజిజ్ఞాస్యమ్ అవిజ్ఞాతమ్ ఎత ఎవ ; తత్ర విశేషః యత్కిఞ్చ విజ్ఞాతం విస్పష్టం జ్ఞాతం వాచస్తద్రూపమ్ ; తత్ర స్వయమేవ హేతుమాహ — వాక్ హి విజ్ఞాతా, ప్రకాశాత్మకత్వాత్ ; కథమవిజ్ఞాతా భవేత్ యా అన్యానపి విజ్ఞాపయతి ; ‘వాచైవ సమ్రాడ్బన్ధుః ప్రజ్ఞాయతే’ (బృ. ఉ. ౪ । ౧ । ౨) ఇతి హి వక్ష్యతి । వాగ్విశేషవిద ఇదం ఫలముచ్యతే — వాగేవ ఎనం యథోక్తవాగ్విభూతివిదం తత్ విజ్ఞాతం భూత్వా అవతి పాలయతి, విజ్ఞాతరూపేణైవాస్యాన్నం భోజ్యతాం ప్రతిపద్యత ఇత్యర్థః ॥

విజ్ఞాతాదివాక్యమాదాయ తద్గతం విశేషం దర్శయతి —

విజ్ఞాతమితి ।

విజ్ఞాతం సర్వం వాచో రూపమితి ప్రతిజ్ఞాతోఽర్థః సప్తమ్యర్థః ।

ప్రకాశకత్వేఽపి కథం వాచో విజ్ఞాతత్వమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

కథమితి ।

ప్రకాశాత్మకత్వమేవ కుతో వాచః సిద్ధమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

వాచేతి ।

వాగ్విశేషస్తద్విభూతిః ॥౮॥ సన్దిహ్యమానాకారత్వాత్సంకల్పవికల్పాత్మకత్వాదితి యావత్ । తస్మాత్సర్వం విజిజ్ఞాస్యం మనోరూపమితి సంబన్ధః । పూర్వవద్వాగ్విభూతివిదో యథా ఫలముక్తం తద్వదితి యావత్ ॥౯॥