ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಪ್ರಥಮೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ತಸ್ಯೈ ವಾಚಃ ಪೃಥಿವೀ ಶರೀರಂ ಜ್ಯೋತೀರೂಪಮಯಮಗ್ನಿಸ್ತದ್ಯಾವತ್ಯೇವ ವಾಕ್ತಾವತೀ ಪೃಥಿವೀ ತಾವಾನಯಮಗ್ನಿಃ ॥ ೧೧ ॥
ತಸ್ಯೈ ತಸ್ಯಾಃ ವಾಚಃ ಪ್ರಜಾಪತೇರನ್ನತ್ವೇನ ಪ್ರಸ್ತುತಾಯಾಃ ಪೃಥಿವೀ ಶರೀರಂ ಬಾಹ್ಯ ಆಧಾರಃ, ಜ್ಯೋತೀರೂಪಂ ಪ್ರಕಾಶಾತ್ಮಕಂ ಕರಣಂ ಪೃಥಿವ್ಯಾ ಆಧೇಯಭೂತಮ್ ಅಯಂ ಪಾರ್ಥಿವೋಽಗ್ನಿಃ । ದ್ವಿರೂಪಾ ಹಿ ಪ್ರಜಾಪತೇಃ ವಾಕ್ ಕಾರ್ಯಂ ಆಧಾರಃ ಅಪ್ರಕಾಶಃ, ಕರಣಂ ಚ ಆಧೇಯಂ ಪ್ರಕಾಶಃ ತದುಭಯಂ ಪೃಥಿವ್ಯಗ್ನೀ ವಾಗೇವ ಪ್ರಜಾಪತೇಃ । ತತ್ ತತ್ರ ಯಾವತ್ಯೇವ ಯಾವತ್ಪರಿಮಾಣೈವ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಾಧಿಭೂತಭೇದಭಿನ್ನಾ ಸತೀ ವಾಗ್ಭವತಿ, ತತ್ರ ಸರ್ವತ್ರ ಆಧಾರತ್ವೇನ ಪೃಥಿವೀ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾ ತಾವತ್ಯೇವ ಭವತಿ ಕಾರ್ಯಭೂತಾ ; ತಾವಾನಯಮಗ್ನಿಃ ಆಧೇಯಃ — ಕರಣರೂಪೋ ಜ್ಯೋತೀರೂಪೇಣ ಪೃಥಿವೀಮನುಪ್ರವಿಷ್ಟಸ್ತಾವಾನೇವ ಭವತಿ । ಸಮಾನಮುತ್ತರಮ್ ॥

ಸಮನಂತರಸಂದರ್ಭಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಮುಕ್ತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಾಕ್ಷರಾಣಿ ಯೋಜಯತಿ —

ತಸ್ಯಾ ಇತಿ ।

ಕಥಮಾಧಾರಾಧೇಯಭಾವೋ ವಾಚೋ ನಿರ್ದಿಶ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —

ದ್ವಿರೂಪಾ ಹೀತಿ ।

ಉಕ್ತಮರ್ಥಂ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ಯ ನಿಗಮಯತಿ —

ತದುಭಯಮಿತಿ ।

ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಂ ಚ ಯಾ ವಾಕ್ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ ತಸ್ಯಾಸ್ತುಲ್ಯಪರಿಣಾಮಿತ್ವಮಾಧಿದೈವಿಕವಾಗಂಶತ್ವಾದಂಶಾಂಶಿನೋಶ್ಚ ತಾದಾತ್ಮ್ಯಾತ್ತಯಾ ಸಹ ದರ್ಶಯತಿ —

ತತ್ತತ್ರೇತಿ ।

ತಾವಾನಯಮಗ್ನಿರಿತಿ ಪ್ರತೀಕಮಾದಾಯ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —

ಆಧೇಯ ಇತಿ ।

ಸಮಾನಮುತ್ತರಮಿತ್ಯಸ್ಯಾಯಮರ್ಥಃ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಮಧಿಭೂತಂ ಚ ಮನಃಪ್ರಾಣಯೋರಾಧಿದೈವಿಕಮನಃಪ್ರಾಣಾಂಶತ್ವಾತ್ತಾದಾತ್ಮ್ಯಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ತುಲ್ಯಪರಿಮಾಣತ್ವಮುಚ್ಯತೇ ತಥಾ ಚ ವಾಚಾ ಸಮಾನಂ ಪ್ರಾಣಾದಾವುತ್ತರವಾಕ್ಯೇ ಕಥ್ಯಮಾನಂ ಸಮಾನಪರಿಮಾಣತ್ವಮಿತಿ ॥೧೧॥