బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ప్రథమోఽధ్యాయఃపఞ్చమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
తస్యై వాచః పృథివీ శరీరం జ్యోతీరూపమయమగ్నిస్తద్యావత్యేవ వాక్తావతీ పృథివీ తావానయమగ్నిః ॥ ౧౧ ॥
తస్యై తస్యాః వాచః ప్రజాపతేరన్నత్వేన ప్రస్తుతాయాః పృథివీ శరీరం బాహ్య ఆధారః, జ్యోతీరూపం ప్రకాశాత్మకం కరణం పృథివ్యా ఆధేయభూతమ్ అయం పార్థివోఽగ్నిః । ద్విరూపా హి ప్రజాపతేః వాక్ కార్యం ఆధారః అప్రకాశః, కరణం చ ఆధేయం ప్రకాశః తదుభయం పృథివ్యగ్నీ వాగేవ ప్రజాపతేః । తత్ తత్ర యావత్యేవ యావత్పరిమాణైవ అధ్యాత్మాధిభూతభేదభిన్నా సతీ వాగ్భవతి, తత్ర సర్వత్ర ఆధారత్వేన పృథివీ వ్యవస్థితా తావత్యేవ భవతి కార్యభూతా ; తావానయమగ్నిః ఆధేయః — కరణరూపో జ్యోతీరూపేణ పృథివీమనుప్రవిష్టస్తావానేవ భవతి । సమానముత్తరమ్ ॥

సమనన్తరసన్దర్భస్య తాత్పర్యముక్త్వా వాక్యాక్షరాణి యోజయతి —

తస్యా ఇతి ।

కథమాధారాధేయభావో వాచో నిర్దిశ్యతే తత్రాఽఽహ —

ద్విరూపా హీతి ।

ఉక్తమర్థం సంక్షిప్య నిగమయతి —

తదుభయమితి ।

అధ్యాత్మమధిభూతం చ యా వాక్పరిచ్ఛిన్నా తస్యాస్తుల్యపరిణామిత్వమాధిదైవికవాగంశత్వాదంశాంశినోశ్చ తాదాత్మ్యాత్తయా సహ దర్శయతి —

తత్తత్రేతి ।

తావానయమగ్నిరితి ప్రతీకమాదాయ వ్యాకరోతి —

ఆధేయ ఇతి ।

సమానముత్తరమిత్యస్యాయమర్థః అధ్యాత్మమధిభూతం చ మనఃప్రాణయోరాధిదైవికమనఃప్రాణాంశత్వాత్తాదాత్మ్యాభిప్రాయేణ తుల్యపరిమాణత్వముచ్యతే తథా చ వాచా సమానం ప్రాణాదావుత్తరవాక్యే కథ్యమానం సమానపరిమాణత్వమితి ॥౧౧॥