రూపప్రకరణానన్తర్యమథేత్యుచ్యతే । క్రియావిశేషాణాం క్రియామాత్రేఽన్తర్భావం ప్రశ్నద్వారా స్ఫోరయతి —

కథమిత్యాదినా ।

ఆత్మశబ్దేనాత్ర శరీరనిర్వర్త్యకర్మగ్రహణే పురుషవిధబ్రాహ్మణశేషమనుకూలయతి —

ఆత్మనా హీతి ।

తత్రైవోపపత్తిమాహ —

శరీరే చేతి ।

తథాఽపి కథమాత్మశబ్దః శరీరనిర్వర్త్యం కర్మ బ్రూయాదిత్యాశఙ్క్య లక్షణయేత్యాహ —

అత ఇతి ।

సంక్షేపస్యాపి సంక్షేపాన్తరమాహ —

తదేతదితి ।

తదేతత్త్రయం త్రిదణ్డవిష్టమ్భవత్సంహతం సదేకమితి సంబన్ధః ।

కథం సంహతత్వమత ఆహ —

ఇతరేతరాశ్రయమితి ।

రూపం విషయమాశ్రిత్య నామకర్మణీ సిధ్యతః స్వాతన్త్ర్యేణ నిర్విషయయోస్తయోః సిద్ధ్యదర్శనాన్నామకర్మణీ చాఽఽశ్రిత్య రూపం సిధ్యతి । న హి తే హిత్వా కిఞ్చిదుత్పద్యత ఇత్యర్థః ।

వాచకేన వాచ్యస్య ఇతరేతరస్య తాభ్యాఞ్చ క్రియాయాస్తయా తయోరపేక్షాదర్శనాదన్యోన్యమభివ్యఞ్జకత్వమాహ —

ఇతరేతరేతి ।

సతి నామ్ని రూపసంహారదర్శనాద్రూపే చ సతి నామసంహారదృష్టేః సతోశ్చ తయోః కర్మణస్తస్మింశ్చ సతి తయోరుపసంహారోపలమ్భాదితరేతరప్రలయమిత్యాహ —

ఇతరేతరప్రలయమితి ।

త్రయాణామేకత్వం విరుద్ధమితి శఙ్కిత్వా పరిహరతి —

కేనేత్యాదినా ।

కథం కార్యకరణసంఘాతాత్మనా త్రయాణామేకత్వం తత్రాఽఽహ —

తథేతి ।

నామరూపకర్మణాం కార్యకరణసంఘాతమాత్రత్వేఽపి తతో వ్యతిరిక్తం సంఘాతాదన్యత్స్యాదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ఎతావదితి ।

నామాదిత్రయస్య సంఘాతమాత్రత్వే కథం వ్యవహారాసాఙ్కర్యమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ఆత్మేతి ।

సంఘాతోఽయమాత్మశబ్దితః స్వయమేకోఽపి సన్నధ్యాత్మాదిభేదేన స్థితం త్రయమేవ భవతీతి వ్యవహారాసాఙ్కర్యమిత్యర్థః ।

ఎకస్మిన్నపి సంఘాతే కారణరూపేణావాన్తరవిభాగమాహ —

తదేతదితి ।

ఆత్మభూతస్తస్యోపాధిత్వేన స్థిత ఇతి యావత్ । అవినాశీ స్థూలదేహే గచ్ఛత్యపి యావన్మోక్షం న గచ్ఛతీత్యర్థః ।

సచ్చ త్యచ్చ సత్యం భూతపఞ్చకం తదాత్మకే నామరూపే ఇత్యాహ —

నామేతి ।

కారణయాథాత్మ్యం కథయతి —

క్రియాత్మకస్త్వితి ।

పఞ్చీకృతపఞ్చమహాభూతాత్మకం తత్కార్యం సర్వం సచ్చ త్యచ్చేతి వ్యుత్పత్తేః సత్యం వైరాజం శరీరం కార్యమపఞ్చీకృతపఞ్చమహాభూతతత్కార్యాత్మకకరణరూపసప్తదశకలిఙ్గస్య సూత్రాఖ్యస్యాఽఽయతనం తస్యైవాఽఽచ్ఛాదకం తత్ఖల్వనాత్మాఽపి స్థూలదేహచ్ఛన్నత్వాద్దుర్విజ్ఞానం తేనాపి చ్ఛన్నం ప్రత్యగ్వస్తు సుతరామితి తజ్జ్ఞానేఽవహితైర్భావ్యమితి భావః ।

ఇదానీమవిద్యాకార్యప్రపఞ్చముపసంహరతి —

ఎతదితి ।

అవిద్యావిషయవివరణస్య వక్ష్యమాణోపయోగముపసంహరతి —

అత ఇతి ।

ప్రపఞ్చితే సత్యవిద్యావిషయే తతో విరక్తస్యాఽఽత్మానం వివిదిషోస్తజ్జ్ఞాపనార్థం చతుర్థప్రముఖః సన్దర్భో భవిష్యతి । తస్మాదవిద్యావిషయవివరణముపయోగీతి భావః ॥౩॥