బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃప్రథమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
స హోవాచ గార్గ్యో య ఎవాసౌ చన్ద్రే పురుష ఎతమేవాహం బ్రహ్మోపాస ఇతి స హోవాచాజాతశత్రుర్మా మైతస్మిన్సంవదిష్ఠా బృహన్పాణ్డరవాసాః సోమో రాజేతి వా అహమేతముపాస ఇతి స య ఎతమేవముపాస్తేఽహరహర్హ సుతః ప్రసుతో భవతి నాస్యాన్నం క్షీయతే ॥ ౩ ॥
సంవాదేన ఆదిత్యబ్రహ్మణి ప్రత్యాఖ్యాతేఽజాతశత్రుణా చన్ద్రమసి బ్రహ్మాన్తరం ప్రతిపేదే గార్గ్యః । య ఎవాసౌ చన్ద్రే మనసి చ ఎకః పురుషో భోక్తా కర్తా చేతి పూర్వవద్విశేషణమ్ । బృహన్ మహాన్ పాణ్డరం శుక్లం వాసో యస్య సోఽయం పాణ్డరవాసాః, అప్శరీరత్వాత్ చన్ద్రాభిమానినః ప్రాణస్య, సోమో రాజా చన్ద్రః, యశ్చాన్నభూతోఽభిషూయతే లతాత్మకో యజ్ఞే, తమేకీకృత్య ఎతమేవాహం బ్రహ్మోపాసే ; యథోక్తగుణం య ఉపాస్తే తస్య అహరహః సుతః సోమోఽభిషుతో భవతి యజ్ఞే, ప్రసుతః ప్రకృష్టం సుతరాం సుతో భవతి వికారే — ఉభయవిధయజ్ఞానుష్ఠానసామర్థ్యం భవతీత్యర్థః ; అన్నం చ అస్య న క్షీయతే అన్నాత్మకోపాసకస్య ॥

య ఎకః పురుషస్తమేవాహం బ్రహ్మోపాసే త్వం చేత్థముపాస్స్వేత్యుక్తే, మా మేత్యాదినా ప్రత్యువాచేత్యాహ —

ఇతి పూర్వవదితి ।

భానుమణ్డలతో ద్విగుణం చన్ద్రమణ్డలమితి ప్రసిద్ధిమాశ్రిత్యాఽఽహ —

మహానితి ।

కథం పాణ్డరం వాసశ్చన్ద్రాభిమానినః ప్రాణస్య సంభవతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

అప్శరీరత్వాదితి ।

పురుషో హి శరీరేణ వాససేవ వేష్టితో భవతి పాణ్డరత్వం చాపాం ప్రసిద్ధమాపో వాసః ప్రాణస్యేతి చ శ్రుతిరతో యుక్తం ప్రాణస్య పాణ్డరవాసస్త్వమిత్యర్థః ।

న కేవలం సోమశబ్దేన చన్ద్రమా గృహ్యతే కిన్తు లతాఽఽపి సమాననామధర్మత్వాదిత్యాహ —

యశ్చేతి ।

తం చన్ద్రమసం లతాత్మకం బుద్ధినిష్ఠం పురుషమేకీకృత్యాహఙ్గ్రహేణోపాస్తిరిత్యర్థః ।

సంప్రత్యుపాస్తిఫలమాహ —

యథోక్తేతి ।

యజ్ఞశబ్దేన ప్రకృతిరుక్తా । వికారశబ్దేన వికృతయో గృహ్యన్తే । యథోక్తోపాసకస్య ప్రకృతివికృత్యనుష్ఠానసామర్థ్యం లీలయా లభ్యమిత్యర్థః ।

అన్నాక్షయస్యోపాసనానుసారిత్వాదుపపన్నత్వమభిప్రేత్యోపాసకం విశినష్టి —

అన్నాత్మకేతి ॥౩॥