ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
த்³வே வாவ ப்³ரஹ்மணோ ரூபே மூர்தம் சைவாமூர்தம் ச மர்த்யம் சாம்ருதம் ச ஸ்தி²தம் ச யச்ச ஸச்ச த்யச்ச ॥ 1 ॥
தத்ர ப்ராணா வை ஸத்யமித்யுக்தம் । யா: ப்ராணாநாமுபநிஷத³:, தா: ப்³ரஹ்மோபநிஷத்ப்ரஸங்கே³ந வ்யாக்²யாதா: — ஏதே தே ப்ராணா இதி ச । தே கிமாத்மகா: கத²ம் வா தேஷாம் ஸத்யத்வமிதி ச வக்தவ்யமிதி பஞ்சபூ⁴தாநாம் ஸத்யாநாம் கார்யகரணாத்மகாநாம் ஸ்வரூபாவதா⁴ரணார்த²ம் இத³ம் ப்³ராஹ்மணமாரப்⁴யதே — யது³பாதி⁴விஶேஷாபநயத்³வாரேண ‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இதி ப்³ரஹ்மண: ஸதத்த்வம் நிர்தி³தா⁴ரயிஷிதம் । தத்ர த்³விரூபம் ப்³ரஹ்ம பஞ்சபூ⁴தஜநிதகார்யகரணஸம்ப³த்³த⁴ம் மூர்தாமூர்தாக்²யம் மர்த்யாம்ருதஸ்வபா⁴வம் தஜ்ஜநிதவாஸநாரூபம் ச ஸர்வஜ்ஞம் ஸர்வஶக்தி ஸோபாக்²யம் ப⁴வதி । க்ரியாகாரகப²லாத்மகம் ச ஸர்வவ்யவஹாராஸ்பத³ம் । ததே³வ ப்³ரஹ்ம விக³தஸர்வோபாதி⁴விஶேஷம் ஸம்யக்³த³ர்ஶநவிஷயம் அஜரம் அம்ருதம் அப⁴யம் , வாங்மநஸயோரப்யவிஷயம் அத்³வைதத்வாத் ‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இதி நிர்தி³ஶ்யதே । தத்ர யத³போஹத்³வாரேண ‘நேதி நேதி’ (ப்³ரு. உ. 2 । 3 । 6) இதி நிர்தி³ஶ்யதே ப்³ரஹ்ம, தே ஏதே த்³வே வாவ — வாவஶப்³தோ³(அ)வதா⁴ரணார்த²: — த்³வே ஏவேத்யர்த²: — ப்³ரஹ்மண: பரமாத்மந: ரூபே — ரூப்யதே யாப்⁴யாம் அரூபம் பரம் ப்³ரஹ்ம அவித்³யாத்⁴யாரோப்யமாணாப்⁴யாம் । கே தே த்³வே ? மூர்தம் சைவ மூர்தமேவ ச ; ததா² அமூர்தம் ச அமூர்தமேவ சேத்யர்த²: । அந்தர்ணீதஸ்வாத்மவிஶேஷணே மூர்தாமூர்தே த்³வே ஏவேத்யவதா⁴ர்யேதே ; காநி புநஸ்தாநி விஶேஷணாநி மூர்தாமூர்தயோரித்யுச்யந்தே — மர்த்யம் ச மர்த்யம் மரணத⁴ர்மி, அம்ருதம் ச தத்³விபரீதம் , ஸ்தி²தம் ச — பரிச்சி²ந்நம் க³திபூர்வகம் யத்ஸ்தா²ஸ்நு, யச்ச — யாதீதி யத் — வ்யாபி அபரிச்சி²ந்நம் ஸ்தி²தவிபரீதம் , ஸச்ச — ஸதி³த்யந்யேப்⁴யோ விஶேஷ்யமாணாஸாதா⁴ரணத⁴ர்மவிஶேஷவத் , த்யச்ச — தத்³விபரீதம் ‘த்யத்’ இத்யேவ ஸர்வதா³ பரோக்ஷாபி⁴தா⁴நார்ஹம் ॥

ஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் வ்ருத்தம் கீர்தயதி —

தத்ரேதி ।

அஜாதஶத்ருப்³ராஹ்மணாவஸாநம் ஸப்தம்யர்த²: । உபநிஷதோ³ ருத்³யாத்³யபி⁴தா³நாநி । சகாராது³க்தமித்யநுஷங்க³: ।

உத்தரப்³ராஹ்மணதாத்பர்யமாஹ —

தே கிமாத்மகா இதி ।

ப்³ரஹ்மணோ நிர்தா⁴ரணீயத்வாத்கிமிதி பூ⁴தாநாம் ஸதத்த்வம் நிர்தா⁴ர்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

யது³பாதீ⁴தி ।

தேஷாமுபாதி⁴பூ⁴தாநாம் ஸ்வரூபாவதா⁴ரணார்த²ம் ப்³ராஹ்மணமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஸத்யஸ்ய ஸத்யமித்யத்ர ஷஷ்ட்யந்தஸத்யஶப்³தி³தம் ஹேயம் ப்ரத²மாந்தஸத்யஶப்³தி³தமுபாதே³யம் தயோராத்³யஸ்வரூபோக்த்யர்த²மதே²த்யத: ப்ராக்தநம் வாக்யம் ததூ³ர்த்⁴வமாப்³ராஹ்மணஸமாப்தேராதே³யநிரூபணார்த²மிதி ஸமுதா³யார்த²: ।

ஸவிஶேஷமேவ ப்³ரஹ்ம ந நிர்விஶேஷமிதி கேசித்தாந்நிராகர்தும் விப⁴ஜதே —

தத்ரேதி ।

ப்³ராஹ்மணார்தே² பூர்வோக்தரீத்யா ஸ்தி²தே ஸதீதி யாவத் ।

‘த்³வே வாவ’ இத்யாதி³ஶ்ருதே: ஸோபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மரூபம் விவ்ருணோதி —

பஞ்சபூ⁴தேதி ।

ஶப்³த³ப்ரத்யயவிஷயத்வம் ஸோபாக்²யத்வம் ।

நிருபாதி⁴கம் ப்³ரஹ்மரூபம் த³ர்ஶயதி —

ததே³வேதி ।

ஏவம் பூ⁴மிகாமாரசய்யாக்ஷராணி வ்யாகரோதி —

தத்ரேத்யாதி³நா ।

த்³வைரூப்யே ஸதீதி யாவத் । அமூர்தம் சேத்யத்ர சகாராதே³வகாராநுஷக்தி: ।

விவக்ஷிதப்³ரஹ்மணோ ரூபத்³வயமவதா⁴ரிதம் சேந்மர்த்யத்வாதீ³நி வக்ஷ்யமாணவிஶேஷணாந்யவதா⁴ரணவிரோதா⁴த³யுக்தாநீத்யாஶங்கா(அ)(அ)ஹ —

அந்தர்ணீதேதி ।

மூர்தாமூர்தயோரந்தர்பா⁴விதாநி ஸ்வாத்மநி யாநி விஶேஷணாநி தாந்யாகாங்க்ஷாத்³வாரா த³ர்ஶயதி —

காநி புநரித்யாதி³நா ।

யத்³க³திபூர்வகம் ஸ்தா²ஸ்நு தத்பரிச்சி²ஷம் ஸ்தி²தமிதி யோஜநா । விஶேஷ்யமாணத்வம் ப்ரத்யக்ஷேணோபலப்⁴யமாநத்வம் ॥1॥