బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
సా హోవాచ మైత్రేయీ । యన్ను మ ఇయం భగోః సర్వా పృథివీ విత్తేన పూర్ణా స్యాత్కథం తేనామృతా స్యామితి నేతి హోవాచ యాజ్ఞవల్క్యో యథైవోపకరణవతాం జీవితం తథైవ తే జీవితం స్యాదమృతత్వస్య తు నాశాస్తి విత్తేనేతి ॥ ౨ ॥
సా ఎవముక్తా హ ఉవాచ — యత్ యది, ‘ను’ ఇతి వితర్కే, మే మమ ఇయం పృథివీ, భగోః భగవన్ , సర్వా సాగరపరిక్షిప్తా విత్తేన ధనేన పూర్ణా స్యాత్ ; కథమ్ ? న కథఞ్చనేత్యాక్షేపార్థః, ప్రశ్నార్థో వా, తేన పృథివీపూర్ణవిత్తసాధ్యేన కర్మణా అగ్నిహోత్రాదినా — అమృతా కిం స్యామితి వ్యవహితేన సమ్బన్ధః । ప్రత్యువాచ యాజ్ఞవల్క్యః — కథమితి యద్యాక్షేపార్థమ్ , అనుమోదనమ్ — నేతి హోవాచ యాజ్ఞవల్క్య ఇతి ; ప్రశ్నశ్చేత్ ప్రతివచనార్థమ్ ; నైవ స్యాః అమృతా, కిం తర్హి యథైవ లోకే ఉపకరణవతాం సాధనవతాం జీవితం సుఖోపాయభోగసమ్పన్నమ్ , తథైవ తద్వదేవ తవ జీవితం స్యాత్ ; అమృతత్వస్య తు న ఆశా మనసాపి అస్తి విత్తేన విత్తసాధ్యేన కర్మణేతి ॥

మైత్రేయీ మోక్షమేవాపేక్షమాణా భర్తారం ప్రత్యానుకూల్యమాత్మనో దర్శయతి —

సైవమితి ।

కర్మసాధ్యస్య గృహప్రాసాదాదివన్నిత్యత్వానుపపత్తిరాక్షేపనిదానమ్ ।

కథంశబ్దస్య ప్రశ్నార్థపక్షే వాక్యం యోజయతి —

తేనేతి ।

కథం తేనేత్యత్ర కథంశబ్దస్య కిమహం తేనేత్యత్రత్యం కింశబ్దముపాదాయ వాక్యం యోజనీయమ్ । విత్తసాధ్యస్య కర్మణోఽమృతత్వసాధనత్వమాత్రాసిద్ధౌ తత్ప్రకారప్రశ్నస్య నిరవకాశత్వాదిత్యర్థః ।

మునిరపి భార్యాహృదయాభిజ్ఞః సన్తుష్టః సన్నాపేక్షం ప్రశ్నం చ ప్రతివదతీత్యాహ —

ప్రత్యువాచేతి ।

విత్తేన మమామృతత్వాభావే తదకిఞ్చిత్కరమవసేయమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

కిం తర్హీతి ॥౨॥