బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
ద్వితీయోఽధ్యాయఃచతుర్థం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
మైత్రేయీతి హోవాచ యాజ్ఞవల్క్య ఉద్యాస్యన్వా అరేఽహమస్మాత్స్థానాదస్మి హన్త తేఽనయా కాత్యాయన్యాన్తం కరవాణీతి ॥ ౧ ॥
మైత్రేయీతి హోవాచ యాజ్ఞవల్క్యః — మైత్రేయీం స్వభార్యామామన్త్రితవాన్ యాజ్ఞవల్క్యో నామ ఋషిః ; ఉద్యాస్యన్ ఊర్ధ్వం యాస్యన్ పారివ్రాజ్యాఖ్యమాశ్రమాన్తరమ్ వై ; ‘అరే’ ఇతి సమ్బోధనమ్ ; అహమ్ , అస్మాత్ గార్హస్థ్యాత్ , స్థానాత్ ఆశ్రమాత్ , ఊర్ధ్వం గన్తుమిచ్ఛన్ అస్మి భవామి ; అతః హన్త అనుమతిం ప్రార్థయామి తే తవ ; కిఞ్చాన్యత్ — తే తవ అనయా ద్వితీయయా భార్యయా కాత్యాయన్యా అన్తం విచ్ఛేదం కరవాణి ; పతిద్వారేణ యువయోర్మయా సమ్బధ్యమానయోర్యః సమ్బన్ధ ఆసీత్ , తస్య సమ్బన్ధస్య విచ్ఛేదం కరవాణి ద్రవ్యవిభాగం కృత్వా ; విత్తేన సంవిభజ్య యువాం గమిష్యామి ॥

భార్యామామన్త్ర్య కిం కృతవానితి తదాహ —

ఉద్యాసన్నితి ।

వైశబ్దోఽవధారణార్థః । ఆశ్రమాన్తరం యాస్యన్నేవాహమస్మీతి సంబన్ధః ।

యథోక్తేచ్ఛానన్తరం భార్యాయాః కర్తవ్యం దర్శయతి —

అత ఇతి ।

సతి భార్యాదౌ సంన్యాసస్య తదనుజ్ఞాపూర్వకత్వనియమాదితి భావః ।

కర్తవ్యాన్తరం కథయతి —

కిఞ్చేతి ।

ఆవయోర్విచ్ఛేదః స్వాభావికోఽస్తి కిం తత్ర కర్తవ్యామిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

పతిద్వారేణేతి ।

త్వయి ప్రవ్రజితే స్వయమేవాఽఽవయోర్విచ్ఛేదో భవిష్యతీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

ద్రవ్యేతి ।

విత్తే తు న స్త్రీస్వాతన్త్ర్యమితి భావః ॥౧॥