ಧರ್ಮಸ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೈಕಗಮ್ಯತ್ವೇನ ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾದಯಮಿತಿ ನಿರ್ದೇಶಾನರ್ಹತ್ವಮಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅಯಮಿತೀತಿ ।
ಯದ್ಯಪಿ ಧರ್ಮೋಽಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೋಽಯಮಿತಿ ನಿರ್ದೇಶಾನರ್ಹಸ್ತಥಾಽಪಿ ಪೃಥಿವ್ಯಾದಿಧರ್ಮಕಾರ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಾತ್ತೇನ ಕಾರಣಸ್ಯಾಭೇದಮೌಪಚಾರಿಕಮಾದಾಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಘಟಾದಿವದಯಂ ಧರ್ಮ ಇತಿ ವ್ಯಪದೇಶೋಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕೋಽಸೌ ಧರ್ಮೋ ಯಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವೇನ ವ್ಯಪದೇಶಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಧರ್ಮಶ್ಚೇತಿ ।
ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಸ್ತಚ್ಛ್ರೇಯೋರೂಪಮತ್ಯಸೃಜತ ಧರ್ಮಮಿತ್ಯಾದಾವಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ತರ್ಹಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಾನ್ನ ಚೋದನಾಲಕ್ಷಣತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಗೌಣತ್ವಮುಖ್ಯತ್ವಾಭ್ಯಾಮವಿರೋಧಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಽಽಹ —
ಶ್ರುತೀತಿ ।
ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕಾರ್ಯಲಿಂಗಕಮನುಮಾನಂ ಸೂಚಯತಿ —
ಕ್ಷತ್ತ್ರಾದೀನಾಮಿತಿ ।
ತತ್ರೈವಾನುಮಾನಾಂತರಂ ವಿವಕ್ಷಿತ್ವೋಕ್ತಮ್ —
ಜಗತ ಇತಿ ।
ಜಗದ್ವೈಚಿತ್ರ್ಯಕಾರಿತ್ವೇ ಹೇತುಮಾಹ —
ಪೃಥಿವ್ಯಾದೀನಾಮಿತಿ ।
ಧರ್ಮಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ವ್ಯಪದೇಶೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ಪ್ರಾಣಿಭಿರಿತಿ ।
ತೇನಾನುಷ್ಠೀಯಮಾನಾಚಾರೇಣ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣ ಧರ್ಮಸ್ಯ ಲಕ್ಷ್ಯಮಾಣತ್ವೇನೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ನನು ತೃತೀಯೇಽಧ್ಯಾಯೇ ‘ಯೋ ವೈ ಸ ಧರ್ಮಃ ಸತ್ಯಂ ವೈ ತದಿ’(ಬೃ.ಉ.೧-೪-೧೪)ತಿ ಸತ್ಯಧರ್ಮಯೋರಭೇದವಚನಾತ್ತಯೋರ್ಭೇದೇನಾತ್ರ ಪರ್ಯಾಯದ್ವಯೋಪಾದಾನಮನುಪಪನ್ನಮತ ಆಹ —
ಸತ್ಯೇತಿ ।
ಕಥಮೇಕತ್ವೇ ಸತಿ ಭೇದೇನೋಕ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ದೃಷ್ಟೇತಿ ।
ಅದೃಷ್ಟೇನ ರೂಪೇಣ ಕಾರ್ಯಾರಂಭಕತ್ವಂ ಪ್ರಕಟಯತಿ —
ಯಸ್ತ್ವಿತಿ ।
ಸಾಮಾನ್ಯಾತ್ಮನಾಽಽರಂಭಕತ್ವಮುದಾಹರತಿ —
ಸಾಮಾನ್ಯರೂಪೇಣೇತಿ ।
ವಿಶೇಷಾತ್ಮನಾ ಕಾರ್ಯಾರಂಭಕತ್ವಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ —
ವಿಶೇಷೇತಿ ।
ಧರ್ಮಸ್ಯ ದ್ವೌ ಭೇದಾವುಕ್ತೌ ತಯೋರ್ಮಧ್ಯೇ ಪ್ರಥಮಮಧಿಕೃತ್ಯ ಯಶ್ಚೇತ್ಯಾದಿ ವಾಕ್ಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ತತ್ರೇತಿ ।
ದ್ವಿತೀಯಂ ವಿಷಯೀಕೃತ್ಯ ಯಶ್ಚಾಯಮಧ್ಯಾತ್ಮಮಿತ್ಯಾದಿ ಪ್ರವೃತ್ತಮಿತ್ಯಾಹ —
ತಥೇತಿ ॥೧೧॥