ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:ப்ரத²மம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யாஜ்ஞவல்க்யேதி ஹோவாச யதி³த³மந்தரிக்ஷமநாரம்ப³ணமிவ கேநாக்ரமேண யஜமாந: ஸ்வர்க³ம் லோகமாக்ரமத இதி ப்³ரஹ்மணர்த்விஜா மநஸா சந்த்³ரேண மநோ வை யஜ்ஞஸ்ய ப்³ரஹ்மா தத்³யதி³த³ம் மந: ஸோ(அ)ஸௌ சந்த்³ர: ஸ ப்³ரஹ்மா ஸ முக்தி: ஸாதிமுக்திரித்யதிமோக்ஷா அத² ஸம்பத³: ॥ 6 ॥
ம்ருத்யோ: காலாத் அதிமுக்திர்வ்யாக்²யாதா யஜமாநஸ்ய । ஸோ(அ)திமுச்யமாந: கேநாவஷ்டம்பே⁴ந பரிச்சே²த³விஷயம் ம்ருத்யுமதீத்ய ப²லம் ப்ராப்நோதி — அதிமுச்யதே — இத்யுச்யதே — யதி³த³ம் ப்ரஸித்³த⁴ம் அந்தரிக்ஷம் ஆகாஶ: அநாரம்ப³ணம் அநாலம்ப³நம் இவ - ஶப்³தா³த் அஸ்த்யேவ தத்ராலம்ப³நம் , தத்து ந ஜ்ஞாயதே இத்யபி⁴ப்ராய: । யத்து தத் அஜ்ஞாயமாநமாலம்ப³நம் , தத் ஸர்வநாம்நா கேநேதி ப்ருச்ச்²யதே, அந்யதா² ப²லப்ராப்தேரஸம்ப⁴வாத் ; யேநாவஷ்டம்பே⁴ந ஆக்ரமேண யஜமாந: கர்மப²லம் ப்ரதிபத்³யமாந: அதிமுச்யதே, கிம் ததி³தி ப்ரஶ்நவிஷய: ; கேந ஆக்ரமேண யஜமாந: ஸ்வர்க³ம் லோகமாக்ரமத இதி — ஸ்வர்க³ம் லோகம் ப²லம் ப்ராப்நோதி அதிமுச்யத இத்யர்த²: । ப்³ரஹ்மணா ருத்விஜா மநஸா சந்த்³ரேணேத்யக்ஷரந்யாஸ: பூர்வவத் । தத்ராத்⁴யாத்மம் யஜ்ஞஸ்ய யஜமாநஸ்ய யதி³த³ம் ப்ரஸித்³த⁴ம் மந:, ஸோ(அ)ஸௌ சந்த்³ர: அதி⁴தை³வம் ; மநோ(அ)த்⁴யாத்மம் சந்த்³ரமா அதி⁴தை³வதமிதி ஹி ப்ரஸித்³த⁴ம் ; ஸ ஏவ சந்த்³ரமா ப்³ரஹ்மா ருத்விக் தேந — அதி⁴பூ⁴தம் ப்³ரஹ்மண: பரிச்சி²ந்நம் ரூபம் அத்⁴யாத்மம் ச மநஸ: ஏதத் த்³வயம் அபரிச்சி²ந்நேந சந்த்³ரமஸோ ரூபேண பஶ்யதி ; தேந சந்த்³ரமஸா மநஸா அவலம்ப³நேந கர்மப²லம் ஸ்வர்க³ம் லோகம் ப்ராப்நோதி அதிமுச்யதே இத்யபி⁴ப்ராய: । இதீத்யுபஸம்ஹாரார்த²ம் வசநம் ; இத்யேவம் ப்ரகாரா ம்ருத்யோரதிமோக்ஷா: ; ஸர்வாணி ஹி த³ர்ஶநப்ரகாராணி யஜ்ஞாங்க³விஷயாண்யஸ்மிந்நவஸரே உக்தாநீதி க்ருத்வா உபஸம்ஹார: — இத்யதிமோக்ஷா: — ஏவம் ப்ரகாரா அதிமோக்ஷா இத்யர்த²: । அத² ஸம்பத³: அத² அது⁴நா ஸம்பத³ உச்யந்தே । ஸம்பந்நாம கேநசித்ஸாமாந்யேந அக்³நிஹோத்ராதீ³நாம் கர்மணாம் ப²லவதாம் தத்ப²லாய ஸம்பாத³நம் , ஸம்பத்ப²லஸ்யைவ வா ; ஸர்வோத்ஸாஹேந ப²லஸாத⁴நாநுஷ்டா²நே ப்ரயதமாநாநாம் கேநசித்³வைகு³ண்யேநாஸம்ப⁴வ: ; தத் இதா³நீமாஹிதாக்³நி: ஸந் யத்கிஞ்சித்கர்ம அக்³நிஹோத்ராதீ³நாம் யதா²ஸம்ப⁴வமாதா³ய ஆலம்ப³நீக்ருத்ய கர்மப²லவித்³வத்தாயாம் ஸத்யாம் யத்கர்மப²லகாமோ ப⁴வதி, ததே³வ ஸம்பாத³யதி ; அந்யதா² ராஜஸூயாஶ்வமேத⁴புருஷமேத⁴ஸர்வமேத⁴லக்ஷணாநாமதி⁴க்ருதாநாம் த்ரைவர்ணிகாநாமபி அஸம்ப⁴வ: — தேஷாம் தத்பாட²: ஸ்வாத்⁴யாயார்த² ஏவ கேவல: ஸ்யாத் , யதி³ தத்ப²லப்ராப்த்யுபாய: கஶ்சந ந ஸ்யாத் ; தஸ்மாத் தேஷாம் ஸம்பதை³வ தத்ப²லப்ராப்தி:, தஸ்மாத்ஸம்பதா³மபி ப²லவத்த்வம் , அத: ஸம்பத³ம் ஆரப்⁴யந்தே ॥

யதி³த³மந்தரிக்ஷமித்யாதி³ ப்ரஶ்நாந்தரம் வ்ருத்தாநுவாத³பூர்வகமுபாத³த்தே —

ம்ருத்யோரிதி ।

வ்யாக்²யாநவ்யாக்²யேயபா⁴வேந க்ரியாபதே³ நேதவ்யே । இத்யேதத்ப்ரஶ்நரூபமுச்யதே ஸமநந்தரவாக்யேநேதி யாவத் ।

தத்³வ்யாசஷ்டே —

யதி³த³மிதி ।

கேநேதிப்ரஶ்நஸ்ய விஷயாமாஹ —

யத்த்விதி ।

ப்ரஶ்நவிஷயம் ப்ரபஞ்சயதி —

அந்யதே²தி ।

ஆலம்ப³நமந்தரேணேதி யாவத் ।

ப்ரஶ்நார்த²ம் ஸம்க்ஷிப்யோபஸம்ஹரதி —

கேநேதி ।

அக்ஷரந்யாஸோ(அ)க்ஷராணாமர்தே²ஷு வ்ருத்திரிதி யாவத் ।

மநோ வை யஜ்ஞஸ்யேத்யாதே³ரர்த²மாஹ —

தத்ரேதி ।

வ்யவஹாரபூ⁴மி: ஸப்தம்யர்த²: ।

வாக்யார்த²மாஹ —

தேநேதி ।

த்ருதீயா த்ருதீயாப்⁴யாம் ஸம்ப³த்⁴யதே ।

த³ர்ஶநப²லமாஹ —

தேநேதி ।

வாகா³தீ³நாமக்³ந்யாதி³பா⁴வேந த³ர்ஶநமுக்தம் த்வகா³தீ³நாம் து வாய்வாதி³பா⁴வேந த³ர்ஶநம் வக்தவ்யம் தத்கத²ம் வக்தவ்யஶேஷே ஸத்யுபஸம்ஹாரோபபத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வாணீதி ।

வாகா³தா³வுக்தந்யாயஸ்ய த்வகா³தா³வதிதே³ஶோ(அ)த்ர விவக்ஷித இத்யாஹ —

ஏவம் ப்ரகாரா இதி ।

அத²ஶப்³தோ³ த³ர்ஶநப்ரபே⁴த³கத²நாநந்தர்யார்த²: ।

கேயம் ஸம்பந்நாமேதி ப்ருச்ச²தி —

ஸம்பந்நாமேதி ।

உத்தரமாஹ —

கேநசிதி³தி ।

மஹதாம் ப²லவதாமஶ்வமேதா⁴தி³கர்மணாம் கர்மத்வாதி³நா ஸாமாந்யேநால்பீயஸ்ஸு கர்மஸு விவக்ஷிதப²லஸித்³த்⁴யர்த²ம் ஸம்பத்திஸ்ஸம்பது³ச்யதே । யதா²ஶக்த்யக்³நிஹோத்ராதி³நிர்வர்தநேநாஶ்வமேதா⁴தி³ மயா நிர்வர்த்யத இதி த்⁴யாநம் ஸம்பதி³த்யர்த²: ।

யத்³வா ப²லஸ்யைவ தே³வலோகாதே³ருஜ்ஜ்வலத்வாதி³ஸாமாந்யேநா(அ)(அ)ஜ்யாத்³யாஹுதிஷு ஸம்பாத³நம் ஸம்பதி³த்யாஹ —

ப²லஸ்யேதி ।

ஸம்பத³நுஷ்டா²நாவஸரமாத³ர்ஶயதி —

ஸர்வோத்ஸாஹேநேதி ।

அஸம்ப⁴வோ(அ)நுஷ்டா²நஸ்ய யதே³தி ஶேஷ: । கர்மிணாமேவ ஸம்பத³நுஷ்டா²நே(அ)விகார இதி த³ர்ஶயிதுமாஹிதாக்³நி: ஸந்நித்யுக்தம் । அக்³நிஹோத்ராதீ³நாமிதி நிர்தா⁴ரணே ஷஷ்டீ² । யதா²ஸம்ப⁴வம் வர்ணாஶ்ரமாநுரூபமிதி யாவத் । ஆதா³யேத்யஸ்ய வ்யாக்²யாநமாலம்ப³நீக்ருத்யேதி ।

ந கேவலம் கர்மித்வமேவ ஸம்பத³நுஷ்டா²துரபேக்ஷ்யதே கிந்து தத்ப²லவித்³யாவத்த்வமபீத்யாஹ —

கர்மேதி ।

ததே³வ கர்மப²லமேவேத்யர்த²: ।

கர்மாண்யேவ ப²லவந்தி ந ஸம்பத³ஸ்தத்கத²ம் தாஸாம் கார்யதேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அந்யதே²தி ।

விஹிதாத்⁴யயநஸ்யார்த²ஜ்ஞாநாநுஷ்டா²நாதி³பரம்பரயா ப²லவத்த்வமிஷ்டம் । ந சாஶ்வமேதா⁴தி³ஷு ஸர்வேஷாமநுஷ்டா²நஸம்ப⁴வ: கர்மஸ்வதி⁴க்ருதாநாமபி த்ரைவர்ணிகாநாம் கேஷாஞ்சித³நுஷ்டா²நாஸம்ப⁴வாத³தஸ்தேஷாம் தத³த்⁴யயநார்த²வத்த்வாநுபபத்த்யா ஸம்பதா³மபி ப²லவத்த்வமேஷ்டவ்யமித்யர்த²: ।

மஹதோ(அ)ஶ்வமேதா⁴தி³ப²லஸ்ய கத²மல்பீயஸ்யா ஸம்பதா³ ப்ராப்திரித்யாஶங்க்ய ஶாஸ்த்ரப்ராமாண்யாதி³த்யபி⁴ப்ரேத்யா(அ)(அ)ஹ —

யதீ³தி ।

ததா³ தத்பாட²: ஸ்வாத்⁴யாயார்த² ஏவேதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

அத்⁴யயநஸ்ய ப²லவத்த்வே வக்தவ்யே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

தேஷாம் ராஜஸூயாதீ³நாமிதி யாவத் ।

ப்³ராஹ்மணாதீ³நாம் ராஜஸூயாத்³யத்⁴யயநஸாமர்த்²யாத்தேஷாம் ஸம்பதை³வ தத்ப²லப்ராப்தாவபி கிம் ஸித்⁴யதி ததா³ஹ —

தஸ்மாத்ஸம்பதா³மிதி ।

கர்மணாமிவேதி த்³ருஷ்டாந்தார்தோ²(அ)பிஶப்³த³: ।

தாஸாம் ப²லவத்த்வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ॥6॥