ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಹೋವಾಚ ಯತ್ರಾಯಂ ಪುರುಷೋ ಮ್ರಿಯತೇ ಕಿಮೇನಂ ನ ಜಹಾತೀತಿ ನಾಮೇತ್ಯನಂತಂ ವೈ ನಾಮಾನಂತಾ ವಿಶ್ವೇ ದೇವಾ ಅನಂತಮೇವ ಸತೇನ ಲೋಕಂ ಜಯತಿ ॥ ೧೨ ॥
ಮುಕ್ತಸ್ಯ ಕಿಂ ಪ್ರಾಣಾ ಏವ ಸಮವನೀಯಂತೇ ? ಆಹೋಸ್ವಿತ್ ತತ್ಪ್ರಯೋಜಕಮಪಿ ಸರ್ವಮ್ ? ಅಥ ಪ್ರಾಣಾ ಏವ, ನ ತತ್ಪ್ರಯೋಜಕಂ ಸರ್ವಮ್ , ಪ್ರಯೋಜಕೇ ವಿದ್ಯಮಾನೇ ಪುನಃ ಪ್ರಾಣಾನಾಂ ಪ್ರಸಂಗಃ ; ಅಥ ಸರ್ವಮೇವ ಕಾಮಕರ್ಮಾದಿ, ತತೋ ಮೋಕ್ಷ ಉಪಪದ್ಯತೇ — ಇತ್ಯೇವಮರ್ಥಃ ಉತ್ತರಃ ಪ್ರಶ್ನಃ । ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಹೋವಾಚ — ಯತ್ರಾಯಂ ಪುರುಷೋ ಮ್ರಿಯತೇ ಕಿಮೇನಂ ನ ಜಹಾತೀತಿ ; ಆಹ ಇತರಃ — ನಾಮೇತಿ ; ಸರ್ವಂ ಸಮವನೀಯತೇ ಇತ್ಯರ್ಥಃ ; ನಾಮಮಾತ್ರಂ ತು ನ ಲೀಯತೇ, ಆಕೃತಿಸಂಬಂಧಾತ್ ; ನಿತ್ಯಂ ಹಿ ನಾಮ ; ಅನಂತಂ ವೈ ನಾಮ ; ನಿತ್ಯತ್ವಮೇವ ಆನಂತ್ಯಂ ನಾಮ್ನಃ । ತದಾನಂತ್ಯಾಧಿಕೃತಾಃ ಅನಂತಾ ವೈ ವಿಶ್ವೇ ದೇವಾಃ ; ಅನಂತಮೇವ ಸ ತೇನ ಲೋಕಂ ಜಯತಿ — ತನ್ನಾಮಾನಂತ್ಯಾಧಿಕೃತಾನ್ ವಿಶ್ವಾಂದೇವಾನ್ ಆತ್ಮತ್ವೇನೋಪೇತ್ಯ ತೇನ ಆನಂತ್ಯದರ್ಶನೇನ ಅನಂತಮೇವ ಲೋಕಂ ಜಯತಿ ॥

ಪ್ರಾಣಾ ನೋತ್ಕ್ರಾಮಂತೀತಿ ವಿಶೇಷಣಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಪ್ರಶ್ನಾಂತರಮಾದತ್ತೇ —

ಮುಕ್ತಸ್ಯೇತಿ ।

ಪಕ್ಷದ್ವಯೇಽಪಿ ಪ್ರಯೋಜನಂ ಕಥಯತಿ —

ಅಥೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯತ್ಪುತ್ರಕ್ಷೇತ್ರಾದ್ಯಭೂತ್ತದಧುನಾ ನಾಮಮಾತ್ರಾವಶೇಷಮಿತ್ಯುಕ್ತೇ ನಾವಶಿಷ್ಟಂ ಕಿಂಚಿದಿತಿ ಯಥಾಽವಗಮ್ಯತೇ ತಥಾಽತ್ರಾಪಿ ನಾಮಮಾತ್ರಂ ಮ್ರಿಯಮಾಣಾಂ ವಿದ್ವಾಂಸಂ ನ ಜಹಾತೀತ್ಯುಕ್ತೇ ನ ಕಿಂಚಿದವಶಿಷ್ಟಮಿತಿ ದೃಷ್ಟಿಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಿತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —

ಸರ್ವಮಿತಿ ।

ಯಥಾಶ್ರುತಮರ್ಥಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಪ್ರತ್ಯುಕ್ತಿಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ನಾಮಮಾತ್ರಂ ತ್ವಿತಿ ।

ವಿದುಷೋ ನಾಮನಿತ್ಯತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮುತ್ತರವಾಕ್ಯಾವಷ್ಟಂಭೇನ ದರ್ಶಯತಿ —

ನಿತ್ಯಂ ಹೀತಿ ।

ಅನಂತಶಬ್ದಾನ್ನಾಮ್ನೋ ವ್ಯಕ್ತಿಪ್ರಾಚುರ್ಯೇ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ಕುತೋ ನಿತ್ಯತೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ನಿತ್ಯತ್ವಮೇವೇತಿ ।

ವ್ಯಕ್ತಿಭೇದಸ್ಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾನ್ನ ತದ್ವಕ್ತವ್ಯಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದಃ ಸ್ವದೃಷ್ಟ್ಯಾ ನಾಮಾಪಿ ನ ಶಿಷ್ಯತೇ ಪರದೃಷ್ಟ್ಯಾ ತದವಶೇಷೋಕ್ತಿಃ ಶುಕೋ ಮುಕ್ತ ಇತ್ಯಾದಿವ್ಯಪದೇಶದರ್ಶನಾದತೋ ನಾಮನಿತ್ಯತ್ವಂ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕಮಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಬ್ರಹ್ಮಾಸ್ಮೀತಿ ದರ್ಶನೇನ ವಿಶ್ವಾಂದೇವಾನಾತ್ಮತ್ವೇನೋಪಗಮ್ಯಾನಂತಂ ಲೋಕಂ ಜಯತೀತಿ ಸಿದ್ಧಾನುವಾದೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾಂ ಸ್ತೋತುಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾನಂತರವಾಕ್ಯಮಾದತ್ತೇ —

ತದಾನಂತ್ಯೇತಿ ।

ತದ್ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ತನ್ನಾಮಾನಂತ್ಯೇತಿ ॥ ೧೨ ॥