బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
తృతీయోఽధ్యాయఃద్వితీయం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
యాజ్ఞవల్క్యేతి హోవాచ యత్రాయం పురుషో మ్రియతే కిమేనం న జహాతీతి నామేత్యనన్తం వై నామానన్తా విశ్వే దేవా అనన్తమేవ సతేన లోకం జయతి ॥ ౧౨ ॥
ముక్తస్య కిం ప్రాణా ఎవ సమవనీయన్తే ? ఆహోస్విత్ తత్ప్రయోజకమపి సర్వమ్ ? అథ ప్రాణా ఎవ, న తత్ప్రయోజకం సర్వమ్ , ప్రయోజకే విద్యమానే పునః ప్రాణానాం ప్రసఙ్గః ; అథ సర్వమేవ కామకర్మాది, తతో మోక్ష ఉపపద్యతే — ఇత్యేవమర్థః ఉత్తరః ప్రశ్నః । యాజ్ఞవల్క్యేతి హోవాచ — యత్రాయం పురుషో మ్రియతే కిమేనం న జహాతీతి ; ఆహ ఇతరః — నామేతి ; సర్వం సమవనీయతే ఇత్యర్థః ; నామమాత్రం తు న లీయతే, ఆకృతిసమ్బన్ధాత్ ; నిత్యం హి నామ ; అనన్తం వై నామ ; నిత్యత్వమేవ ఆనన్త్యం నామ్నః । తదానన్త్యాధికృతాః అనన్తా వై విశ్వే దేవాః ; అనన్తమేవ స తేన లోకం జయతి — తన్నామానన్త్యాధికృతాన్ విశ్వాన్దేవాన్ ఆత్మత్వేనోపేత్య తేన ఆనన్త్యదర్శనేన అనన్తమేవ లోకం జయతి ॥

ప్రాణా నోత్క్రామన్తీతి విశేషణమాశ్రిత్య ప్రశ్నాన్తరమాదత్తే —

ముక్తస్యేతి ।

పక్షద్వయేఽపి ప్రయోజనం కథయతి —

అథేత్యాదినా ।

యత్పుత్రక్షేత్రాద్యభూత్తదధునా నామమాత్రావశేషమిత్యుక్తే నావశిష్టం కిఞ్చిదితి యథాఽవగమ్యతే తథాఽత్రాపి నామమాత్రం మ్రియమాణాం విద్వాంసం న జహాతీత్యుక్తే న కిఞ్చిదవశిష్టమితి దృష్టిః స్యాదితి ప్రత్యుక్తితాత్పర్యమాహ —

సర్వమితి ।

యథాశ్రుతమర్థమాశ్రిత్య ప్రత్యుక్తిం వ్యాచష్టే —

నామమాత్రం త్వితి ।

విదుషో నామనిత్యత్వే హేత్వన్తరముత్తరవాక్యావష్టమ్భేన దర్శయతి —

నిత్యం హీతి ।

అనన్తశబ్దాన్నామ్నో వ్యక్తిప్రాచుర్యే ప్రతిభాతి కుతో నిత్యతేత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —

నిత్యత్వమేవేతి ।

వ్యక్తిభేదస్య ప్రసిద్ధత్వాన్న తద్వక్తవ్యం బ్రహ్మవిదః స్వదృష్ట్యా నామాపి న శిష్యతే పరదృష్ట్యా తదవశేషోక్తిః శుకో ముక్త ఇత్యాదివ్యపదేశదర్శనాదతో నామనిత్యత్వం వ్యావహారికమితి భావః ।

బ్రహ్మాస్మీతి దర్శనేన విశ్వాన్దేవానాత్మత్వేనోపగమ్యానన్తం లోకం జయతీతి సిద్ధానువాదో బ్రహ్మవిద్యాం స్తోతుమిత్యభిప్రేత్యానన్తరవాక్యమాదత్తే —

తదానన్త్యేతి ।

తద్వ్యాచష్టే —

తన్నామానన్త్యేతి ॥ ౧౨ ॥