ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯೇತಿ ಹೋವಾಚ ಯತ್ರಾಸ್ಯ ಪುರುಷಸ್ಯ ಮೃತಸ್ಯಾಗ್ನಿಂ ವಾಗಪ್ಯೇತಿ ವಾತಂ ಪ್ರಾಣಶ್ಚಕ್ಷುರಾದಿತ್ಯಂ ಮನಶ್ಚಂದ್ರಂ ದಿಶಃ ಶ್ರೋತ್ರಂ ಪೃಥಿವೀಂ ಶರೀರಮಾಕಾಶಮಾತ್ಮೌಷಧೀರ್ಲೋಮಾನಿ ವನಸ್ಪತೀನ್ಕೇಶಾ ಅಪ್ಸು ಲೋಹಿತಂ ಚ ರೇತಶ್ಚ ನಿಧೀಯತೇ ಕ್ವಾಯಂ ತದಾ ಪುರುಷೋ ಭವತೀತ್ಯಾಹರ ಸೋಮ್ಯ ಹಸ್ತಮಾರ್ತಭಾಗಾವಾಮೇವೈತಸ್ಯ ವೇದಿಷ್ಯಾವೋ ನ ನಾವೇತತ್ಸಜನ ಇತಿ । ತೌ ಹೋತ್ಕ್ರಮ್ಯ ಮಂತ್ರಯಾಂಚಕ್ರಾತೇ ತೌ ಹ ಯದೂಚತುಃ ಕರ್ಮ ಹೈವ ತದೂಚತುರಥ ಯತ್ಪ್ರಶಶಂಸತುಃ ಕರ್ಮ ಹೈವ ತತ್ಪ್ರಶಶಂಸತುಃ ಪುಣ್ಯೋ ವೈ ಪುಣ್ಯೇನ ಕರ್ಮಣಾ ಭವತಿ ಪಾಪಃ ಪಾಪೇನೇತಿ ತತೋ ಹ ಜಾರತ್ಕಾರವ ಆರ್ತಭಾಗ ಉಪರರಾಮ ॥ ೧೩ ॥
ಅತ್ರ ಕೇಚಿದ್ವರ್ಣಯಂತಿ — ಗ್ರಹಾತಿಗ್ರಹಸ್ಯ ಸಪ್ರಯೋಜಕಸ್ಯ ವಿನಾಶೇಽಪಿ ಕಿಲ ನ ಮುಚ್ಯತೇ ; ನಾಮಾವಶಿಷ್ಟಃ ಅವಿದ್ಯಯಾ ಊಷರಸ್ಥಾನೀಯಯಾ ಸ್ವಾತ್ಮಪ್ರಭವಯಾ ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಃ ಭೋಜ್ಯಾಚ್ಚ ಜಗತೋ ವ್ಯಾವೃತ್ತಃ ಉಚ್ಛಿನ್ನಕಾಮಕರ್ಮಾ ಅಂತರಾಲೇ ವ್ಯವತಿಷ್ಠತೇ ; ತಸ್ಯ ಪರಮಾತ್ಮೈಕತ್ವದರ್ಶನೇನ ದ್ವೈತದರ್ಶನಮಪನೇತವ್ಯಮಿತಿ — ಅತಃ ಪರಂ ಪರಮಾತ್ಮದರ್ಶನಮಾರಬ್ಧವ್ಯಮ್ — ಇತಿ ; ಏವಮ್ ಅಪವರ್ಗಾಖ್ಯಾಮಂತರಾಲಾವಸ್ಥಾಂ ಪರಿಕಲ್ಪ್ಯ ಉತ್ತರಗ್ರಂಥಸಂಬಂಧಂ ಕುರ್ವಂತಿ ॥

ಕಿಮೇನಮಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವವ್ಯಾಖ್ಯಾಮುಕ್ತ್ವಾ ಯತ್ರೇತ್ಯಾದೇಸ್ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಚೋಕ್ತಮ್ । ಇದಾನೀಂ ಭರ್ತೃಪ್ರಪಂಚಪ್ರಸ್ಥಾನಮುತ್ಥಾಪಯತಿ —

ಅತ್ರೇತಿ ।

ಕಿಮೇನಮಿತ್ಯಾದಾವಿತಿ ಯಾವತ್ ।

ಸಮುಚ್ಚಯಾನುಷ್ಠಾನಾದ್ದೇಹಯೋಃ ಸಪ್ರಯೋಜಕಯೋರ್ನಾಶೇಽಪಿ ಪುಂಸೋ ಮುಕ್ತಿರ್ನ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ತಸ್ಯ ಬದ್ಧತ್ವಾಯೋಗಾತ್ಕಾಮಸೌ ದಶಾಮವಲಂಬತಾಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ನಾಮಾವಶಿಷ್ಟ ಇತಿ ।

ಕ್ಷಿತೇರೂಷರವದವಸ್ಥಿತಾತ್ಮಾವಿದ್ಯಯಾ ಪರಸ್ಮಾತ್ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಶ್ಚೇದಾತ್ಮಾ ತರ್ಹಿ ಬಂಧಪಕ್ಷಸ್ಯೈವ ಸ್ಯಾನ್ನತು ಭೋಜ್ಯಾಜ್ಜಗತೋ ವ್ಯಾವೃತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಉಚ್ಛಿನ್ನೇತಿ ।

ಸರ್ವಸ್ಯ ಕರ್ಮಾದಿಫಲಸ್ಯ ಸೂತ್ರಾತ್ಮನಃ ಸಮುಚ್ಚಯಾಸಾದಿತಸ್ಯ ಭೋಗಾದಪ್ರಾಪ್ತಾರ್ಥಾಭಾವಾತ್ಕಾಮಾಸಿದ್ಧ್ಯಾ ಕರ್ಮಾಭಾವಾತ್ಪ್ರಯೋಜಕರಾಶೇರುಚ್ಛಿತ್ತಿರಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಕಿಮೇನಮಿತ್ಯಾದಾವಂತರಾಲಾವಸ್ಥಸ್ಯ ವಿದ್ಯಾಧಿಕಾರಿಣೋ ನಿರ್ಧಾರಣಾತ್ತದಪೇಕ್ಷಿತವಿದ್ಯಾಶೇಷತ್ವೇನೋಷಸ್ತಪ್ರಶ್ನಾದೇರಾರಂಭಂ ಸಂಭಾವಯತಿ —

ತಸ್ಯೇತಿ ।

ಇತಿಶಬ್ದೋ ವರ್ಣಯಂತೀತ್ಯನೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ।

ತರ್ಹಿ ಯತ್ರೋಷಸ್ತಪ್ರಶ್ನಾದೌ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯೋಚ್ಯತೇ ತಸ್ಯೈವಾಽಽರಂಭೋ ಯುಕ್ತೋ ಯತ್ರಾಸ್ಯೇತ್ಯಾದಿಸ್ತು ವೃಥೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಫಲವದ್ವಿದ್ಯಾಪ್ರಾಪ್ತಿಶೇಷತ್ವೇನ ನಿವರ್ತ್ಯಮೃತ್ಯುಪ್ರಯೋಜಕನಿರ್ಧಾರಣಾರ್ಥೋ ಯತ್ರೇತ್ಯಾದಿರಿತ್ಯಭಿಪ್ರೇತ್ಯಾಽಽಹ —

ಏವಮಿತಿ ।