ನ ದೃಷ್ಟೇರಿತ್ಯತ್ರ ಸ್ವಪಕ್ಷಮುಕ್ತ್ವಾ ಭರ್ತೃಪ್ರಪಂಚಪಕ್ಷಮಾಹ —
ನ ದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ।
ಕಥಮಕ್ಷರಾಣಾಮನ್ಯಥಾ ವ್ಯಾಖ್ಯೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತದಿಷ್ಟಮಕ್ಷರಾರ್ಥಮಾಹ —
ದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ।
ಇತಿ ಶಬ್ದೋ ವ್ಯಾಚಕ್ಷತ ಇತ್ಯನೇನ ಸಂಬಧ್ಯತೇ ।
ಏವಂ ವ್ಯಾಕುರ್ವತಾಮಭಿಪ್ರಾಯಮಾಹ —
ದೃಷ್ಟೇರಿತೀತಿ ।
ಕರ್ಮಣಿ ಷಷ್ಠೀಮೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —
ಸಾ ದೃಷ್ಟಿರಿತಿ ।
ಷಷ್ಠೀಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಯ ದ್ವಿತೀಯಾಂ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —
ದ್ರಷ್ಟಾರಮಿತೀತಿ ।
ಪದಾರ್ಥಮುಕ್ತ್ವಾ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —
ತೇನೇತಿ ।
ಉಕ್ತಾಂ ಪರಕೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾಂ ದೂಷಯತಿ ।
ತತ್ರೇತಿ ।
ದೃಷ್ಟಿಕರ್ತೃತ್ವವಿವಕ್ಷಾಯಾಂ ತೃಜಂತೇನೈವ ತತ್ಸಿದ್ಧೇಃ ಷಷ್ಠೀ ನಿರರ್ಥಿಕೇತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಥಂ ಪುನರ್ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾರೋ ಯಥೋಕ್ತಂ ದೋಷಂ ನ ಪಶ್ಯಂತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಪಶ್ಯತಾಂ ವೇತಿ ।
ಷಷ್ಠೀನೈರರ್ಥಕ್ಯಂ ಪ್ರಾಗುಕ್ತಮಾಕಾಂಕ್ಷಾದ್ವಾರಾ ಸಮರ್ಥಯತೇ —
ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಕಿಯತ್ತರ್ಹೀಹಾರ್ಥವದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತದೇತಿ ।
ತತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —
ಯಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಕ್ರಿಯಾ ಧಾತ್ವರ್ಥಃ । ಕರ್ತಾ ಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥಃ । ತಥಾ ಚೈಕೇನೈವ ಪದೇನೋಭಯಲಾಭಾತ್ಪೃಥಕ್ಕ್ರಿಯಾಗ್ರಹಣಮನರ್ಥಕಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ದೃಷ್ಟೇರಿತ್ಯಸ್ಯಾನರ್ಥಕತ್ವಂ ದೃಷ್ಟಾಂತೇನ ಸಾಧಯತಿ —
ಗಂತಾರಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ।
ಅರ್ಥವಾದತ್ವೇನ ತರ್ಹೀದಮುಪಾತ್ತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ವಿಧಿಶೇಷತ್ವಾಭಾವಾದಸ್ಮದುಕ್ತಗತ್ಯಾ ಚಾರ್ಥವತ್ತ್ವಸಂಭವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಅಥ ಪರಪಕ್ಷೇ ನಿರರ್ಥಕಮೇವೇದಂ ಪದಂ ಪ್ರಮಾದಾತ್ಪಠಿತಮಿತಿ ಚೇನ್ನೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಚೇತಿ ।
ಸರ್ವೇಷಾಂ ಕಾಣ್ವಮಾಧ್ಯಂದಿನಾನಾಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಕಥಂ ತರ್ಹೀದಂ ಪದಮನರ್ಥಕಮಿತಿ ಪರೇಷಾಂ ಪ್ರತೀತಿಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಕಥಂ ಪುನರ್ಭವತಾಮಪಿ ದೃಶೇರ್ದ್ವಿರುಪಾದಾನಮುಪಪದ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಯಥಾ ತ್ವಿತಿ ।
ಪ್ರದರ್ಶಯಿತವ್ಯಪದಾದುಪರಿಷ್ಟಾದಿತಿಶಬ್ದೋ ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಃ । ಕರ್ತೃಕರ್ಮವಿಶೇಷಣತ್ವೇನ ಸಾಕ್ಷಿಸಾಕ್ಷ್ಯಸಮರ್ಪಕತ್ವೇನೇತಿ ಯಾವತ್ ।
ತತ್ಸಮರ್ಪಣಮಿತಿ ಕುತ್ರೋಪಯುಜ್ಯತೇ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಆತ್ಮೇತಿ ।
ದೃಷ್ಟ್ಯಾದಿಸಾಕ್ಷ್ಯಾತ್ಮಾ ನ ತದ್ವಿಷಯ ಇತಿ ತತ್ಸ್ವರೂಪನಿಶ್ಚಯಾರ್ಥಂ ಸಾಕ್ಷ್ಯಾದಿಸಮರ್ಪಣಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಆತ್ಮಾ ನಿತ್ಯದೃಷ್ಟಿಸ್ವಭಾವೋ ನ ದೃಶ್ಯಾಯಾ ದೃಷ್ಟೇರ್ವಿಷಯ ಇತ್ಯೇಷ ಚೇನ್ನ ದೃಷ್ಟೇರಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ತದಾ ನಹೀತ್ಯಾದಿನಾಽಸ್ಯೈಕವಾಕ್ಯತ್ವಂ ಸಿಧ್ಯತಿ । ತಸ್ಮಾದ್ಯಥೋಕ್ತಾರ್ಥತ್ವಮೇವ ನ ದೃಷ್ಟೇರಿತ್ಯಾದಿವಾಕ್ಯಸ್ಯೇತ್ಯಾಹ —
ನ ಹೀತಿ ।
ಆತ್ಮಾ ಕೂಟಸ್ಥದೃಷ್ಟಿರಿತ್ಯತ್ರ ತಲವಕಾರಶ್ರುತಿಂ ಸಂವಾದಯತಿ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ತಸ್ಯ ಕೂಟಸ್ಥದೃಷ್ಟಿತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —
ನ್ಯಾಯಾಚ್ಚೇತಿ ।
ತಮೇವ ನ್ಯಾಯಂ ವಿಶದಯತಿ —
ಏವಮೇವೇತಿ ।
ವಿಪಕ್ಷೇ ದೋಷಮಾಹ —
ವಿಕ್ರಿಯಾವಚ್ಚೇತಿ ।
ಇತಶ್ಚಾಽಽತ್ಮನೋ ನಾಸ್ತಿ ವಿಕ್ರಿಯಾವತ್ತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ —
ಧ್ಯಾಯತೀವೇತಿ ।
ಅನ್ಯಥಾ ವಿಕ್ರಿಯಾವತ್ತ್ವೇ ಸತೀತಿ ಯಾವತ್ ।
ಅವಿಕ್ರಿಯತ್ವೇಽಪಿ ಶ್ರುತ್ಯಕ್ಷರಾಣ್ಯನುಪಪನ್ನಾನೀತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ನ ತೇಷಾಂ ವಿರೋಧೋ ದೃಷ್ಟಂ ದೃಷ್ಟ್ಯಾದಿಕರ್ತೃತ್ವಮನುಸೃತ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತೇ ಲೌಕಿಕೇ ವಾಕ್ಯೇ ತದರ್ಥಾನುವಾದಿತ್ವಾದುಕ್ತಶ್ರುತ್ಯಕ್ಷರಾಣಾಂ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಾಭಾವಾದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ನ ದೃಷ್ಟೇರಿತ್ಯಾದೀನ್ಯಪಿ ತರ್ಹಿ ಶ್ರುತ್ಯಕ್ಷರಾಣಿ ನ ಸ್ವಾರ್ಥೇ ಪ್ರಮಾಣಾನೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ ।
ನ ದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ।
ಅನ್ಯೋಽರ್ಥೋ ದೃಷ್ಟ್ಯಾದಿಕರ್ತಾ । ಯಥೋಕ್ತೋಽರ್ಥೋ ದೃಷ್ಟ್ಯಾದಿಸಾಕ್ಷೀ ।
ದ್ರಷ್ಟೃಪದಸ್ಯ ಸಾಕ್ಷಿವಿಷಯತ್ವೇ ಸಿದ್ಧೇ ದೃಷ್ಟೇರಿತಿ ಸಾಕ್ಷ್ಯಸಮರ್ಪಣಾತ್ತದರ್ಥವತ್ತ್ವೋಪಪತ್ತಿರಿತ್ಯುಪಸಂಹರತಿ —
ತಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಪಕ್ಷಾಂತರಂ ನಿರಾಕೃತ್ಯ ಸ್ವಪಕ್ಷಮುಪಪಾದ್ಯಾನಂತರಂ ವಾಕ್ಯಂ ವಿಭಜತೇ —
ಏಷ ಇತಿ ।
ಅನ್ಯದಾರ್ತಮಿತಿವಿಶೇಷಣಸಾಮರ್ಥ್ಯಸಿದ್ಧಮರ್ಥಮಾಹ —
ಏತದೇವೇತಿ ॥೨॥