న దృష్టేరిత్యత్ర స్వపక్షముక్త్వా భర్తృప్రపఞ్చపక్షమాహ —
న దృష్టేరితి ।
కథమక్షరాణామన్యథా వ్యాఖ్యేత్యాశఙ్క్య తదిష్టమక్షరార్థమాహ —
దృష్టేరితి ।
ఇతి శబ్దో వ్యాచక్షత ఇత్యనేన సంబధ్యతే ।
ఎవం వ్యాకుర్వతామభిప్రాయమాహ —
దృష్టేరితీతి ।
కర్మణి షష్ఠీమేవ స్ఫుటయతి —
సా దృష్టిరితి ।
షష్ఠీం వ్యాఖ్యాయ ద్వితీయాం వ్యాచష్టే —
ద్రష్టారమితీతి ।
పదార్థముక్త్వా వాక్యార్థమాహ —
తేనేతి ।
ఉక్తాం పరకీయవ్యాఖ్యాం దూషయతి ।
తత్రేతి ।
దృష్టికర్తృత్వవివక్షాయాం తృజన్తేనైవ తత్సిద్ధేః షష్ఠీ నిరర్థికేత్యర్థః ।
కథం పునర్వ్యాఖ్యాతారో యథోక్తం దోషం న పశ్యన్తి తత్రాఽఽహ —
పశ్యతాం వేతి ।
షష్ఠీనైరర్థక్యం ప్రాగుక్తమాకాఙ్క్షాద్వారా సమర్థయతే —
కథమిత్యాదినా ।
కియత్తర్హీహార్థవదిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
తదేతి ।
తత్ర హేతుమాహ —
యస్మాదితి ।
క్రియా ధాత్వర్థః । కర్తా ప్రత్యయార్థః । తథా చైకేనైవ పదేనోభయలాభాత్పృథక్క్రియాగ్రహణమనర్థకమిత్యర్థః ।
దృష్టేరిత్యస్యానర్థకత్వం దృష్టాన్తేన సాధయతి —
గన్తారమిత్యాదినా ।
అర్థవాదత్వేన తర్హీదముపాత్తమిత్యాశఙ్క్యాఽఽహ —
న చేతి ।
విధిశేషత్వాభావాదస్మదుక్తగత్యా చార్థవత్త్వసంభవాదిత్యర్థః ।
అథ పరపక్షే నిరర్థకమేవేదం పదం ప్రమాదాత్పఠితమితి చేన్నేత్యాహ —
న చేతి ।
సర్వేషాం కాణ్వమాధ్యన్దినానామితి యావత్ ।
కథం తర్హీదం పదమనర్థకమితి పరేషాం ప్రతీతిస్తత్రాఽఽహ —
తస్మాదితి ।
కథం పునర్భవతామపి దృశేర్ద్విరుపాదానముపపద్యతే తత్రాఽఽహ —
యథా త్వితి ।
ప్రదర్శయితవ్యపదాదుపరిష్టాదితిశబ్దో ద్రష్టవ్యః । కర్తృకర్మవిశేషణత్వేన సాక్షిసాక్ష్యసమర్పకత్వేనేతి యావత్ ।
తత్సమర్పణమితి కుత్రోపయుజ్యతే తత్రాఽఽహ —
ఆత్మేతి ।
దృష్ట్యాదిసాక్ష్యాత్మా న తద్విషయ ఇతి తత్స్వరూపనిశ్చయార్థం సాక్ష్యాదిసమర్పణామిత్యర్థః ।
ఆత్మా నిత్యదృష్టిస్వభావో న దృశ్యాయా దృష్టేర్విషయ ఇత్యేష చేన్న దృష్టేరిత్యాదివాక్యస్యార్థస్తదా నహీత్యాదినాఽస్యైకవాక్యత్వం సిధ్యతి । తస్మాద్యథోక్తార్థత్వమేవ న దృష్టేరిత్యాదివాక్యస్యేత్యాహ —
న హీతి ।
ఆత్మా కూటస్థదృష్టిరిత్యత్ర తలవకారశ్రుతిం సంవాదయతి —
తథా చేతి ।
తస్య కూటస్థదృష్టిత్వే హేత్వన్తరమాహ —
న్యాయాచ్చేతి ।
తమేవ న్యాయం విశదయతి —
ఎవమేవేతి ।
విపక్షే దోషమాహ —
విక్రియావచ్చేతి ।
ఇతశ్చాఽఽత్మనో నాస్తి విక్రియావత్త్వమిత్యాహ —
ధ్యాయతీవేతి ।
అన్యథా విక్రియావత్త్వే సతీతి యావత్ ।
అవిక్రియత్వేఽపి శ్రుత్యక్షరాణ్యనుపపన్నానీతి శఙ్కతే —
నన్వితి ।
న తేషాం విరోధో దృష్టం దృష్ట్యాదికర్తృత్వమనుసృత్య ప్రవృత్తే లౌకికే వాక్యే తదర్థానువాదిత్వాదుక్తశ్రుత్యక్షరాణాం స్వార్థే ప్రామాణ్యాభావాదితి పరిహరతి —
నేత్యాదినా ।
న దృష్టేరిత్యాదీన్యపి తర్హి శ్రుత్యక్షరాణి న స్వార్థే ప్రమాణానీత్యాశఙ్క్యాఽఽహ ।
న దృష్టేరితి ।
అన్యోఽర్థో దృష్ట్యాదికర్తా । యథోక్తోఽర్థో దృష్ట్యాదిసాక్షీ ।
ద్రష్టృపదస్య సాక్షివిషయత్వే సిద్ధే దృష్టేరితి సాక్ష్యసమర్పణాత్తదర్థవత్త్వోపపత్తిరిత్యుపసంహరతి —
తస్మాదితి ।
పక్షాన్తరం నిరాకృత్య స్వపక్షముపపాద్యానన్తరం వాక్యం విభజతే —
ఎష ఇతి ।
అన్యదార్తమితివిశేషణసామర్థ్యసిద్ధమర్థమాహ —
ఎతదేవేతి ॥౨॥