ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ತೃತೀಯೋಽಧ್ಯಾಯಃಅಷ್ಟಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಯೋ ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗ್ಯವಿದಿತ್ವಾಸ್ಮಿಁಲ್ಲೋಕೇ ಜುಹೋತಿ ಯಜತೇ ತಪಸ್ತಪ್ಯತೇ ಬಹೂನಿ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣ್ಯಂತವದೇವಾಸ್ಯ ತದ್ಭವತಿ ಯೋ ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗ್ಯವಿದಿತ್ವಾಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪ್ರೈತಿ ಸ ಕೃಪಣೋಽಥ ಯ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗಿ ವಿದಿತ್ವಾಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪ್ರೈತಿ ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ॥ ೧೦ ॥
ಇತಶ್ಚಾಸ್ತಿ ತದಕ್ಷರಮ್ , ಯಸ್ಮಾತ್ ತದಜ್ಞಾನೇ ನಿಯತಾ ಸಂಸಾರೋಪಪತ್ತಿಃ ; ಭವಿತವ್ಯಂ ತು ತೇನ, ಯದ್ವಿಜ್ಞಾನಾತ್ ತದ್ವಿಚ್ಛೇದಃ, ನ್ಯಾಯೋಪಪತ್ತೇಃ । ನನು ಕ್ರಿಯಾತ ಏವ ತದ್ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿಃ ಸ್ಯಾದಿತಿ ಚೇತ್ , ನ — ಯೋ ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಹೇ ಗಾರ್ಗಿ ಅವಿದಿತ್ವಾ ಅವಿಜ್ಞಾಯ ಅಸ್ಮಿನ್ ಲೋಕೇ ಜುಹೋತಿ ಯಜತೇ ತಪಸ್ತಪ್ಯತೇ ಯದ್ಯಪಿ ಬಹೂನಿ ವರ್ಷಸಹಸ್ರಾಣಿ, ಅಂತವದೇವಾಸ್ಯ ತತ್ಫಲಂ ಭವತಿ, ತತ್ಫಲೋಪಭೋಗಾಂತೇ ಕ್ಷೀಯಂತ ಏವಾಸ್ಯ ಕರ್ಮಾಣಿ । ಅಪಿ ಚ ಯದ್ವಿಜ್ಞಾನಾತ್ಕಾರ್ಪಣ್ಯಾತ್ಯಯಃ ಸಂಸಾರವಿಚ್ಛೇದಃ, ಯದ್ವಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾಚ್ಚ ಕರ್ಮಕೃತ್ ಕೃಪಣಃ ಕೃತಫಲಸ್ಯೈವೋಪಭೋಕ್ತಾ ಜನನಮರಣಪ್ರಬಂಧಾರೂಢಃ ಸಂಸರತಿ — ತದಸ್ತಿ ಅಕ್ಷರಂ ಪ್ರಶಾಸಿತೃ ; ತದೇತದುಚ್ಯತೇ — ಯೋ ವಾ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗ್ಯವಿದಿತ್ವಾಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪ್ರೈತಿ ಸ ಕೃಪಣಃ, ಪಣಕ್ರೀತ ಇವ ದಾಸಾದಿಃ । ಅಥ ಯ ಏತದಕ್ಷರಂ ಗಾರ್ಗಿ ವಿದಿತ್ವಾ ಅಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪ್ರೈತಿ ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ॥

ಈಶ್ವರಾಸ್ತಿತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —

ಇತಶ್ಚೇತಿ ।

ಮೋಕ್ಷಹೇತುಜ್ಞಾನವಿಷಯತ್ವೇನಾಪಿ ತದಸ್ತೀತ್ಯಾಹ —

ಭವಿತವ್ಯಮಿತಿ ।

‘ಯದಜ್ಞಾನಾತ್ಪ್ರವೃತ್ತಿರ್ಯಾ ತಜ್ಜ್ಞಾನಾತ್ಸಾ ನಿವರ್ತತೇ’ ಇತಿ ನ್ಯಾಯಃ ।

ಕರ್ಮವಶಾದೇವ ಮೋಕ್ಷಸಿದ್ಧೇಸ್ತದ್ಧೇತುಜ್ಞಾನವಿಷಯತ್ವೇನಾಕ್ಷರಂ ನಾಭ್ಯುಪೇಯಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —

ನನ್ವಿತಿ ।

ಉತ್ತರವಾಕ್ಯೇನೋತ್ತರಮಾಹ —

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಯಸ್ಯಾಜ್ಞಾನಾದಸಕೃದನುಷ್ಠಿತಾನಿ ವಿಶಿಷ್ಟಫಲಾನ್ಯಪಿ ಸರ್ವಾಣಿ ಕರ್ಮಾಣಿ ಸಂಸಾರಮೇವ ಫಲಯಂತಿ ತದಜ್ಞಾತಮಕ್ಷರಂ ನಾಸ್ತೀತ್ಯಯುಕ್ತಂ ಸಂಸಾರಾಭಾವಪ್ರಸಂಗಾದಿತಿ ಭಾವಃ ।

ಅಕ್ಷರಾಸ್ತಿತ್ವೇ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —

ಅಪಿ ಚೇತಿ ।

ಪೂರ್ವವಾಕ್ಯಂ ಜೀವದವಸ್ಥಪುರುಷವಿಷಯಮಿದಂ ತು ಪರಲೋಕವಿಷಯಮಿತಿ ವಿಶೇಷಂ ಮತ್ವೋತ್ತರವಾಕ್ಯಮವತಾರ್ಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ತದೇತದಿತ್ಯಾದಿನಾ ॥೧೦॥