బృహదారణ్యకోపనిషద్భాష్యమ్
తృతీయోఽధ్యాయఃఅష్టమం బ్రాహ్మణమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (బృహదారణ్యక)
 
తద్వా ఎతదక్షరం గార్గ్యదృష్టం ద్రష్ట్రశ్రుతం శ్రోత్రమతం మన్త్రవిజ్ఞాతం విజ్ఞాతృ నాన్యదతోఽస్తి ద్రష్టృ నాన్యదతోఽస్తి శ్రోతృ నాన్యదతోఽస్తి మన్తృ నాన్యదతోఽస్తి విజ్ఞాత్రేతస్మిన్ను ఖల్వక్షరే గార్గ్యాకాశ ఓతశ్చ ప్రోతశ్చేతి ॥ ౧౧ ॥
తద్వా ఎతదక్షరం గార్గి అదృష్టమ్ , న కేనచిద్దృష్టమ్ , అవిషయత్వాత్ స్వయం తు ద్రష్టృ దృష్టిస్వరూపత్వాత్ । తథా అశ్రుతం శ్రోత్రావిషయత్వాత్ , స్వయం శ్రోతృ శ్రుతిస్వరూపత్వాత్ । తథా అమతం మనసోఽవిషయత్వాత్ స్వయం మన్తృ మతిస్వరూపత్వాత్ । తథా అవిజ్ఞాతం బుద్ధేరవిషయత్వాత్ , స్వయం విజ్ఞాతృ విజ్ఞానస్వరూపత్వాత్ । కిం చ నాన్యత్ అతః అస్మాదక్షరాత్ అస్తి — నాస్తి కిఞ్చిద్ద్రష్టృ దర్శనక్రియాకర్తృ ; ఎతదేవాక్షరం దర్శనక్రియాకర్తృ సర్వత్ర । తథా నాన్యదతోఽస్తి శ్రోతృ ; తదేవాక్షరం శ్రోతృ సర్వత్ర । నాన్యదతోఽస్తి మన్తృ ; తదేవాక్షరం మన్తృ సర్వత్ర సర్వమనోద్వారేణ । నాన్యదతోఽస్తి విజ్ఞాతృ విజ్ఞానక్రియాకర్తృ, తదేవాక్షరం సర్వబుద్ధిద్వారేణ విజ్ఞానక్రియాకర్తృ, నాచేతనం ప్రధానమ్ అన్యద్వా । ఎతస్మిన్ను ఖల్వక్షరే గార్గ్యాకాశ ఓతశ్చ ప్రోతశ్చేతి । యదేవ సాక్షాదపరోక్షాద్బ్రహ్మ, య ఆత్మా సర్వాన్తరః అశనాయాదిసంసారధర్మాతీతః, యస్మిన్నాకాశ ఓతశ్చ ప్రోతశ్చ — ఎషా పరా కాష్ఠా, ఎషా పరా గతిః, ఎతత్పరం బ్రహ్మ, ఎతత్పృథివ్యాదేరాకాశాన్తస్య సత్యస్య సత్యమ్ ॥

ఇతశ్చాక్షరస్య నాచేతనత్వమిత్యాహ —

కిఞ్చేతి ।

నాస్తీత్యన్వయప్రదర్శనమ్ ।

అతోఽన్యదితి విశేషణసిద్ధమర్థమాహ —

ఎతదితి ।

అన్యద్వా పూర్వోక్తమవ్యాకృతాదిపృథివ్యన్తం నిగమనవాక్యముదాహృత్య తస్య తాత్పర్యమాహ —

ఎతస్మిన్నితి ।

పరా కాష్ఠా పరం పర్యవసానం నాస్మాదుపరిష్టాదధిష్ఠానం కిఞ్చిదస్తీత్యర్థః ।

తస్యైవ పరమపురుషార్థత్వమాహ —

ఎషేతి ।

‘పురుషాన్న పరం కిఞ్చిత్సా కాష్ఠా సా పరా గతిః’(క. ఉ. ౧ । ౩ । ౧౧) ఇతి హి శ్రుత్యన్తరమ్ ।

బ్రహ్మాస్మాదక్షరాదన్యదస్తీతి చేన్నేత్యాహ —

ఎతదితి ।

నను చతుర్థే సత్యస్య సత్యం బ్రహ్మ వ్యాఖ్యాతమక్షరం తు నైవమితి చేత్తత్రాఽఽహ —

ఎతత్పృథివ్యాదేరితి ॥౧౧॥