ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:நவமம் ப்³ராஹ்மணம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
கிந்தே³வதோ(அ)ஸ்யாம் ப்ராச்யாம் தி³ஶ்யஸீத்யாதி³த்யதே³வத இதி ஸ ஆதி³த்ய: கஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த இதி சக்ஷுஷீதி கஸ்மிந்நு சக்ஷு: ப்ரதிஷ்டி²தமிதி ரூபேஷ்விதி சக்ஷுஷா ஹி ரூபாணி பஶ்யதி கஸ்மிந்நு ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநீதி ஹ்ருத³ய இதி ஹோவாச ஹ்ருத³யேந ஹி ரூபாணி ஜாநாதி ஹ்ருத³யே ஹ்யேவ ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநி ப⁴வந்தீத்யேவமேவைதத்³யாஜ்ஞவல்க்ய ॥ 20 ॥
கிந்தே³வத: கா தே³வதா அஸ்ய தவ தி³க்³பூ⁴தஸ்ய । அஸௌ ஹி யாஜ்ஞவல்க்ய: ஹ்ருத³யமாத்மாநம் தி³க்ஷு பஞ்சதா⁴ விப⁴க்தம் தி³கா³த்மபூ⁴தம் , தத்³த்³வாரேண ஸர்வம் ஜக³த் ஆத்மத்வேநோபக³ம்ய, அஹமஸ்மி தி³கா³த்மேதி வ்யவஸ்தி²த:, பூர்வாபி⁴முக²: — ஸப்ரதிஷ்டா²வசநாத் ; யதா² யாஜ்ஞவல்க்யஸ்ய ப்ரதிஜ்ஞா ததை²வ ப்ருச்ச²தி — கிந்தே³வதஸ்த்வமஸ்யாம் தி³ஶ்யஸீதி । ஸர்வத்ர ஹி வேதே³ யாம் யாம் தே³வதாமுபாஸ்தே இஹைவ தத்³பூ⁴த: தாம் தாம் ப்ரதிபத்³யத இதி ; ததா² ச வக்ஷ்யதி — ‘தே³வோ பூ⁴த்வா தே³வாநப்யேதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 1 । 2) இதி । அஸ்யாம் ப்ராச்யாம் கா தே³வதா தி³கா³த்மநஸ்தவ அதி⁴ஷ்டா²த்ரீ, கயா தே³வதயா த்வம் ப்ராசீதி³க்³ரூபேண ஸம்பந்ந இத்யர்த²: । இதர ஆஹ — ஆதி³த்யதே³வத இதி ; ப்ராச்யாம் தி³ஶி மம ஆதி³த்யோ தே³வதா, ஸோ(அ)ஹமாதி³த்யதே³வத: । ஸதே³வா இத்யேதத் உக்தம் , ஸப்ரதிஷ்டா² இதி து வக்தவ்யமித்யாஹ — ஸ ஆதி³த்ய: கஸ்மிந்ப்ரதிஷ்டி²த இதி, சக்ஷுஷீதி ; அத்⁴யாத்மதஶ்சக்ஷுஷ ஆதி³த்யோ நிஷ்பந்ந இதி ஹி மந்த்ரப்³ராஹ்மணவாதா³: — ‘சக்ஷோ: ஸூர்யோ அஜாயத’ (ரு. ஸம். 10 । 90 । 13) ‘சக்ஷுஷ ஆதி³த்ய:’ (ஐ. உ. 1 । 1 । 4) இத்யாத³ய: ; கார்யம் ஹி காரணே ப்ரதிஷ்டி²தம் ப⁴வதி । கஸ்மிந்நு சக்ஷு: ப்ரதிஷ்டி²தமிதி, ரூபேஷ்விதி ; ரூபக்³ரஹணாய ஹி ரூபாத்மகம் சக்ஷு: ரூபேண ப்ரயுக்தம் ; யைர்ஹி ரூபை: ப்ரயுக்தம் தைராத்மக்³ரஹணாய ஆரப்³த⁴ம் சக்ஷு: ; தஸ்மாத் ஸாதி³த்யம் சக்ஷு: ஸஹ ப்ராச்யா தி³ஶா ஸஹ தத்ஸ்தை²: ஸர்வை: ரூபேஷு ப்ரதிஷ்டி²தம் । சக்ஷுஷா ஸஹ ப்ராசீ தி³க்ஸர்வா ரூபபூ⁴தா ; தாநி ச கஸ்மிந்நு ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநீதி ; ஹ்ருத³ய இதி ஹோவாச ; ஹ்ருத³யாரப்³தா⁴நி ரூபாணி ; ரூபாகாரேண ஹி ஹ்ருத³யம் பரிணதம் ; யஸ்மாத் ஹ்ருத³யேந ஹி ரூபாணி ஸர்வோ லோகோ ஜாநாதி ; ஹ்ருத³யமிதி பு³த்³தி⁴மநஸீ ஏகீக்ருத்ய நிர்தே³ஶ: ; தஸ்மாத் ஹ்ருத³யே ஹ்யேவ ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநி ; ஹ்ருத³யேந ஹி ஸ்மரணம் ப⁴வதி ரூபாணாம் வாஸநாத்மநாம் ; தஸ்மாத் ஹ்ருத³யே ரூபாணி ப்ரதிஷ்டி²தாநீத்யர்த²: । ஏவமேவைதத்³யாஜ்ஞவல்க்ய ॥

ப்ராச்யாம் தி³ஶி கா தே³வதேதி வக்தவ்யே கத²மந்யதா² ப்ருச்ச்²யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அஸௌ ஹீதி

ஆத்மாநமாத்மீயமிதி யாவத் । யதோ²க்தம் ஹ்ரத³யமாத்மத்வேநோபக³ம்யேதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததா²(அ)பி ப்ரத²மம் ப்ராசீம் தி³ஶமதி⁴க்ருத்ய ப்ரஶ்நே கோ ஹேதுரிதி சேத்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

பூர்வாபி⁴முக² இதி ।

யத்³யபி தி³கா³த்மா(அ)ஹமஸ்மீதி ஸ்தி²தஸ்ததா²(அ)பி கத²ம் ஸர்வம் ஜக³தா³த்மத்வேநோபக³ம்ய திஷ்ட²தீத்யவக³ம்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஸப்ரதிஷ்டே²தி ।

ஸப்ரதிஷ்டா² தி³ஶோ வேதே³தி வசநாத்ஸர்வமபி ஹ்ருத³யத்³வாரா ஜக³தா³த்மத்வேநோபக³ம்ய ஸ்தி²தோ முநிரிதி ப்ரதிபா⁴தீத்யர்த²: ।

ப்ரதிஜ்ஞாநுஸாரித்வாச்சாயம் ப்ரஶ்நோ யுக்திமாநித்யாஹ —

யதே²தி ।

அஹமஸ்மி தி³கா³த்மேதி ப்ரதிஜ்ஞாநுஸாரிண்யபி ப்ரஶ்நே தே³ஹபாதோத்தரபா⁴வீ தே³வதாபா⁴வ: ப்ருச்ச்²யதே ஸதி தே³ஹே த்⁴யாதுஸ்தத்³பா⁴வாயோகா³தி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வத்ர ஹீதி ।

இதி ந பா⁴விதே³வதாபா⁴வ: ப்ரஶ்நகோ³சர இதி ஶேஷ: ।

உக்தே(அ)ர்தே² வாக்யஶேஷமநுகூலயதி —

ததா² சேதி ।

ப்ரஶ்நார்த²முபஸம்ஹரதி —

அஸ்யாமிதி ।

ஆதி³த்யஸ்ய சக்ஷுஷி ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் ப்ரகடயிதும் கார்யகாரணபா⁴வம் தயோராத³ர்ஶயதி —

அத்⁴யாத்மதஶ்சக்ஷுஷ இதி ।

‘சக்ஷோ: ஸூர்யோ அஜாயத’ இத்யாத³யோ மந்த்ரவாதா³ஸ்தத³நுஸாரிணஶ்ச ப்³ராஹ்மணவாதா³: ।

ப⁴வது கார்யகாரணபா⁴வஸ்ததா²(அ)பி கத²ம் சக்ஷுஷ்யாதி³த்யஸ்ய ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

கார்யம் ஹீதி ।

கத²ம் சக்ஷுஷோ ரூபேஷு ப்ரதிஷ்டி²தத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ரூபக்³ரஹணாயேதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் யதோ²க்தமாதா⁴ராதே⁴யத்வமத ஆஹ —

யைர்ஹீதி ।

சக்ஷுஷோ ரூபாதா⁴ரத்வே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

உபஸம்ஹ்ருதமர்த²ம் ஸம்க்³ருஹ்ணாதி —

சக்ஷுஷேதி ।

ஹ்ருத³யாரப்³த⁴த்வம் ரூபாணாம் ஸ்பு²டயதி —

ரூபாகாரேணேதி ।

ஹ்ருத³யே ரூபாணாம் ப்ரதிஷ்டி²தத்வே ஹேத்வந்தரமாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

ஹ்ருத³யஶப்³த³ஸ்ய மாம்ஸக²ண்ட³விஷயத்வம் வ்யாவர்தயதி —

ஹ்ருத³யமிதி ।

கத²ம் புநர்ப³ஹிர்முகா²நி ரூபாண்யந்தர்ஹ்ருத³யே ஸ்தா²தும் பாரயந்தி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஹ்ருத³யேந ஹீதி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் தேஷாம் ஹ்ருத³யப்ரதிஷ்டி²தத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

வாஸநாத்மநாமிதி ॥20॥