ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஜநகம் ஹ வைதே³ஹம் யாஜ்ஞவல்க்யோ ஜகா³மேத்யஸ்யாபி⁴ஸம்ப³ந்த⁴: । விஜ்ஞாநமய ஆத்மா ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ஸர்வாந்தர: பர ஏவ — ‘நாந்யோ(அ)தோ(அ)ஸ்தி த்³ரஷ்டா நாந்யத³தோ(அ)ஸ்தி த்³ரஷ்ட்ரு’ (ப்³ரு. உ. 3 । 7 । 23) இத்யாதி³ஶ்ருதிப்⁴ய: । ஸ ஏஷ இஹ ப்ரவிஷ்ட: வத³நாதி³லிங்க³: அஸ்தி வ்யதிரிக்த இதி மது⁴காண்டே³ அஜாதஶத்ருஸம்வாதே³ ப்ராணாதி³கர்த்ருத்வபோ⁴க்த்ருத்வப்ரத்யாக்²யாநேநாதி⁴க³தோ(அ)பி ஸந் , புந: ப்ராணநாதி³லிங்க³முபந்யஸ்ய ஔஷஸ்தப்ரஶ்நே ப்ராணநாதி³லிங்கோ³ ய: ஸாமாந்யேநாதி⁴க³த: ‘ப்ராணேந ப்ராணிதி’ இத்யாதி³நா, ‘த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டா’ இத்யாதி³நா அலுப்தஶக்திஸ்வபா⁴வோ(அ)தி⁴க³த: । தஸ்ய ச பரோபாதி⁴நிமித்த: ஸம்ஸார: — யதா² ரஜ்ஜூஷரஶுக்திகாக³க³நாதி³ஷு ஸர்போத³கரஜதமலிநத்வாதி³ பரோபாத்⁴யாரோபணநிமித்தமேவ, ந ஸ்வத:, ததா² ; நிருபாதி⁴கோ நிருபாக்²ய: நேதி நேதீதி வ்யபதே³ஶ்ய: ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்ஸர்வாந்தர: ஆத்மா ப்³ரஹ்ம அக்ஷரம் அந்தர்யாமீ ப்ரஶாஸ்தா ஔபநிஷத³: புருஷ: விஜ்ஞாநமாநந்த³ம் ப்³ரஹ்மேத்யதி⁴க³தம் । ததே³வ புநரிந்த⁴ஸம்ஜ்ஞ: ப்ரவிவிக்தாஹார: ; ததோ(அ)ந்தர்ஹ்ருத³யே லிங்கா³த்மா ப்ரவிவிக்தாஹாரதர: ; தத: பரேண ஜக³தா³த்மா ப்ராணோபாதி⁴: ; ததோ(அ)பி ப்ரவிலாப்ய ஜக³தா³த்மாநமுபாதி⁴பூ⁴தம் ரஜ்ஜ்வாதா³விவ ஸர்பாதி³கம் வித்³யயா, ‘ஸ ஏஷ நேதி நேதி —’ இதி ஸாக்ஷாத்ஸர்வாந்தரம் ப்³ரஹ்ம அதி⁴க³தம் । ஏவம் அப⁴யம் பரிப்ராபிதோ ஜநக: யாஜ்ஞவல்க்யேந ஆக³மத: ஸங்க்ஷேபத: । அத்ர ச ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நஸுஷுப்ததுரீயாண்யுபந்யஸ்தாநி அந்யப்ரஸங்கே³ந — இந்த⁴:, ப்ரவிவிக்தாஹாரதர:, ஸர்வே ப்ராணா:, ஸ ஏஷ நேதி நேதீதி । இதா³நீம் ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நாதி³த்³வாரேணைவ மஹதா தர்கேண விஸ்தரதோ(அ)தி⁴க³ம: கர்தவ்ய: ; அப⁴யம் ப்ராபயிதவ்யம் ; ஸத்³பா⁴வஶ்ச ஆத்மந: விப்ரதிபத்த்யாஶங்காநிராகரணத்³வாரேண — வ்யதிரிக்தத்வம் ஶுத்³த⁴த்வம் ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷ்ட்வம் அலுப்தஶக்திஸ்வரூபத்வம் நிரதிஶயாநந்த³ஸ்வாபா⁴வ்யம் அத்³வைதத்வம் ச அதி⁴க³ந்தவ்யமிதி — இத³மாரப்⁴யதே । ஆக்²யாயிகா து வித்³யாஸம்ப்ரதா³நக்³ரஹணவிதி⁴ப்ரகாஶநார்தா², வித்³யாஸ்துதயே ச விஶேஷத:, வரதா³நாதி³ஸூசநாத் ॥

பூர்வஸ்மிந்ப்³ராஹ்மணே ஜாக³ராதி³த்³வாரா தத்த்வம் நிர்தா⁴ரிதம் ஸம்ப்ரதி ப்³ராஹ்மணாந்தரமவதார்ய தஸ்ய பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴ம் ப்ரதிஜாநீதே —

ஜநகமிதி ।

தமேவ வக்தும் த்ருதீயே வ்ருத்தம் கீர்தயதி —

விஜ்ஞாநமய இதி ।

யத்³ப்³ரஹ்ம ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்ஸர்வாந்தர ஆத்மா ஸ பர ஏவ விஜ்ஞாநமய ஆத்மேத்யத்ர ஹேதுமாஹ —

நாந்ய இதி ।

விஜ்ஞாநமய: பர ஏவேத்யத்ர வாக்யாந்தரம் பட²தி —

ஸ ஏஷ இதி ।

வத³ந்வாகி³த்யாதா³வுக்தமநுவத³தி —

வத³நாதீ³தி ।

தார்தீயமர்த²மநூத்³ய சாதுர்தி²கமர்த²மநுவத³தி —

அஸ்தீதி ।

யதி³ மது⁴காண்டே³ கா³ர்க்³யகாஶ்யஸம்வாதே³ ப்ராணாதீ³நாம் கர்த்ருத்வாதி³நிராகரணேந தேப்⁴யோ வ்யதிரிக்தோ(அ)ஸ்தி விஜ்ஞாநாத்மேதி ஸோ(அ)தி⁴க³தஸ்தர்ஹி கிமிதி பஞ்சமே தத்ஸத்³பா⁴வோ வ்யுத்பாத்³யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

புநரிதி ।

யத்³யபி விஜ்ஞாநமயஸத்³பா⁴வஶ்சதுர்தே² ஸ்தி²தஸ்ததா²(அ)பி புநரௌஷஸ்த்யே ப்ரஶ்நே ய: ப்ராணேந ப்ராணிதீத்யாதி³நா ப்ராணநாதி³லிங்க³முபந்யஸ்ய தல்லிங்க³க³ம்ய: ஸாமாந்யேநாதி⁴க³த: ஸ த்³ருஷ்டேர்த்³ரஷ்டேத்யாதி³நா கூடஸ்த²த்³ருஷ்டிஸ்வபா⁴வோ விஶேஷதோ நிஶ்சிதஸ்ததா² ச பஞ்சமே(அ)பி தத்³வ்யுத்பாத³நமுசிதமித்யர்த²: ।

ஆத்மா கூடஸ்த²த்³ருஷ்டிஸ்வபா⁴வஶ்சேத்கத²ம் தஸ்ய ஸம்ஸாரஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தஸ்ய சேதி ।

அஜ்ஞாநம் தத்கார்யம் சாந்த:கரணாதி³ பரோபாதி⁴ஶப்³தா³ர்த²: ।

ஸம்ஸாரஸ்யா(அ)(அ)த்மந்யௌபாதி⁴கத்வே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

யதே²தி।

தா³ர்ஷ்டாந்திகஸ்யாநேகரூபத்வாத³நேகத்³ருஷ்டாந்தோபாதா³நமித்யபி⁴ப்ரேத்ய தா³ர்ஷ்டாந்திகமாஹ —

ததே²தி।

யதோ²க்தத்³ருஷ்டாந்தாநுஸாரேணா(அ)(அ)த்மந்யபி பரோபாதி⁴: ஸம்ஸார இதி யாவத் ।

ஸோபாதி⁴கஸ்யா(அ)(அ)த்மந: ஸம்ஸாரித்வமுக்த்வா நிருபாதி⁴கஸ்ய நித்யமுக்தத்வமாஹ —

நிருபாதி⁴க இதி ।

நிருபாக்²யத்வம் வாசாம் மநஸாம் சாகோ³சரத்வம் । கத²ம் தர்ஹி தத்ரா(அ)(அ)க³மப்ராமாண்யம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

நேதி நேதீதி வ்யபதே³ஶ்ய இதி ।

கஹோலப்ரஶ்நோக்தமநுத்³ரவதி —

ஸாக்ஷாதி³தி।

அக்ஷரப்³ராஹ்மணோக்தம் ஸ்மாரயதி —

அக்ஷரமிதி ।

அந்தர்யாமிப்³ராஹ்மணோக்தம் ஸ்மாரயதி —

அந்தர்யாமீதி।

ஶாகல்யப்³ராஹ்மணோக்தமநுஸந்த³தா⁴தி —

ஔபநிஷத³ இதி ।

பாஞ்சமிகமர்த²மித்த²மநூத்³யாதீதே ப்³ராஹ்மணத்³வயே வ்ருத்தமநுபா⁴ஷதே —

ததே³வேதி।

யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்ஸர்வாந்தரம் ப்³ரஹ்ம ததே³வாதி⁴க³மநோபாயவிஶேஷோபத³ர்ஶநபுர:ஸரம் புநரதி⁴க³தமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஷடா³சார்யப்³ராஹ்மணார்த²ம் ஸம்க்ஷிப்ய கூர்சப்³ராஹ்மணார்த²ம் ஸம்க்ஷிபதி —

இந்த⁴ இத்யாதி³நா ।

இந்த⁴ஸ்ய விஶேஷணம் ப்ரவிவிக்தாஹார இதி । ஹ்ருத³யே(அ)ந்தர்யோ லிங்கா³த்மா ஸ ததோ வைஶ்வாநராதி³ந்தா⁴த்ப்ரவிவிக்தாஹாரதர இதி யோஜநா ।

விஶ்வதைஜஸாவுக்தௌ ப்ராஜ்ஞதுரீயே ப்ரத³ர்ஶயதி —

தத: பரேணேதி ।

ததஸ்தஸ்மாத்³விஶ்வாத்தைஜஸாச்ச பரேணவ்யவஸ்தி²தோ யோ ஜக³தா³த்மா ப்ராணோபாதி⁴ரவ்யாக்ருதாக்²ய: ப்ராஜ்ஞஸ்ததோ(அ)பி தமப்யுபாதி⁴பூ⁴தம் ஜக³தா³த்மாநம் கேவலே ப்ரதீசி வித்³யயா ப்ரவிலாப்ய ஸ ஏஷ நேதி நேதீதி யத்துரீயம் ப்³ரஹ்ம தத³தி⁴க³தமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

வித்³யயோபாதி⁴விலாபநே த்³ருஷ்டாந்தமாஹ —

ரஜ்ஜ்வாதா³விதி ।

அப⁴யம் வை ஜநகேத்யாதா³வுக்தமநுவத³தி —

ஏவமிதி ।

கூர்சப்³ராஹ்மணோக்தமர்த²மநுபா⁴ஷிதம் ஸம்க்ஷிப்யா(அ)(அ)ஹ —

அத்ர சேதி ।

அந்யப்ரஸம்கே³நோபாஸநாநாம் க்ரமமுக்திப²லத்வப்ரத³ர்ஶநப்ரஸம்கே³நேதி யாவத் ।

தேஷாமுபந்யாஸமேவாபி⁴நயதி —

இந்த⁴ இத்யாதி³நா ।

வ்ருத்தமநூத்³யோத்தரப்³ராஹ்மணஸ்ய தாத்பர்யமாஹ —

இதா³நீமிதி ।

ஆதி³ஶப்³த³: ஸுஷுப்திதுரீயஸம்க்³ரஹார்த²: । தர்கஸ்ய மஹத்த்வம் சதுர்வித⁴தோ³ஷராஹித்யேநாபா³தி⁴தத்வம் । அதி⁴க³மஸ்தஸ்யைவ ப்ரஸ்துதஸ்ய ப்³ராஹ்மண இதி ஶேஷ: । கர்தவ்ய இதீத³மிதா³நீமாரப்⁴யத இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கிமித³ம் ப்³ரஹ்மணோ(அ)தி⁴க³மஸ்ய கர்தவ்யத்வம் நாம ததா³ஹ —

அப⁴யமிதி ।

அதி⁴க³ந்தவ்யமர்தா²ந்தரமாஹ —

ஸத்³பா⁴வஶ்சேதி ।

ப்ராக³பி ஸத்³பா⁴வஸ்தஸ்யாதி⁴க³தஸ்தத்கிமர்த²ம் புநஸ்தாத³ர்த்²யேந ப்ரயத்யதே தத்ரா(அ)ஹ —

விப்ரதிபத்தீதி ।

பா³ஹ்யாநாம் விப்ரதிபத்த்யா நாஸ்தித்வஶங்காயாம் தந்நிராஸத்³வாரா(அ)(அ)த்மந: ஸத்³பா⁴வோ(அ)தி⁴க³ந்தவ்ய இத்யர்த²: ।

ஆத்மநோ(அ)ஸ்தித்வே(அ)பி கேசித்³தே³ஹாதௌ³ தத³ந்தர்பா⁴வமப்⁴யுபயந்தி தாந்ப்ரத்யாஹ —

வ்யதிரிக்தத்வமிதி ।

தே³ஹாதி³வ்யதிரிக்தோ(அ)ப்யாத்மா கர்தா போ⁴க்தா சேத்யேகே போ⁴க்தைவ கேவலமித்யபரே தாந்ப்ரத்யுக்தம் —

ஶுத்³த⁴த்வமிதி ।

தஸ்ய ஜட³த்வபக்ஷம் ப்ரத்யாசஷ்டே —

ஸ்வயஞ்ஜ்யோதிஷ்ட்வமிதி।

தத்ர கூடஸ்த²த்³ருஷ்டிஸ்வபா⁴வத்வம் ஹேதுமாஹ —

அலுப்தேதி ।

ஏதேந விஜ்ஞாநஸ்ய கு³ணத்வபக்ஷோ(அ)பி ப்ரத்யுக்தோ வேதி³தவ்ய: ।

யே த்வாநந்த³மாத்மகு³ணமாஹுஸ்தாந்ப்ரத்யாஹ —

நிரதிஶயேதி ।

ஆத்மந: ஸப்ரபஞ்சத்வபக்ஷம் ப்ரத்யாதி³ஶதி —

அத்³வைதத்வம் சேதி ।

ப்³ராஹ்மணதாத்பர்யமபி⁴தா⁴யா(அ)(அ)க்²யாயிகாதாத்பர்யமாஹ —

ஆக்²யாயிகா த்விதி ।

வித்³யாயா: ஸம்ப்ரதா³நம் ஶிஷ்யஸ்தஸ்ய க்³ரஹணவிதி⁴: ஶ்ரத்³தா⁴தி³ப்ரகாரஸ்தஸ்ய ப்ரகாஶநார்தே²யமாக்²யாயிகேதி யாவத் ।

ப்ரயோஜநாந்தரம் தஸ்யா த³ர்ஶயதி —

வித்³யேதி ।

கத²ம் கர்மப்⁴யோ விஶேஷதோ வித்³யாயா: ஸ்துதிரத்ர லக்ஷ்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

வரேதி ।

காமப்ரஶ்நாக்²யஸ்ய வரஸ்ய யாஜ்ஞவல்க்யேந ராஜ்ஞே த³த்தத்வாத்தேந சாவஸரே ப்³ரஹ்மஜ்ஞாநஸ்யைவ ப்ருஷ்டத்வாத³நேந விதி⁴நா வித்³யாஸ்துதே: ஸூசநாத்ஸா(அ)ப்யத்ர விவிக்ஷிதேத்யர்த²: ।