தஸ்ய ஏதஸ்ய புருஷஸ்ய வை த்³வே ஏவ ஸ்தா²நே ப⁴வத:, ந த்ருதீயம் சதுர்த²ம் வா ; கே தே ? இத³ம் ச யத் ப்ரதிபந்நம் வர்தமாநம் ஜந்ம ஶரீரேந்த்³ரியவிஷயவேத³நாவிஶிஷ்டம் ஸ்தா²நம் ப்ரத்யக்ஷதோ(அ)நுபூ⁴யமாநம் , பரலோக ஏவ ஸ்தா²நம் பரலோகஸ்தா²நம் — தச்ச ஶரீராதி³வியோகோ³த்தரகாலாநுபா⁴வ்யம் । நநு ஸ்வப்நோ(அ)பி பரலோக: ; ததா² ச ஸதி த்³வே ஏவேத்யவதா⁴ரணமயுக்தம் — ந ; கத²ம் தர்ஹி ? ஸந்த்⁴யம் தத் — இஹலோகபரலோகயோர்ய: ஸந்தி⁴: தஸ்மிந்ப⁴வம் ஸந்த்⁴யம் , யத் த்ருதீயம் தத் ஸ்வப்நஸ்தா²நம் ; தேந ஸ்தா²நத்³வித்வாவதா⁴ரணம் ; ந ஹி க்³ராமயோ: ஸந்தி⁴: தாவேவ க்³ராமாவபேக்ஷ்ய த்ருதீயத்வபரிக³ணநமர்ஹதி । கத²ம் புந: தஸ்ய பரலோகஸ்தா²நஸ்ய அஸ்தித்வமவக³ம்யதே, யத³பேக்ஷ்ய ஸ்வப்நஸ்தா²நம் ஸந்த்⁴யம் ப⁴வேத் — யத: தஸ்மிந்ஸந்த்⁴யே ஸ்வப்நஸ்தா²நேதிஷ்ட²ந் ப⁴வந் வர்தமாந: ஏதே உபே⁴ ஸ்தா²நே பஶ்யதி ; கே தே உபே⁴ ? இத³ம் ச பரலோகஸ்தா²நம் ச । தஸ்மாத் ஸ்த: ஸ்வப்நஜாக³ரிதவ்யதிரேகேண உபௌ⁴ லோகௌ, யௌ தி⁴யா ஸமாந: ஸந் அநுஸஞ்சரதி ஜந்மமரணஸந்தாநப்ரப³ந்தே⁴ந । கத²ம் புந: ஸ்வப்நே ஸ்தி²த: ஸந் உபௌ⁴ லோகௌ பஶ்யதி, கிமாஶ்ரய: கேந விதி⁴நா — இத்யுச்யதே — அத² கத²ம் பஶ்யதீதி ஶ்ருணு — யதா²க்ரம: ஆக்ராமதி அநேந இத்யாக்ரம: ஆஶ்ரய: அவஷ்டம்ப⁴ இத்யர்த²: ; யாத்³ருஶ: ஆக்ரமோ(அ)ஸ்ய, ஸோ(அ)யம் யதா²க்ரம: ; அயம் புருஷ:, பரலோகஸ்தா²நே ப்ரதிபத்தவ்யே நிமித்தே, யதா²க்ரமோ ப⁴வதி யாத்³ருஶேந பரலோகப்ரதிபத்திஸாத⁴நேந வித்³யாகர்மபூர்வப்ரஜ்ஞாலக்ஷணேந யுக்தோ ப⁴வதீத்யர்த²: ; தம் ஆக்ரமம் பரலோகஸ்தா²நாயோந்முகீ²பூ⁴தம் ப்ராப்தாங்குரீபா⁴வமிவ பீ³ஜம் தமாக்ரமம் ஆக்ரம்ய அவஷ்டப்⁴ய ஆஶ்ரித்ய உப⁴யாந்பஶ்யதி — ப³ஹுவசநம் த⁴ர்மாத⁴ர்மப²லாநேகத்வாத் — உப⁴யாந் உப⁴யப்ரகாராநித்யர்த²: ; காம்ஸ்தாந் ? பாப்மந: பாபப²லாநி — ந து புந: ஸாக்ஷாதே³வ பாப்மநாம் த³ர்ஶநம் ஸம்ப⁴வதி, தஸ்மாத் பாபப²லாநி து³:கா²நீத்யர்த²: — ஆநந்தா³ம்ஶ்ச த⁴ர்மப²லாநி ஸுகா²நீத்யேதத் — தாநுப⁴யாந் பாப்மந: ஆநந்தா³ம்ஶ்ச பஶ்யதி ஜந்மாந்தரத்³ருஷ்டவாஸநாமயாந் ; யாநி ச ப்ரதிபத்தவ்யஜந்மவிஷயாணி க்ஷுத்³ரத⁴ர்மாத⁴ர்மப²லாநி, த⁴ர்மாத⁴ர்மப்ரயுக்தோ தே³வதாநுக்³ரஹாத்³வா பஶ்யதி । தத்கத²மவக³ம்யதே பரலோகஸ்தா²நபா⁴விதத்பாப்மாநந்த³த³ர்ஶநம் ஸ்வப்நே — இத்யுச்யதே — யஸ்மாத் இஹ ஜந்மநி அநநுபா⁴வ்யமபி பஶ்யதி ப³ஹு ; ந ச ஸ்வப்நோ நாம அபூர்வம் த³ர்ஶநம் ; பூர்வத்³ருஷ்டஸ்ம்ருதிர்ஹி ஸ்வப்ந: ப்ராயேண ; தேந ஸ்வப்நஜாக³ரிதஸ்தா²நவ்யதிரேகேண ஸ்த: உபௌ⁴ லோகௌ । யத் ஆதி³த்யாதி³பா³ஹ்யஜ்யோதிஷாமபா⁴வே அயம் கார்யகரணஸங்கா⁴த: புருஷ: யேந வ்யதிரிக்தேந ஆத்மநா ஜ்யோதிஷா வ்யவஹரதீத்யுக்தம் — ததே³வ நாஸ்தி, யத் ஆதி³த்யாதி³ஜ்யோதிஷாமபா⁴வக³மநம் , யத்ர இத³ம் விவிக்தம் ஸ்வயஞ்ஜ்யோதி: உபலப்⁴யேத ; யேந ஸர்வதை³வ அயம் கார்யகரணஸங்கா⁴த: ஸம்ஸ்ருஷ்ட ஏவோபலப்⁴யதே ; தஸ்மாத் அஸத்ஸம: அஸந்நேவ வா ஸ்வேந விவிக்தஸ்வபா⁴வேந ஜ்யோதீரூபேண ஆத்மேதி । அத² க்வசித் விவிக்த: ஸ்வேந ஜ்யோதீரூபேண உபலப்⁴யேத பா³ஹ்யாத்⁴யாத்மிகபூ⁴தபௌ⁴திகஸம்ஸர்க³ஶூந்ய:, தத: யதோ²க்தம் ஸர்வம் ப⁴விஷ்யதீத்யேதத³ர்த²மாஹ — ஸ: ய: ப்ரக்ருத ஆத்மா, யத்ர யஸ்மிந்காலே, ப்ரஸ்வபிதி ப்ரகர்ஷேண ஸ்வாபமநுப⁴வதி ; ததா³ கிமுபாதா³ந: கேந விதி⁴நா ஸ்வபிதி ஸந்த்⁴யம் ஸ்தா²நம் ப்ரதிபத்³யத இத்யுச்யதே — அஸ்ய த்³ருஷ்டஸ்ய லோகஸ்ய ஜாக³ரிதலக்ஷணஸ்ய, ஸர்வாவத: ஸர்வமவதீதி ஸர்வாவாந் அயம் லோக: கார்யகரணஸங்கா⁴த: விஷயவேத³நாஸம்யுக்த: ; ஸர்வாவத்த்வம் அஸ்ய வ்யாக்²யாதம் அந்நத்ரயப்ரகரணே ‘அதோ² அயம் வா ஆத்மா’ (ப்³ரு. உ. 1 । 4 । 16) இத்யாதி³நா — ஸர்வா வா பூ⁴தபௌ⁴திகமாத்ரா: அஸ்ய ஸம்ஸர்க³காரணபூ⁴தா வித்³யந்த இதி ஸர்வவாந் , ஸர்வவாநேவ ஸர்வாவாந் , தஸ்ய ஸர்வாவத: மாத்ராம் ஏகதே³ஶம் அவயவம் , அபாதா³ய அபச்சி²த்³ய ஆதா³ய க்³ருஹீத்வா — த்³ருஷ்டஜந்மவாஸநாவாஸித: ஸந்நித்யர்த²:, ஸ்வயம் ஆத்மநைவ விஹத்ய தே³ஹம் பாதயித்வா நி:ஸம்போ³த⁴மாபாத்³ய — ஜாக³ரிதே ஹி ஆதி³த்யாதீ³நாம் சக்ஷுராதி³ஷ்வநுக்³ரஹோ தே³ஹவ்யவஹாரார்த²:, தே³ஹவ்யவஹாரஶ்ச ஆத்மநோ த⁴ர்மாத⁴ர்மப²லோபபோ⁴க³ப்ரயுக்த:, தத்³த⁴ர்மாத⁴ர்மப²லோபபோ⁴கோ³பரமணம் அஸ்மிந்தே³ஹே ஆத்மகர்மோபரமக்ருதமிதி ஆத்மா அஸ்ய விஹந்தேத்யுச்யதே — ஸ்வயம் நிர்மாய நிர்மாணம் க்ருத்வா வாஸநாமயம் ஸ்வப்நதே³ஹம் மாயாமயமிவ, நிர்மாணமபி தத்கர்மாபேக்ஷத்வாத் ஸ்வயங்கர்த்ருகமுச்யதே — ஸ்வேந ஆத்மீயேந, பா⁴ஸா மாத்ரோபாதா³நலக்ஷணேந பா⁴ஸா தீ³ப்த்யா ப்ரகாஶேந, ஸர்வவாஸநாத்மகேந அந்த:கரணவ்ருத்திப்ரகாஶேநேத்யர்த²: — ஸா ஹி தத்ர விஷயபூ⁴தா ஸர்வவாஸநாமயீ ப்ரகாஶதே, ஸா தத்ர ஸ்வயம் பா⁴ உச்யதே — தேந ஸ்வேந பா⁴ஸா விஷயபூ⁴தேந, ஸ்வேந ச ஜ்யோதிஷா தத்³விஷயிணா விவிக்தரூபேண அலுப்தத்³ருக்ஸ்வபா⁴வேந தத்³பா⁴ரூபம் வாஸநாத்மகம் விஷயீகுர்வந் ப்ரஸ்வபிதி । யத் ஏவம் வர்தநம் , தத் ப்ரஸ்வபிதீத்யுச்யதே । அத்ர ஏதஸ்யாமவஸ்தா²யாம் ஏதஸ்மிந்காலே, அயம் புருஷ: ஆத்மா, ஸ்வயமேவ விவிக்தஜ்யோதிர்ப⁴வதி பா³ஹ்யாத்⁴யாத்மிகபூ⁴தபௌ⁴திகஸம்ஸர்க³ரஹிதம் ஜ்யோதி: ப⁴வதி । நநு அஸ்ய லோகஸ்ய மாத்ரோபாதா³நம் க்ருதம் , கத²ம் தஸ்மிந் ஸதி அத்ராயம் புருஷ: ஸ்வயம் ஜ்யோதிர்ப⁴வதீத்யுச்யதே ? நைஷ தோ³ஷ: ; விஷயபூ⁴தமேவ ஹி தத் ; தேநைவ ச அத்ர அயம் புருஷ: ஸ்வயம் ஜ்யோதி: த³ர்ஶயிதும் ஶக்ய: ; ந து அந்யதா² அஸதி விஷயே கஸ்மிம்ஶ்சித் ஸுஷுப்தகால இவ ; யதா³ புந: ஸா பா⁴ வாஸநாத்மிகா விஷயபூ⁴தா உபலப்⁴யமாநா ப⁴வதி, ததா³ அஸி: கோஶாதி³வ நிஷ்க்ருஷ்ட: ஸர்வஸம்ஸர்க³ரஹிதம் சக்ஷுராதி³கார்யகரணவ்யாவ்ருத்தஸ்வரூபம் அலுப்தத்³ருக் ஆத்மஜ்யோதி: ஸ்வேந ரூபேண அவபா⁴ஸயத் க்³ருஹ்யதே । தேந அத்ராயம் புருஷ: ஸ்வயம் ஜ்யோதிர்ப⁴வதீதி ஸித்³த⁴ம் ॥