ந தத்ர விஷயா: ஸ்வப்நே ரதா²தி³லக்ஷணா: ; ததா² ந ரத²யோகா³:, ரதே²ஷு யுஜ்யந்த இதி ரத²யோகா³: அஶ்வாத³ய: தத்ர ந வித்³யந்தே ; ந ச பந்தா²ந: ரத²மார்கா³: ப⁴வந்தி । அத² ரதா²ந் ரத²யோகா³ந் பத²ஶ்ச ஸ்ருஜதே ஸ்வயம் । கத²ம் புந: ஸ்ருஜதே ரதா²தி³ஸாத⁴நாநாம் வ்ருக்ஷாதீ³நாமபா⁴வே । உச்யதே — நநு உக்தம் ‘அஸ்ய லோகஸ்ய ஸர்வாவதோ மாத்ராமபாதா³ய ஸ்வயம் விஹத்ய ஸ்வயம் நிர்மாய’ இதி ; அந்த:கரணவ்ருத்தி: அஸ்ய லோகஸ்ய வாஸநா மாத்ரா, தாமபாதா³ய, ரதா²தி³வாஸநாரூபாந்த:கரணவ்ருத்தி: தது³பலப்³தி⁴நிமித்தேந கர்மணா சோத்³யமாநா த்³ருஶ்யத்வேந வ்யவதிஷ்ட²தே ; தது³ச்யதே — ஸ்வயம் நிர்மாயேதி ; ததே³வ ஆஹ — ரதா²தீ³ந்ஸ்ருஜத இதி ; ந து தத்ர கரணம் வா, கரணாநுக்³ராஹகாணி வா ஆதி³த்யாதி³ஜ்யோதீம்ஷி, தத³வபா⁴ஸ்யா வா ரதா²த³யோ விஷயா: வித்³யந்தே ; தத்³வாஸநாமாத்ரம் து கேவலம் தது³பலப்³தி⁴கர்மநிமித்தசோதி³தோத்³பூ⁴தாந்த:கரணவ்ருத்த்யாஶ்ரய த்³ருஶ்யதே । தத் யஸ்ய ஜ்யோதிஷோ த்³ருஶ்யதே அலுப்தத்³ருஶ:, தத் ஆத்மஜ்யோதி: அத்ர கேவலம் அஸிரிவ கோஶாத் விவிக்தம் । ததா² ந தத்ர ஆநந்தா³: ஸுக²விஶேஷா:, முத³: ஹர்ஷா: புத்ராதி³லாப⁴நிமித்தா:, ப்ரமுத³: தே ஏவ ப்ரகர்ஷோபேதா: ; அத² ச ஆநந்தா³தீ³ந் ஸ்ருஜதே । ததா² ந தத்ர வேஶாந்தா: பல்வலா:, புஷ்கரிண்ய: தடா³கா³:, ஸ்ரவந்த்ய: நத்³ய: ப⁴வந்தி ; அத² வேஶாந்தாதீ³ந்ஸ்ருஜதே வாஸநாமாத்ரரூபாந் । யஸ்மாத் ஸ: ஹி கர்தா ; தத்³வாஸநாஶ்ரயசித்தவ்ருத்த்யுத்³ப⁴வநிமித்தகர்மஹேதுத்வேநேதி அவோசாம தஸ்ய கர்த்ருத்வம் ; ந து ஸாக்ஷாதே³வ தத்ர க்ரியா ஸம்ப⁴வதி, ஸாத⁴நாபா⁴வாத் ; ந ஹி காரகமந்தரேண க்ரியா ஸம்ப⁴வதி ; ந ச தத்ர ஹஸ்தபாதா³தீ³நி க்ரியாகாரகாணி ஸம்ப⁴வந்தி ; யத்ர து தாநி வித்³யந்தே ஜாக³ரிதே, தத்ர ஆத்மஜ்யோதிரவபா⁴ஸிதை: கார்யகரணை: ரதா²தி³வாஸநாஶ்ரயாந்த:கரணவ்ருத்த்யுத்³ப⁴வநிமித்தம் கர்ம நிர்வர்த்யதே ; தேநோச்யதே — ஸ ஹி கர்தேதி ; தது³க்தம் ‘ஆத்மநைவாயம் ஜ்யோதிஷாஸ்தே பல்யயதே கர்ம குருதே’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 6) இதி ; தத்ராபி ந பரமார்த²த: ஸ்வத: கர்த்ருத்வம் சைதந்யஜ்யோதிஷ: அவபா⁴ஸகத்வவ்யதிரேகேண — யத் சைதந்யாத்மஜ்யோதிஷா அந்த:கரணத்³வாரேண அவபா⁴ஸயதி கார்யகரணாநி, தத³வபா⁴ஸிதாநி கர்மஸு வ்யாப்ரியந்தே கார்யகரணாநி, தத்ர கர்த்ருத்வமுபசர்யதே ஆத்மந: । யது³க்தம் ‘த்⁴யாயதீவ லேலாயதீவ’ (ப்³ரு. உ. 4 । 3 । 7) இதி, ததே³வ அநூத்³யதே — ஸ ஹி கர்தேதி இஹ ஹேத்வர்த²ம் ॥