தத்³யதா²ஸ்மிந்நாகாஶே ஶ்யேநோ வா ஸுபர்ணோ வா விபரிபத்ய ஶ்ராந்த: ஸம்ஹத்ய பக்ஷௌ ஸம்லயாயைவ த்⁴ரியத ஏவமேவாயம் புருஷ ஏதஸ்மா அந்தாய தா⁴வதி யத்ர ஸுப்தோ ந கஞ்சந காமம் காமயதே ந கஞ்சந ஸ்வப்நம் பஶ்யதி ॥ 19 ॥
தத் யதா² — அஸ்மிந்நாகாஶே பௌ⁴திகே ஶ்யேநோ வா ஸுபர்ணோ வா, ஸுபர்ணஶப்³தே³ந க்ஷிப்ர: ஶ்யேந உச்யதே, யதா² ஆகாஶே(அ)ஸ்மிந் விஹ்ருத்ய விபரிபத்ய ஶ்ராந்த: நாநாபரிபதநலக்ஷணேந கர்மணா பரிகி²ந்ந:, ஸம்ஹத்ய பக்ஷௌ ஸங்க³மய்ய ஸம்ப்ரஸார்ய பக்ஷௌ, ஸம்யக் லீயதே அஸ்மிந்நிதி ஸம்லய:, நீட³: நீடா³யைவ, த்⁴ரியதே ஸ்வாத்மநைவ தா⁴ர்யதே ஸ்வயமேவ ; யதா² அயம் த்³ருஷ்டாந்த:, ஏவமேவ அயம் புருஷ:, ஏதஸ்மா ஏதஸ்மை, அந்தாய தா⁴வதி । அந்தஶப்³த³வாச்யஸ்ய விஶேஷணம் — யத்ர யஸ்மிந் அந்தே ஸுப்த:, ந கஞ்சந ந கஞ்சித³பி, காமம் காமயதே ; ததா² ந கஞ்சந ஸ்வப்நம் பஶ்யதி । ‘ந கஞ்சந காமம்’ இதி ஸ்வப்நபு³த்³தா⁴ந்தயோ: அவிஶேஷேண ஸர்வ: காம: ப்ரதிஷித்⁴யதே, ‘கஞ்சந’ இத்யவிஶேஷிதாபி⁴தா⁴நாத் ; ததா² ‘ந கஞ்சந ஸ்வப்நம்’ இதி — ஜாக³ரிதே(அ)பி யத் த³ர்ஶநம் , தத³பி ஸ்வப்நம் மந்யதே ஶ்ருதி:, அத ஆஹ — ந கஞ்சந ஸ்வப்நம் பஶ்யதீதி ; ததா² ச ஶ்ருத்யந்தரம்
‘தஸ்ய த்ரய ஆவஸதா²ஸ்த்ரய: ஸ்வப்நா:’ (ஐ. உ. 1 । 3 । 12) இதி । யதா² த்³ருஷ்டாந்தே பக்ஷிண: பரிபதநஜஶ்ரமாபநுத்தயே ஸ்வநீடோ³பஸர்பணம் , ஏவம் ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நயோ: கார்யகரணஸம்யோக³ஜக்ரியாப²லை: ஸம்யுஜ்யமாநஸ்ய, பக்ஷிண: பரிபதநஜ இவ, ஶ்ரமோ ப⁴வதி ; தச்ச்²ரமாபநுத்தயே ஸ்வாத்மநோ நீட³ம் ஆயதநம் ஸர்வஸம்ஸாரத⁴ர்மவிலக்ஷணம் ஸர்வக்ரியாகாரகப²லாயாஸஶூந்யம் ஸ்வமாத்மாநம் ப்ரவிஶதி ॥