ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
யத்³வை தந்ந பஶ்யதி பஶ்யந்வை தந்ந பஶ்யதி ந ஹி த்³ரஷ்டுர்த்³ருஷ்டேர்விபரிலோபோ வித்³யதே(அ)விநாஶித்வாத் । ந து தத்³த்³விதீயமஸ்தி ததோ(அ)ந்யத்³விப⁴க்தம் யத்பஶ்யேத் ॥ 23 ॥
கத²ம் தர்ஹி ந பஶ்யதீதி உச்யதே — ந து தத³ஸ்தி ; கிம் தத் ? த்³விதீயம் விஷயபூ⁴தம் ; கிம்விஶிஷ்டம் ? தத: த்³ரஷ்டு: அந்யத் அந்யத்வேந விப⁴க்தம் யத்பஶ்யேத் யது³பலபே⁴த । யத்³தி⁴ தத்³விஶேஷத³ர்ஶநகாரணமந்த:கரணம் சக்ஷூ ரூபம் ச, தத் அவித்³யயா அந்யத்வேந ப்ரத்யுபஸ்தா²பிதமாஸீத் ; தத் ஏதஸ்மிந்காலே ஏகீபூ⁴தம் , ஆத்மந: பரேண பரிஷ்வங்கா³த் ; த்³ரஷ்டுர்ஹி பரிச்சி²ந்நஸ்ய விஶேஷத³ர்ஶநாய கரணம் அந்யத்வேந வ்யவதிஷ்ட²தே ; அயம் து ஸ்வேந ஸர்வாத்மநா ஸம்பரிஷ்வக்த: — ஸ்வேந பரேண ப்ராஜ்ஞேந ஆத்மநா, ப்ரியயேவ புருஷ: ; தேந ந ப்ருத²க்த்வேந வ்யவஸ்தி²தாநி கரணாநி, விஷயாஶ்ச ; தத³பா⁴வாத் விஶேஷத³ர்ஶநம் நாஸ்தி ; கரணாதி³க்ருதம் ஹி தத் , ந ஆத்மக்ருதம் ; ஆத்மக்ருதமிவ ப்ரத்யவபா⁴ஸதே । தஸ்மாத் தத்க்ருதா இயம் ப்⁴ராந்தி: — ஆத்மநோ த்³ருஷ்டி: பரிலுப்யதே இதி ॥

வாக்யாந்தரமாகாங்க்ஷாபூர்வகமுத்தா²ப்ய வ்யாசஷ்டே —

கத²மித்யாதி³நா ।

த்³விதீயாதி³பதா³நாம் பௌநருக்த்யமாஶங்க்யார்த²பே⁴த³ம் த³ர்ஶயதி —

யத்³தீ⁴த்யாதி³நா ।

ஸாபா⁴ஸமந்த:கரணம் யத்பஶ்யேதி³தி விஶேஷத³ர்ஶநகரணம் ப்ரமாத்ரு த்³விதீயம் தஸ்மாத³ந்யச்சக்ஷுராதி³ ப்ரமாணம் ரூபாதி³ ச ப்ரமேயம் விப⁴க்தம் தத்ஸர்வம் ஜாக்³ரத்ஸ்வப்நயோரவித்³யாப்ரதிபந்நம் ஸுஷுப்திகாலே காரணமாத்ரதாம் க³தமபி⁴வ்யக்தம் நாஸ்தீத்யர்த²: ।

ஸுஷுப்தே த்³விதீயம் ப்ரமாத்ருரூபம் நாஸ்தீத்யேதது³பபாத³யதி —

ஆத்மந இதி ।

ப்ரமாத்ருரூபம் ப்ருத²ங்நாஸ்தீதி ஶேஷ: ।

ததா²(அ)பி கரணவ்யாபாரக்ருதம் விஷயத³ர்ஶநமாத்மந: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

த்³ரஷ்டுரிதி ।

ஸுஷுப்தஸ்யாபி பரிச்சி²ந்நத்வமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அயம் த்விதி ।

தஸ்ய பரேணைகீபா⁴வப²லமாஹ —

தேநேதி ।

விஷயேந்த்³ரியாபா⁴வக்ருதம் ப²லமாஹ —

தத³பா⁴வாதி³தி ।

கிமிதி விஷயாத்³யபா⁴வாத்³விஶேஷத³ர்ஶநம் நிஷித்⁴யதே ஸத்த்வமேவ தஸ்யா(அ)(அ)த்மஸத்த்வாதீ⁴நம் கிம் ந ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

கரணாதி³தி ।

நந்வவஸ்தா²த்³வயே விஶேஷத³ர்ஶநமாத்மக்ருதம் ப்ரதிபா⁴தி தஸ்ய ப்ரதா⁴நத்வாத³த ஆஹ —

ஆத்மக்ருதமிவேதி ।

நந்வித்யாதே³ஸ்தாத்பர்யமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ப்ரமாத்ருகரணவிஷயக்ருதத்வாத்³விஶேஷத்³ருஷ்டேஸ்தேஷாம் ச ஸுஷுப்தாபா⁴வாத்தத்கார்யாயா விஶேஷத்³ருஷ்டேரபி தத்ராபா⁴வாதி³தி யாவத் । தத்க்ருதா ஜாக³ராதா³வாத்மக்ருதத்வேந ப்⁴ராந்திப்ரதிபந்நவிஶேஷத³ர்ஶநாபா⁴வப்ரயுக்தேத்யர்த²: ॥ 23 ॥