ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಚತುರ್ಥೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ತದ್ಯಥಾ ತೃಣಜಲಾಯುಕಾ ತೃಣಸ್ಯಾಂತಂ ಗತ್ವಾನ್ಯಮಾಕ್ರಮಮಾಕ್ರಮ್ಯಾತ್ಮಾನಮುಪಸಂ ಹರತ್ಯೇವಮೇವಾಯಮಾತ್ಮೇದಂ ಶರೀರಂ ನಿಹತ್ಯಾವಿದ್ಯಾಂ ಗಮಯಿತ್ವಾನ್ಯಮಾಕ್ರಮಮಾಕ್ರಮ್ಯಾತ್ಮಾನಮುಪಸಂ ಹರತಿ ॥ ೩ ॥
ತತ್ ತತ್ರ ದೇಹಾಂತರಸಂಚಾರೇ ಇದಂ ನಿದರ್ಶನಮ್ — ಯಥಾ ಯೇನ ಪ್ರಕಾರೇಣ ತೃಣಜಲಾಯುಕಾ ತೃಣಜಲೂಕಾ ತೃಣಸ್ಯ ಅಂತಮ್ ಅವಸಾನಮ್ , ಗತ್ವಾ ಪ್ರಾಪ್ಯ, ಅನ್ಯಂ ತೃಣಾಂತರಮ್ , ಆಕ್ರಮಮ್ — ಆಕ್ರಮ್ಯತ ಇತ್ಯಾಕ್ರಮಃ — ತಮಾಕ್ರಮಮ್ , ಆಕ್ರಮ್ಯ ಆಶ್ರಿತ್ಯ, ಆತ್ಮಾನಮ್ ಆತ್ಮನಃ ಪೂರ್ವಾವಯವಮ್ ಉಪಸಂಹರತಿ ಅಂತ್ಯಾವಯವಸ್ಥಾನೇ ; ಏವಮೇವ ಅಯಮಾತ್ಮಾ ಯಃ ಪ್ರಕೃತಃ ಸಂಸಾರೀ ಇದಂ ಶರೀರಂ ಪೂರ್ವೋಪಾತ್ತಮ್ , ನಿಹತ್ಯ ಸ್ವಪ್ನಂ ಪ್ರತಿಪಿತ್ಸುರಿವ ಪಾತಯಿತ್ವಾ ಅವಿದ್ಯಾಂ ಗಮಯಿತ್ವಾ ಅಚೇತನಂ ಕೃತ್ವಾ ಸ್ವಾತ್ಮೋಪಸಂಹಾರೇಣ, ಅನ್ಯಮ್ ಆಕ್ರಮಮ್ ತೃಣಾಂತರಮಿವ ತೃಣಜಲೂಕಾ ಶರೀರಾಂತರಮ್ , ಗೃಹೀತ್ವಾ ಪ್ರಸಾರಿತಯಾ ವಾಸನಯಾ, ಆತ್ಮಾನಮುಪಸಂಹರತಿ, ತತ್ರ ಆತ್ಮಭಾವಮಾರಭತೇ — ಯಥಾ ಸ್ವಪ್ನೇ ದೇಹಾಂತರಸ್ಥ ಏವ ಶರೀರಾರಂಭದೇಶೇ — ಆರಭ್ಯಮಾಣೇ ದೇಹೇ ಜಂಗಮೇ ಸ್ಥಾವರೇ ವಾ । ತತ್ರ ಚ ಕರ್ಮವಶಾತ್ ಕರಣಾನಿ ಲಬ್ಧವೃತ್ತೀನಿ ಸಂಹನ್ಯಂತೇ ; ಬಾಹ್ಯಂ ಚ ಕುಶಮೃತ್ತಿಕಾಸ್ಥಾನೀಯಂ ಶರೀರಮಾರಭ್ಯತೇ ; ತತ್ರ ಚ ಕರಣವ್ಯೂಹಮಪೇಕ್ಷ್ಯ ವಾಗಾದ್ಯನುಗ್ರಹಾಯ ಅಗ್ನ್ಯಾದಿದೇವತಾಃ ಸಂಶ್ರಯಂತೇ । ಏಷ ದೇಹಾಂತರಾರಂಭವಿಧಿಃ ॥

ಉಪಸಂಹಾರಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಮಾಹ —

ತತ್ರೇತಿ ।

ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಂ ವಿವೃಣೋತಿ —

ಆರಭ್ಯಮಾಣ ಇತಿ ।

ಆರಬ್ಧೇ ದೇಹಾಂತರೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮದೇಹಸ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಮಾಹ —

ತತ್ರ ಚೇತಿ ।

ಕರ್ಮಗ್ರಹಣಂ ವಿದ್ಯಾಪೂರ್ವಪ್ರಜ್ಞಯೋರುಪಲಕ್ಷಣಮ್ ।

ನನು ಲಿಂಗದೇಹಬಲಾದೇವಾರ್ಥಕ್ರಿಯಾಸಿದ್ಧೌ ಕೃತಂ ಸ್ಥೂಲಶರೀರೇಣೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ತದ್ವ್ಯತಿರೇಕೇಣೇತರಸ್ಯಾರ್ಥಕ್ರಿಯಾಕಾರಿತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತಿ ಮತ್ವಾಽಽಹ —

ಬಾಹ್ಯಂ ಚೇತಿ ।

ಆರಬ್ಧೇ ದೇಹದ್ವಯೇ ಕರಣೇಷು ದೇವತಾನಾಮನುಗ್ರಾಹಕತ್ವೇನಾವಸ್ಥಾನಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ತತ್ರೇತಿ ।

ಸ್ಥೂಲೋ ದೇಹಃ ಸಪ್ತಮ್ಯರ್ಥಃ । ಕರಣವ್ಯೂಹಸ್ತೇಷಾಮಭಿವ್ಯಕ್ತಿಃ ॥ ೩ ॥