ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
சதுர்தோ²(அ)த்⁴யாய:சதுர்த²ம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
தஸ்மிஞ்சு²க்லமுத நீலமாஹு: பிங்க³லம் ஹரிதம் லோஹிதம் ச । ஏஷ பந்தா² ப்³ரஹ்மணா ஹாநுவித்தஸ்தேநைதி ப்³ரஹ்மவித்புண்யக்ருத்தைஜஸஶ்ச ॥ 9 ॥
தஸ்மிந் மோக்ஷஸாத⁴நமார்கே³ விப்ரதிபத்திர்முமுக்ஷூணாம் ; கத²ம் ? தஸ்மிந் ஶுக்லம் ஶுத்³த⁴ம் விமலம் ஆஹு: கேசித் முமுக்ஷவ: ; நீலம் அந்யே, பிங்க³லம் அந்யே, ஹரிதம் லோஹிதம் ச — யதா²த³ர்ஶநம் । நாட்³யஸ்து ஏதா: ஸுஷும்நாத்³யா: ஶ்லேஷ்மாதி³ரஸஸம்பூர்ணா: — ஶுக்லஸ்ய நீலஸ்ய பிங்க³லஸ்யேத்யாத்³யுக்தத்வாத் । ஆதி³த்யம் வா மோக்ஷமார்க³ம் ஏவம்வித⁴ம் மந்யந்தே — ‘ஏஷ ஶுக்ல ஏஷ நீல:’ (சா². உ. 8 । 6 । 1) இத்யாதி³ஶ்ருத்யந்தராத் । த³ர்ஶநமார்க³ஸ்ய ச ஶுக்லாதி³வர்ணாஸம்ப⁴வாத் । ஸர்வதா²பி து ப்ரக்ருதாத் ப்³ரஹ்மவித்³யாமார்கா³த் அந்யே ஏதே ஶுக்லாத³ய: । நநு ஶுக்ல: ஶுத்³த⁴: அத்³வைதமார்க³: — ந, நீலபீதாதி³ஶப்³தை³: வர்ணவாசகை: ஸஹ அநுத்³ரவணாத் ; யாந் ஶுக்லாதீ³ந் யோகி³நோ மோக்ஷபதா²ந் ஆஹு:, ந தே மோக்ஷமார்கா³: ; ஸம்ஸாரவிஷயா ஏவ ஹி தே — ‘சக்ஷுஷ்டோ வா மூர்த்⁴நோ வாந்யேப்⁴யோ வா ஶரீரதே³ஶேப்⁴ய:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 2) இதி ஶரீரதே³ஶாந்நி:ஸரணஸம்ப³ந்தா⁴த் , ப்³ரஹ்மாதி³லோகப்ராபகா ஹி தே । தஸ்மாத் அயமேவ மோக்ஷமார்க³: — ய: ஆத்மகாமத்வேந ஆப்தகாமதயா ஸர்வகாமக்ஷயே க³மநாநுபபத்தௌ ப்ரதீ³பநிர்வாணவத் சக்ஷுராதீ³நாம் கார்யகரணாநாம் அத்ரைவ ஸமவநய: — இதி ஏஷ: ஜ்ஞாநமார்க³: பந்தா²:, ப்³ரஹ்மணா பரமாத்மஸ்வரூபேணைவ ப்³ராஹ்மணேந த்யக்தஸர்வைஷணேந, அநுவித்த: । தேந ப்³ரஹ்மவித்³யாமார்கே³ண ப்³ரஹ்மவித் அந்ய: அபி ஏதி । கீத்³ருஶோ ப்³ரஹ்மவித் தேந ஏதீத்யுச்யதே — பூர்வம் புண்யக்ருத்³பூ⁴த்வா புநஸ்த்யக்தபுத்ராத்³யேஷண:, பரமாத்மதேஜஸ்யாத்மாநம் ஸம்யோஜ்ய தஸ்மிந்நபி⁴நிர்வ்ருத்த: தைஜஸஶ்ச — ஆத்மபூ⁴த: இஹைவ இத்யர்த²: ; ஈத்³ருஶோ ப்³ரஹ்மவித் தேந மார்கே³ண ஏதி । ந புந: புண்யாதி³ஸமுச்சயகாரிணோ க்³ரஹணம் , விரோதா⁴தி³த்யவோசாம ; ‘அபுண்யபுண்யோபரமே யம் புநர்ப⁴வநிர்ப⁴யா: । ஶாந்தா: ஸந்ந்யாஸிநோ யாந்தி தஸ்மை மோக்ஷாத்மநே நம:’ (மஹா. பா⁴. ரா. த⁴. 47 । 55) இதி ச ஸ்ம்ருதே: ; ‘த்யஜ த⁴ர்மமத⁴ர்மம் ச’ (மோ. த⁴. 329 । 40) இத்யாதி³ புண்யாபுண்யத்யாகோ³பதே³ஶாத் ; ‘நிராஶிஷமநாரம்ப⁴ம் நிர்நமஸ்காரமஸ்துதிம் । அக்ஷீணம் க்ஷீணகர்மாணம் தம் தே³வா ப்³ராஹ்மணம் விது³:’ (மோ. த⁴. 263 । 34) ‘நைதாத்³ருஶம் ப்³ராஹ்மணஸ்யாஸ்தி வித்தம் யதை²கதா ஸமதா ஸத்யதா ச । ஶீலம் ஸ்தி²திர்த³ண்ட³நிதா⁴நமார்ஜவம் ததஸ்ததஶ்சோபரம: க்ரியாப்⁴ய:’ (மோ. த⁴. 175 । 37) இத்யாதி³ஸ்ம்ருதிப்⁴யஶ்ச । உபதே³க்ஷ்யதி ச இஹாபி து — ‘ஏஷ நித்யோ மஹிமா ப்³ராஹ்மணஸ்ய ந வர்த⁴தே கர்மணா நோ கநீயாந்’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) இதி கர்மப்ரயோஜநாபா⁴வே ஹேதுமுக்த்வா, ‘தஸ்மாதே³வம்விச்சா²ந்தோ தா³ந்த:’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 23) இத்யாதி³நா ஸர்வக்ரியோபரமம் । தஸ்மாத் யதா²வ்யாக்²யாதமேவ புண்யக்ருத்த்வம் । அத²வா யோ ப்³ரஹ்மவித் தேந ஏதி, ஸ புண்யக்ருத் தைஜஸஶ்ச — இதி ப்³ரஹ்மவித்ஸ்துதிரேஷா ; புண்யக்ருதி தைஜஸே ச யோகி³நி மஹாபா⁴க்³யம் ப்ரஸித்³த⁴ம் லோகே, தாப்⁴யாம் அத: ப்³ரஹ்மவித் ஸ்தூயதே ப்ரக்²யாதமஹாபா⁴க்³யத்வால்லோகே ॥

தஸ்மிந்நித்யாதி³பூர்வபக்ஷமுத்தா²பயதி —

தஸ்மிந்நிதி ।

விப்ரதிபத்திமேவ ப்ரஶ்நபூர்வகம் விஶத³யதி —

கத²மித்யாதி³நா ।

பிங்க³லம் வஹ்நிஜ்வாலாதுல்யம் । லோஹிதம் ஜபாகுஸுமஸம்நிப⁴ம் ।

ஸப்ரபஞ்சம் ஶப்³த³ஸ்பர்ஶரூபரஸாதி³மத்³ப்³ரஹ்ம தது³பாஸநமநுஸ்ருத்ய தத்ப்ராப்திமார்கே³ விவாதோ³ முமுக்ஷூணாமித்யாஹ —

யதா²த³ர்ஶநமிதி।

ததா²(அ)பி கத²ம் ப்³ரஹ்மப்ராப்திமார்கே³ ஶுக்லாதி³ரூபஸித்³தி⁴: ।

ந ஹி ஜ்ஞாநஸ்ய ரூபாதி³மத்த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நாட்³யஸ்த்விதி ।

தாஸாமபி கத²ம் யதோ²க்தரூபவத்த்வமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஶ்லேஷ்மாதீ³தி ।

ததா²(அ)பி கத²ம் ஶுக்லாதி³ரூபவத்த்வமித்யாஶங்க்ய நாடீ³க²ண்டோ³க்தம் ஸ்மாரயதி —

ஶுக்லஸ்யேதி ।

நாடீ³பரிக்³ரஹே நியாமகாபா⁴வமாஶங்க்ய பக்ஷாந்தரமாஹ —

ஆதி³த்யம் வேதி ।

ஏவம்வித⁴ம் ஶுக்லாதி³நாநாவர்ணமித்யர்த²: ।

தஸ்ய ததா²த்வே ப்ரமாணமாஹ —

ஏஷ இதி ।

ப்ரக்ருதே ஜ்ஞாநமார்கே³ கிமிதி மார்கா³ந்தரம் கல்ப்யதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

த³ர்ஶநேதி ।

தர்ஹி நாடீ³பக்ஷோ வா(அ)(அ)தி³த்யபக்ஷோ வா கதரோ விவக்ஷிதஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஸர்வதா²(அ)பீதி ।

ஶுக்லமார்க³ஸ்ய ஜ்ஞாநமார்கா³த³ந்யத்வமாக்ஷிபதி —

நந்விதி ।

ஶுக்லஶப்³த³ஸ்ய நாத்³வைதமார்க³விஷயத்வம் நீலாதி³ஶப்³த³ஸமபி⁴வ்யாஹாரவிரோதா⁴தி³தி பரிஹரதி —

ந நீலேதி ।

ஸைத்³தா⁴ந்திகமந்த்ரபா⁴க³ம் வ்யாக்²யாதும் பூர்வபக்ஷம் தூ³ஷயதி —

யாஞ்சு²க்லாதீ³நிதி ।

ந கேவலம் தே³ஹதே³ஶநி:ஸரணஸம்ப³ந்தா⁴தே³வ நாடீ³பே⁴தா³நாம் ஸம்ஸாரவிஷயத்வம் கிந்து ப்³ரஹ்மலோகாதி³ஸம்ப³ந்தா⁴த³பீத்யாஹ —

ப்³ரஹ்மாதீ³தி ।

ஆதி³த்யோ(அ)பி தே³வயாநமத்⁴யபாதீ ப்³ரஹ்மலோகப்ராபக: ஸம்ஸாரஹேதுரேவேதி மந்வாநோ மோக்ஷமார்க³முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

ஆப்தகாமதயா ஜ்ஞாநமார்க³ இதி ஸம்ப³ந்த⁴: । ஏவம் பூ⁴மிகாம் க்ருத்வைஷ இத்யஸ்யார்த²மாஹ —

ஸர்வகாமேதி ।

ததா² தைலாதி³விலயே ப்ரதீ³பஸ்ய ஜ்வலநாநுபபத்தௌ தேஜோமாத்ரே நிர்வாணமிஷ்யதே ததா² ஸ்தூ²லஸ்ய ஸூக்ஷ்மஸ்ய ச ஸர்வஸ்யைவ காமஸ்ய ஜ்ஞாநாத்க்ஷயே ஸதி க³த்யநுபபத்தாவத்ரைவ ப்ரத்யகா³த்மநி கார்யகரணாநாமேகீபா⁴வேநாவஸாநமித்யயமேஷஶப்³தா³ர்த² இத்யர்த²: ।

பந்தா² இத்யேதத்³வ்யாசஷ்டே —

ஜ்ஞாநமார்க³ இதி ।

இத்த²ம்பா⁴வே த்ருதீயாமாஶ்ரித்யா(அ)(அ)ஹ —

பரமாத்மேதி ।

அநுவேத³நகர்த்ருர்ப்³ராஹ்மணஸ்ய ஸம்ந்யாஸித்வம் த³ர்ஶயதி —

த்யக்தேதி ।

விப்ரதிபத்திம் நிராக்ருத்ய மோக்ஷமார்க³ம் நிர்தா⁴ர்ய தேந தீ⁴ரா அபியந்தீத்யத்ரோக்தம் நிக³மயதி —

தேநேதி ।

அந்யோ(அ)பி மந்த்ரத்³ருஶ: ஸகாஶாதி³தி ஶேஷ: । இஹேதி ஜீவத³வஸ்தோ²க்தி: ।

ஸமுச்சயகாரிணோ(அ)த்ர ப்³ரஹ்மப்ராப்திர்விவக்ஷ்யதேதி கேசித்தாந்ப்ரத்யாஹ —

ந புநரிதி ।

விரோதா⁴ஜ்ஜ்ஞாநகர்மணோரிதி ஶேஷ: ।

கிஞ்ச க்ரமஸமுச்சய: ஸமஸமுச்சயோ வேதி விகல்ப்யா(அ)(அ)த்³யமங்கீ³க்ருத்ய த்³வீதீயம் த்³ருஷயதி —

அபுண்யேதி ।

ஜ்ஞாநஸ்ய கர்மாஸமுச்சயே(அ)பி விவேகஜ்ஞாநேந ஸமுச்சயோ(அ)ஸ்தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

த்யஜேதி ।

ப்³ரஹ்மவிதோ³(அ)பி ஸ்துத்யாதி³த்³ருஷ்டேஸ்தேந ஸமுச்சயோ ஜ்ஞாநஸ்யேத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

நிராஶிஷமிதி ।

காம்யாநநுஷ்டா²நமநாரம்ப⁴: । அக்ஷீணத்வம் நிஷித்³தா⁴நாசரணம் । க்ஷீணகர்மத்வம் நித்யாதி³கர்மராஹித்யம் ।

அஸமுச்சயே வாக்யாந்தரமாஹ —

நேத்யாதி³நா ।

ஏகதா நிரபேக்ஷதா ஸர்வோதா³ஸீநதேதி யாவத் । ஸமதா மித்ரோதா³ஸீநஶத்ருபு³த்³தி⁴வ்யதிரேகேண ஸர்வத்ர ஸ்வஸ்மிந்நிவ த்³ருஷ்டி: । த³ண்ட³நிதா⁴நமஹிம்ஸாபரத்வம் ।
“அர்த²ஸ்ய மூலம் நிக்ருதி: க்ஷமா ச காமஸ்ய சித்தம் ச வபுர்வயஶ்ச ।
த⁴ர்மஸ்ய யாகா³தி³ த³யா த³மஶ்ச மோக்ஷஸ்ய ஸர்வோபரம: க்ரியாப்⁴ய:”॥
இத்யாதி³சதுர்விதே⁴ புருஷார்தே² ஸாத⁴நபே⁴தோ³பதே³ஶி வாக்யமாதி³ஶப்³தா³ர்த²: । இத்யாதி³ஸ்ம்ருதிப்⁴யஶ்ச ந புண்யாதி³ஸமுச்சயகாரிணோ க்³ரஹணமிதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ததா²(அ)பி ப்ரக்ருதே மந்த்ரே ஸமுச்சயோ பா⁴தீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

உபதே³க்ஷ்யதீதி ।

வாக்யஶேஷாதி³பர்யாலோசநாஸித்³த⁴மர்த²முபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ।

பூர்வம் புண்யக்ருத்³பூ⁴த்வா புநஸ்த்யக்தபுத்ராத்³யேஷணோ ப்³ரஹ்மவித்தேநைதீதி க்ரமோ ந யுஜ்யதே(அ)ஶ்ருதத்வாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அத²வேதி ।

ஸ்துதிமேவோபபாத³யதி —

புண்யக்ருதீதி ।

தேஜாம்ஸி கரணாந்யுபஸம்ஹ்ருத்ய ஸ்தி²தஸ்தைஜஸோ த³ஹராத்³யுபாஸீநோ யோகீ³ தஸ்மிந்நணிமாத்³யைஶ்வர்யாந்மஹாநுபா⁴வத்வப்ரஸித்³தி⁴: । தாப்⁴யாம் புண்யக்ருத்தைஜஸாப்⁴யாமித்யர்த²: ।

அத:ஶப்³த³பராம்ருஷ்டம் ஸ்பஷ்டயதி —

ப்ரக்²யாதேதி ।

புண்யக்ருத்தைஜஸயோரிதி ஶேஷ: ॥ 9 ॥