ದಯಧ್ವಮಿತ್ಯತ್ರ ತಾತ್ಪರ್ಯಮೀರಯತಿ —
ಕ್ರೂರಾ ಇತಿ ।
ಹಿಂಸಾದೀತ್ಯಾದಿಶಬ್ದೇನ ಪರಸ್ವಾಪಹಾರಾದಿ ಗೃಹ್ಯತೇ ।
ಪ್ರಜಾಪತೇರನುಶಾಸನಂ ಪ್ರಾಗಾಸೀದಿತ್ಯತ್ರ ಲಿಂಗಮಾಹ —
ತದೇತದಿತಿ ।
ಅನುಶಾಸನಸ್ಯಾನುವೃತ್ತಿಮೇವಂ ವ್ಯಾಕರೋತಿ —
ಯಃ ಪೂರ್ವಮಿತಿ ।
ದ ಇತಿ ವಿಸಂಧಿಕರಣಂ ಸರ್ವತ್ರ ವರ್ಣಾಂತರಭ್ರಮಾಪೋಹಾರ್ಥಮ್ । ಯಥಾ ದಕಾರತ್ರಯಮತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ತಥಾ ಸ್ತನಯಿತ್ನುಶಬ್ದೇಽಪಿ ತ್ರಿತ್ವಂ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಚೇತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧಿವಿರೋಧಃ ಸ್ಯಾದಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಅನುಕೃತಿರಿತಿ ।
ದಶಬ್ದಾನುಕಾರಮಾತ್ರಮತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ನ ತು ಸ್ತನಯಿತ್ನುಶಬ್ದೇ ತ್ರಿತ್ವಂ ಪ್ರಮಾಣಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪ್ರಕೃತಸ್ಯಾರ್ಥವಾದಸ್ಯ ವಿಧಿಪರ್ಯವಸಾಯಿತ್ವಂ ಫಲಿತಮಾಹ —
ಯಸ್ಮಾದಿತಿ ।
ಉಪಾದಾನಪ್ರಕಾರಮೇವಾಭಿನಯತಿ —
ಪ್ರಜಾಪತೇರಿತಿ ।
ಶ್ರುತಿಸಿದ್ಧವಿಧ್ಯನುಸಾರೇಣ ಭಗವದ್ವಾಕ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಿಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ತದೇತತ್ತ್ರಯಂ ಶಿಕ್ಷೇದಿತ್ಯೇಷ ವಿಧಿಶ್ಚೇತ್ಕೃತಂ ತ್ರಯಾಃ ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಾ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಗ್ರಂಥೇನೇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ ಯಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ಸೂಚಿತಮಾಹ —
ಅಸ್ಯೇತಿ ।
ಸರ್ವೈರೇವ ತ್ರಯಮನುಷ್ಠೇಯಂ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ದೇವಾದೀನುದ್ದಿಶ್ಯ ದಕಾರತ್ರಯೋಚ್ಚಾರಣಮನುಪಪನ್ನಮಿತಿ ಶಂಕತೇ —
ತಥೇತಿ ।
ದಮಾದಿತ್ರಯಸ್ಯ ಸರ್ವೈರನುಷ್ಠೇಯತ್ವೇ ಸತೀತಿ ಯಾವತ್ ।
ಕಿಂಚ ಪೃಥಕ್ಪೃಥಗನುಶಾಸನಾರ್ಥಿನೋ ದೇವಾದಯಸ್ತೇಭ್ಯೋ ದಕಾರಮಾತ್ರೋಚ್ಚಾರಣೇನಾಪೇಕ್ಷಿತಮನುಶಾಸನಂ ಸಿದ್ಧ್ಯತೀತ್ಯಾಹ —
ಪೃಥಗಿತಿ ।
ಕಿಮರ್ಥಮಿತ್ಯಾದಿನಾ ಪೂರ್ವೇಣ ಸಂಬಂಧಃ ।
ದಕಾರಮಾತ್ರಮುಚ್ಚಾರಯತೋಽಪಿ ಪ್ರಜಾಪತೇರ್ವಿಭಾಗೇನಾನುಶಾಸನಮಭಿಸಂಹಿತಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತೇ ವೇತಿ ।
ತ್ರಯಂ ಸರ್ವೈರನುಷ್ಠೇಯಮಿತಿ ಪರಸ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತಿನೋಽಭಿಪ್ರಾಯಸ್ತದಭಿಜ್ಞಾಃ ಸಂತೋ ಯಥೋಕ್ತನೀತ್ಯಾ ವಿಕಲ್ಪಯಂತೀತಿ ಯೋಜನಾ । ಪರಾಭಿಪ್ರಾಯಜ್ಞಾ ಇತ್ಯುಪಹಾಸೋ ವಾ ಪರಸ್ಯ ಪ್ರಜಾಪತೇರ್ಮನುಷ್ಯಾದೀನಾಂ ಚಾಭಿಪ್ರಾಯಜ್ಞಾ ಇತಿ । ನಞುಲ್ಲೇಖೀ ವಾ ಪಾಠಃ ।
ಏಕೀಯಂ ಪರಿಹಾರಮುತ್ಥಾಪಯತಿ —
ಅತ್ರೇತಿ ।
ಅಸ್ತು ತೇಷಾಮೇಷಾ ಶಂಕಾ ತಥಾಽಪಿ ದಕಾರಮಾತ್ರಾತ್ಕೀದೃಶೀ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿರಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ತೇಷಾಂ ಚೇತಿ ।
ತದರ್ಥೋ ದಕಾರಾರ್ಥೋ ದಮಾದಿಸ್ತಸ್ಯ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿಸ್ತದ್ದ್ವಾರೇಣಾದಾಂತತ್ವಾದಿನಿವೃತ್ತಿರಾಸೀದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಕಿಮಿತಿ ಪ್ರಜಾಪತಿರ್ದೋಷಜ್ಞಾಪನದ್ವಾರೇಣ ತತೋ ದೇವಾದೀನನುಶಾಸ್ಯಾಂದೋಷಾನ್ನಿವರ್ತಯಿಷ್ಯತಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಲೋಕೇಽಪೀತಿ ।
ದಕಾರೋಚ್ಚಾರಣಸ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನೇ ಸಿದ್ಧೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಯತ್ತೂಕ್ತಂ ತೇ ವಾ ಕಥಮಿತ್ಯಾದಿ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ದಮಾದೀತಿ ।
ಪ್ರತಿಪತ್ತುಂ ಚ ಯುಕ್ತಂ ದಮಾದೀತಿ ಶೇಷಃ । ಇತಿಶಬ್ದಃ ಸ್ವಯೂಥ್ಯಮತಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಪರೋಕ್ತಂ ಪರಿಹಾರಮಂಗೀಕೃತ್ಯಾಽಖ್ಯಾಯಿಕಾತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಸಿದ್ಧಾಂತೀ ಬ್ರೂತೇ —
ಫಲಂ ತ್ವಿತಿ ।
ನಿರ್ಜ್ಞಾತದೋಷಾ ದೇವಾದಯೋ ಯಥಾ ದಕಾರಮಾತ್ರೇಣ ತತೋ ನಿವರ್ತ್ಯಂತ ಇತಿ ಶೇಷಃ । ಇತಿಶಬ್ದೋ ದಾರ್ಷ್ಟಾಂತಿಕಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಃ ।
ವಿಶಿಷ್ಟಾನ್ಪ್ರತ್ಯನುಶಾಸನಸ್ಯ ಪ್ರವೃತ್ತತ್ವಾದಸ್ಮಾಕಂ ತದಭಾವಾದನುಪಾದೇಯಂ ದಮಾದೀತಿ ಶಂಕತೇ —
ನನ್ವಿತಿ ।
ಕಿಂಚ ದೇವಾದಿಭಿರಪಿ ಪ್ರಾತಿಸ್ವಿಕಾನುಶಾಸನವಶಾದೇಕೈಕಮೇವ ದಮಾದ್ಯನುಷ್ಠೇಯಂ ನ ತತ್ತ್ರಯಮಿತ್ಯಾಹ —
ದೇವಾದಿಭಿರಿತಿ ।
ಯಥಾ ಪೂರ್ವಸ್ಮಿನ್ಕಾಲೇ ದೇವಾದಿಭಿರೇಕೈಕಮೇವೋಪಾದೇಯಮಿತ್ಯುಕ್ತಂ ತಥಾ ವರ್ತಮಾನೇಽಪಿ ಕಾಲೇ ಮನುಷ್ಯೈರೇಕೈಕಮೇವ ಕರ್ತವ್ಯಂ ಪೂರ್ವಾಚಾರಾನುಸಾರಾನ್ನ ತು ತ್ರಯಂ ಶಿಕ್ಷಿತವ್ಯಂ ತಥಾ ಚ ಕಸ್ಯಾಯಂ ವಿಧಿರಿತ್ಯಾಹ —
ಅದ್ಯತ್ವೇಽಪೀತಿ ।
ಆಚಾರಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಪರಿಹರತಿ —
ಅತ್ರೇತಿ ।
ಇತ್ಯೇಕೈಕಮೇವ ನೋಪಾದೇಯಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।
ದಯಾಲುತ್ವಸ್ಯಾನುಷ್ಠೇಯತ್ವಮಾಕ್ಷಿಪತಿ —
ತತ್ರೇತಿ ।
ಮಧ್ಯೇ ದಮಾದೀನಾಮಿತಿ ಯಾವತ್ ।
ಅಸುರೈರನುಷ್ಠಿತತ್ವೇಽಪಿ ದಯಾಲುತ್ವಮನುಷ್ಠೇಯಂ ಹಿತಸಾಧನತ್ವಾದ್ದಾನಾದಿವದಿತಿ ಪರಿಹರತಿ —
ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।
ದೇವಾದಿಷು ಪ್ರಜಾಪತೇರವಿಶೇಷಾತ್ತೇಭ್ಯಸ್ತದುಪದಿಷ್ಟಮದ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಸರ್ವಮನುಷ್ಠೇಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।
ಹಿತಸ್ಯೈವೋಪದೇಷ್ಟವ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ತದಜ್ಞಾನಾತ್ಪ್ರಜಾಪತಿರನ್ಯಥೋಪದಿಶತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —
ಪ್ರಜಾಪತಿಶ್ಚೇತಿ ।
ಹಿತಜ್ಞಸ್ಯ ಪಿತುರಹಿತೋಪದೇಶಿತ್ವಾಭಾವಸ್ತಸ್ಮಾದಿತ್ಯುಕ್ತಃ ।
ವಿಶಿಷ್ಟೈರನುಷ್ಠಿತಸ್ಯಾಸ್ಮದಾದಿಭಿರನುಷ್ಠೇಯತ್ವೇ ಫಲಿತಮಾಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಪ್ರಾಜಾಪತ್ಯಾ ದೇವಾದಯೋ ವಿಗ್ರಹವಂತಃ ಸಂತೀತ್ಯರ್ಥವಾದಸ್ಯ ಯಥಾಶ್ರುತೇಽರ್ಥೇ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಭ್ಯುಪಗಮ್ಯ ದಕಾರತ್ರಯಸ್ಯ ತಾತ್ಪರ್ಯಂ ಸಿದ್ಧಮಿತಿ । ವಕ್ತುಮಿತಿಶಬ್ದಃ ।
ಸಂಪ್ರತಿ ಕರ್ಮಮೀಮಾಂಸಕಮತಮನುಸೃತ್ಯಾಽಽಹ —
ಅಥವೇತಿ ।
ಕಥಂ ಮನುಷ್ಯೇಷ್ವೇವ ದೇವಾಸುರತ್ವಂ ತತ್ರಾಽಽಹ —
ಮನುಷ್ಯಾಣಾಮಿತಿ ।
ಅನ್ಯೇ ಗುಣಾ ಜ್ಞಾನಾದಯಃ ।
ಕಿಂ ಪುನರ್ಮನುಷ್ಯೇಷು ದೇವಾದಿಶಬ್ದಪ್ರವೃತ್ತೌ ನಿಮಿತ್ತಂ ತದಾಹ —
ಅದಾಂತತ್ವಾದೀತಿ ।
ದೇವಾದಿಶಬ್ದಪ್ರವೃತ್ತೌ ನಿಮಿತ್ತಾಂತರಮಾಹ —
ಇತರಾಂಶ್ಚೇತಿ ।
ಮನುಷ್ಯೇಷ್ವೇವ ದೇವಾದಿಶಬ್ದಪ್ರವೃತ್ತೌ ಫಲಿತಮಾಹ —
ಅತ ಇತಿ ।
ಇತಿಶಬ್ದೋ ವಿಧ್ಯುಪಪತ್ತಿಪ್ರದರ್ಶನಾರ್ಥಃ ।
ಮನುಷ್ಯೈರೇವ ತ್ರಯಂ ಶಿಕ್ಷಿತವ್ಯಮಿತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ —
ತದಪೇಕ್ಷಯೇತಿ ।
ಮನುಷ್ಯಾಣಾಮೇವ ದೇವಾದಿಭಾವೇ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ —
ತಥಾ ಹೀತಿ ।
ತ್ರಯಂ ಶಿಕ್ಷಿತವ್ಯಮಿತ್ಯತ್ರ ಸ್ಮೃತಿಮುದಾಹರತಿ —
ತಥಾ ಚೇತಿ ।
ಇತಿಶಬ್ದೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಮಾಪ್ತ್ಯರ್ಥಃ ॥೩॥