ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
பஞ்சமோ(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
அத² ஹைநமஸுரா ஊசுர்ப்³ரவீது நோ ப⁴வாநிதி தேப்⁴யோ ஹைததே³வாக்ஷரமுவாச த³ இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டா3 இதி வ்யஜ்ஞாஸிஷ்மேதி ஹோசுர்த³யத்⁴வமிதி ந ஆத்தே²த்யோமிதி ஹோவாச வ்யஜ்ஞாஸிஷ்டேதி ததே³ததே³வைஷா தை³வீ வாக³நுவத³தி ஸ்தநயித்நுர்த³ த³ த³ இதி தா³ம்யத த³த்த த³யத்⁴வமிதி ததே³தத்த்ரயம் ஶிக்ஷேத்³த³மம் தா³நம் த³யாமிதி ॥ 3 ॥
ததா² அஸுரா: த³யத்⁴வமிதி ; க்ரூரா யூயம் ஹிம்ஸாதி³பரா:, அதோ த³யத்⁴வம் ப்ராணிஷு த³யாம் குருதேதி । ததே³தத்ப்ரஜாபதேரநுஶாஸநம் அத்³யாப்யநுவர்தத ஏவ । ய: பூர்வம் ப்ரஜாபதிர்தே³வாதீ³நநுஶஶாஸ ஸோ(அ)த்³யாபி அநுஶாஸ்த்யேவ தை³வ்யா ஸ்தநயித்நுலக்ஷணயா வாசா । கத²மேஷா ஶ்ரூயதே தை³வீ வாக் ? காஸௌ ஸ்தநயித்நு: ? த³ த³ த³ இதி, தா³ம்யத த³த்த த³யத்⁴வமிதி — ஏஷாம் வாக்யாநாமுபலக்ஷணாய த்ரிர்த³கார உச்சார்யதே அநுக்ருதி: ; ந து ஸ்தநயித்நுஶப்³த³: த்ரிரேவ, ஸங்க்²யாநியமஸ்ய லோகே அப்ரஸித்³த⁴த்வாத் । யஸ்மாத் அத்³யாபி ப்ரஜாபதி: தா³ம்யத த³த்த த³யத்⁴வமித்யநுஶாஸ்த்யேவ, தஸ்மாத்காரணாத் ஏதத்த்ரயம் ; கிம் தத் த்ரயமித்யுச்யதே — த³மம் தா³நம் த³யாமிதி ஶிக்ஷேத் உபாத³த்³யாத் ப்ரஜாபதேரநுஶாஸநமஸ்மாபி⁴: கர்தவ்யமித்யேவம் மதிம் குர்யாத் । ததா² ச ஸ்ம்ருதி: — ‘த்ரிவித⁴ம் நரகஸ்யேத³ம் த்³வாரம் நாஶநமாத்மந: । காம: க்ரோத⁴ஸ்ததா² லோப⁴ஸ்தஸ்மாதே³தத்த்ரயம் த்யஜேத்’ (ப⁴. கீ³. 16 । 21) இதி । அஸ்ய ஹி விதே⁴: ஶேஷ: பூர்வ: । ததா²பி தே³வாதீ³நுத்³தி³ஶ்ய கிமர்த²ம் த³காரத்ரயமுச்சாரிதவாந் ப்ரஜாபதி: ப்ருத²க³நுஶாஸநார்தி²ப்⁴ய: ; தே வா கத²ம் விவேகேந ப்ரதிபந்நா: ப்ரஜாபதேர்மநோக³தம் ஸமாநேநைவ த³காரவர்ணமாத்ரேணேதி பராபி⁴ப்ராயஜ்ஞா விகல்பயந்தி । அத்ரைகே ஆஹு: — அதா³ந்தத்வாதா³த்ருத்வாத³யாலுத்வை: அபராதி⁴த்வமாத்மநோ மந்யமாநா: ஶங்கிதா ஏவ ப்ரஜாபதாவூஷு:, கிம் நோ வக்ஷ்யதீதி ; தேஷாம் ச த³காரஶ்ரவணமாத்ராதே³வ ஆத்மாஶங்காவஶேந தத³ர்த²ப்ரதிபத்திரபூ⁴த் ; லோகே(அ)பி ஹி ப்ரஸித்³த⁴ம் — புத்ரா: ஶிஷ்யாஶ்சாநுஶாஸ்யா: ஸந்தோ தோ³ஷாத் நிவர்தயிதவ்யா இதி ; அதோ யுக்தம் ப்ரஜாபதேர்த³காரமாத்ரோச்சாரணம் ; த³மாதி³த்ரயே ச த³காராந்வயாத் ஆத்மநோ தோ³ஷாநுரூப்யேண தே³வாதீ³நாம் விவேகேந ப்ரதிபத்தும் சேதி ; ப²லம் து ஏதத் ஆத்மதோ³ஷஜ்ஞாநே ஸதி தோ³ஷாத் நிவர்தயிதும் ஶக்யதே அல்பேநாப்யுபதே³ஶேந, யதா² தே³வாத³யோ த³காரமாத்ரேணேதி । நநு ஏதத் த்ரயாணாம் தே³வாதீ³நாமநுஶாஸநம் தே³வாதி³பி⁴ரபி ஏகைகமேவ உபாதே³யம் , அத்³யத்வே(அ)பி ந து த்ரயம் மநுஷ்யை: ஶிக்ஷிதவ்யமிதி । அத்ரோச்யதே — பூர்வைர்தே³வாதி³பி⁴ர்விஶிஷ்டைரநுஷ்டி²தம் ஏதத்த்ரயம் , தஸ்மாத் மநுஷ்யைரேவ ஶிக்ஷிதவ்யமிதி । தத்ர த³யாலுத்வஸ்யாநநுஷ்டே²யத்வம் ஸ்யாத் , கத²ம் ? அஸுரைரப்ரஶஸ்தைரநுஷ்டி²தத்வாதி³தி சேத் — ந, துல்யத்வாத் த்ரயாணாம் ; அத: அந்யோ(அ)த்ராபி⁴ப்ராய: — ப்ரஜாபதே: புத்ரா தே³வாத³யஸ்த்ரய: ; புத்ரேப்⁴யஶ்ச ஹிதமேவ பித்ரா உபதே³ஷ்டவ்யம் ; ப்ரஜாபதிஶ்ச ஹிதஜ்ஞ: நாந்யதா² உபதி³ஶதி ; தஸ்மாத் புத்ராநுஶாஸநம் ப்ரஜாபதே: பரமம் ஏதத் ஹிதம் ; அதோ மநுஷ்யைரேவ ஏதத் த்ரயம் ஶிக்ஷிதவ்யமிதி । அத²வா ந தே³வா: அஸுரா வா அந்யே கேசந வித்³யந்தே மநுஷ்யேப்⁴ய: ; மநுஷ்யாணாமேவ அதா³ந்தா: யே அந்யைருத்தமைர்கு³ணை: ஸம்பந்நா: ; தே தே³வா: ; லோப⁴ப்ரதா⁴நா மநுஷ்யா: ; ததா² ஹிம்ஸாபரா: க்ரூரா அஸுரா: ; தே ஏவ மநுஷ்யா: அதா³ந்தத்வாதி³தோ³ஷத்ரயமபேக்ஷ்ய தே³வாதி³ஶப்³த³பா⁴ஜோ ப⁴வந்தி, இதராம்ஶ்ச கு³ணாந் ஸத்த்வரஜஸ்தமாம்ஸி அபேக்ஷ்ய ; அத: மநுஷ்யைரேவ ஶிக்ஷிதவ்யம் ஏதத்த்ரயமிதி, தத³பேக்ஷயைவ ப்ரஜாபதிநோபதி³ஷ்டத்வாத் ; ததா² ஹி மநுஷ்யா அதா³ந்தா லுப்³தா⁴: க்ரூராஶ்ச த்³ருஶ்யந்தே ; ததா² ச ஸ்ம்ருதி: — ‘காம: க்ரோத⁴ஸ்ததா² லோப⁴ஸ்தஸ்மாதே³தத்த்ரயம் த்யஜேத்’ (ப⁴. கீ³. 16 । 21) இதி ॥

த³யத்⁴வமித்யத்ர தாத்பர்யமீரயதி —

க்ரூரா இதி ।

ஹிம்ஸாதீ³த்யாதி³ஶப்³தே³ந பரஸ்வாபஹாராதி³ க்³ருஹ்யதே ।

ப்ரஜாபதேரநுஶாஸநம் ப்ராகா³ஸீதி³த்யத்ர லிங்க³மாஹ —

ததே³ததி³தி ।

அநுஶாஸநஸ்யாநுவ்ருத்திமேவம் வ்யாகரோதி —

ய: பூர்வமிதி ।

த³ இதி விஸந்தி⁴கரணம் ஸர்வத்ர வர்ணாந்தரப்⁴ரமாபோஹார்த²ம் । யதா² த³காரத்ரயமத்ர விவக்ஷிதம் ததா² ஸ்தநயித்நுஶப்³தே³(அ)பி த்ரித்வம் விவக்ஷிதம் சேத்ப்ரஸித்³தி⁴விரோத⁴: ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

அநுக்ருதிரிதி ।

த³ஶப்³தா³நுகாரமாத்ரமத்ர விவக்ஷிதம் ந து ஸ்தநயித்நுஶப்³தே³ த்ரித்வம் ப்ரமாணாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதஸ்யார்த²வாத³ஸ்ய விதி⁴பர்யவஸாயித்வம் ப²லிதமாஹ —

யஸ்மாதி³தி ।

உபாதா³நப்ரகாரமேவாபி⁴நயதி —

ப்ரஜாபதேரிதி ।

ஶ்ருதிஸித்³த⁴வித்⁴யநுஸாரேண ப⁴க³வத்³வாக்யப்ரவ்ருத்திம் த³ர்ஶயதி —

ததா² சேதி ।

ததே³தத்த்ரயம் ஶிக்ஷேதி³த்யேஷ விதி⁴ஶ்சேத்க்ருதம் த்ரயா: ப்ராஜாபத்யா இத்யாதி³நா க்³ரந்தே²நேத்யாஶங்க்ய யஸ்மாதி³த்யாதி³நா ஸூசிதமாஹ —

அஸ்யேதி ।

ஸர்வைரேவ த்ரயமநுஷ்டே²யம் சேத்தர்ஹி தே³வாதீ³நுத்³தி³ஶ்ய த³காரத்ரயோச்சாரணமநுபபந்நமிதி ஶங்கதே —

ததே²தி ।

த³மாதி³த்ரயஸ்ய ஸர்வைரநுஷ்டே²யத்வே ஸதீதி யாவத் ।

கிஞ்ச ப்ருத²க்ப்ருத²க³நுஶாஸநார்தி²நோ தே³வாத³யஸ்தேப்⁴யோ த³காரமாத்ரோச்சாரணேநாபேக்ஷிதமநுஶாஸநம் ஸித்³த்⁴யதீத்யாஹ —

ப்ருத²கி³தி ।

கிமர்த²மித்யாதி³நா பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

த³காரமாத்ரமுச்சாரயதோ(அ)பி ப்ரஜாபதேர்விபா⁴கே³நாநுஶாஸநமபி⁴ஸம்ஹிதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தே வேதி ।

த்ரயம் ஸர்வைரநுஷ்டே²யமிதி பரஸ்ய ஸித்³தா⁴ந்திநோ(அ)பி⁴ப்ராயஸ்தத³பி⁴ஜ்ஞா: ஸந்தோ யதோ²க்தநீத்யா விகல்பயந்தீதி யோஜநா । பராபி⁴ப்ராயஜ்ஞா இத்யுபஹாஸோ வா பரஸ்ய ப்ரஜாபதேர்மநுஷ்யாதீ³நாம் சாபி⁴ப்ராயஜ்ஞா இதி । நஞுல்லேகீ² வா பாட²: ।

ஏகீயம் பரிஹாரமுத்தா²பயதி —

அத்ரேதி ।

அஸ்து தேஷாமேஷா ஶங்கா ததா²(அ)பி த³காரமாத்ராத்கீத்³ருஶீ ப்ரதிபத்திரித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

தேஷாம் சேதி ।

தத³ர்தோ² த³காரார்தோ² த³மாதி³ஸ்தஸ்ய ப்ரதிபத்திஸ்தத்³த்³வாரேணாதா³ந்தத்வாதி³நிவ்ருத்திராஸீதி³த்யர்த²: ।

கிமிதி ப்ரஜாபதிர்தோ³ஷஜ்ஞாபநத்³வாரேண ததோ தே³வாதீ³நநுஶாஸ்யாந்தோ³ஷாந்நிவர்தயிஷ்யதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

லோகே(அ)பீதி ।

த³காரோச்சாரணஸ்ய ப்ரயோஜநே ஸித்³தே⁴ ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

யத்தூக்தம் தே வா கத²மித்யாதி³ தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

த³மாதீ³தி ।

ப்ரதிபத்தும் ச யுக்தம் த³மாதீ³தி ஶேஷ: । இதிஶப்³த³: ஸ்வயூத்²யமதஸமாப்த்யர்த²: ।

பரோக்தம் பரிஹாரமங்கீ³க்ருத்யா(அ)க்²யாயிகாதாத்பர்யம் ஸித்³தா⁴ந்தீ ப்³ரூதே —

ப²லம் த்விதி ।

நிர்ஜ்ஞாததோ³ஷா தே³வாத³யோ யதா² த³காரமாத்ரேண ததோ நிவர்த்யந்த இதி ஶேஷ: । இதிஶப்³தோ³ தா³ர்ஷ்டாந்திகப்ரத³ர்ஶநார்த²: ।

விஶிஷ்டாந்ப்ரத்யநுஶாஸநஸ்ய ப்ரவ்ருத்தத்வாத³ஸ்மாகம் தத³பா⁴வாத³நுபாதே³யம் த³மாதீ³தி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

கிஞ்ச தே³வாதி³பி⁴ரபி ப்ராதிஸ்விகாநுஶாஸநவஶாதே³கைகமேவ த³மாத்³யநுஷ்டே²யம் ந தத்த்ரயமித்யாஹ —

தே³வாதி³பி⁴ரிதி ।

யதா² பூர்வஸ்மிந்காலே தே³வாதி³பி⁴ரேகைகமேவோபாதே³யமித்யுக்தம் ததா² வர்தமாநே(அ)பி காலே மநுஷ்யைரேகைகமேவ கர்தவ்யம் பூர்வாசாராநுஸாராந்ந து த்ரயம் ஶிக்ஷிதவ்யம் ததா² ச கஸ்யாயம் விதி⁴ரித்யாஹ —

அத்³யத்வே(அ)பீதி ।

ஆசாரப்ராமாண்யமாஶ்ரித்ய பரிஹரதி —

அத்ரேதி ।

இத்யேகைகமேவ நோபாதே³யமிதி ஶேஷ: ।

த³யாலுத்வஸ்யாநுஷ்டே²யத்வமாக்ஷிபதி —

தத்ரேதி ।

மத்⁴யே த³மாதீ³நாமிதி யாவத் ।

அஸுரைரநுஷ்டி²தத்வே(அ)பி த³யாலுத்வமநுஷ்டே²யம் ஹிதஸாத⁴நத்வாத்³தா³நாதி³வதி³தி பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

தே³வாதி³ஷு ப்ரஜாபதேரவிஶேஷாத்தேப்⁴யஸ்தது³பதி³ஷ்டமத்³யத்வே(அ)பி ஸர்வமநுஷ்டே²யமித்யர்த²: ।

ஹிதஸ்யைவோபதே³ஷ்டவ்யத்வே(அ)பி தத³ஜ்ஞாநாத்ப்ரஜாபதிரந்யதோ²பதி³ஶதீத்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்ரஜாபதிஶ்சேதி ।

ஹிதஜ்ஞஸ்ய பிதுரஹிதோபதே³ஶித்வாபா⁴வஸ்தஸ்மாதி³த்யுக்த: ।

விஶிஷ்டைரநுஷ்டி²தஸ்யாஸ்மதா³தி³பி⁴ரநுஷ்டே²யத்வே ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

ப்ராஜாபத்யா தே³வாத³யோ விக்³ரஹவந்த: ஸந்தீத்யர்த²வாத³ஸ்ய யதா²ஶ்ருதே(அ)ர்தே² ப்ராமாண்யமப்⁴யுபக³ம்ய த³காரத்ரயஸ்ய தாத்பர்யம் ஸித்³த⁴மிதி । வக்துமிதிஶப்³த³: ।

ஸம்ப்ரதி கர்மமீமாம்ஸகமதமநுஸ்ருத்யா(அ)(அ)ஹ —

அத²வேதி ।

கத²ம் மநுஷ்யேஷ்வேவ தே³வாஸுரத்வம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

மநுஷ்யாணாமிதி ।

அந்யே கு³ணா ஜ்ஞாநாத³ய: ।

கிம் புநர்மநுஷ்யேஷு தே³வாதி³ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தம் ததா³ஹ —

அதா³ந்தத்வாதீ³தி ।

தே³வாதி³ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ நிமித்தாந்தரமாஹ —

இதராம்ஶ்சேதி ।

மநுஷ்யேஷ்வேவ தே³வாதி³ஶப்³த³ப்ரவ்ருத்தௌ ப²லிதமாஹ —

அத இதி ।

இதிஶப்³தோ³ வித்⁴யுபபத்திப்ரத³ர்ஶநார்த²: ।

மநுஷ்யைரேவ த்ரயம் ஶிக்ஷிதவ்யமித்யத்ர ஹேதுமாஹ —

தத³பேக்ஷயேதி ।

மநுஷ்யாணாமேவ தே³வாதி³பா⁴வே ப்ரமாணமாஹ —

ததா² ஹீதி ।

த்ரயம் ஶிக்ஷிதவ்யமித்யத்ர ஸ்ம்ருதிமுதா³ஹரதி —

ததா² சேதி ।

இதிஶப்³தோ³ ப்³ராஹ்மணஸமாப்த்யர்த²: ॥3॥