ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃದ್ವಿತೀಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಸ ಹೋವಾಚ ವಿಜ್ಞಾಯತೇ ಹಾಸ್ತಿ ಹಿರಣ್ಯಸ್ಯಾಪಾತ್ತಂ ಗೋಅಶ್ವಾನಾಂ ದಾಸೀನಾಂ ಪ್ರವಾರಾಣಾಂ ಪರಿದಾನಸ್ಯ ಮಾ ನೋ ಭವಾನ್ಬಹೋರನಂತಸ್ಯಾಪರ್ಯಂತಸ್ಯಾಭ್ಯವದಾನ್ಯೋ ಭೂದಿತಿ ಸ ವೈ ಗೌತಮ ತೀರ್ಥೇನೇಚ್ಛಾಸಾ ಇತ್ಯುಪೈಮ್ಯಹಂ ಭವಂತಮಿತಿ ವಾಚಾ ಹ ಸ್ಮೈವ ಪೂರ್ವ ಉಪಯಂತಿ ಸ ಹೋಪಾಯನಕೀರ್ತ್ಯೋವಾಸ ॥ ೭ ॥
ಸ ಹೋವಾಚ ಗೌತಮಃ — ಭವತಾಪಿ ವಿಜ್ಞಾಯತೇ ಹ ಮಮಾಸ್ತಿ ಸಃ ; ನ ತೇನ ಪ್ರಾರ್ಥಿತೇನ ಕೃತ್ಯಂ ಮಮ, ಯಂ ತ್ವಂ ದಿತ್ಸಸಿ ಮಾನುಷಂ ವರಮ್ ; ಯಸ್ಮಾತ್ ಮಮಾಪ್ಯಸ್ತಿ ಹಿರಣ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರಭೂತಸ್ಯ ಅಪಾತ್ತಂ ಪ್ರಾಪ್ತಮ್ ; ಗೋಅಶ್ವಾನಾಮ್ ಅಪಾತ್ತಮಸ್ತೀತಿ ಸರ್ವತ್ರಾನುಷಂಗಃ ; ದಾಸೀನಾಮ್ , ಪ್ರವಾರಾಣಾಂ ಪರಿವಾರಾಣಾಮ್ , ಪರಿಧಾನಸ್ಯ ಚ ; ನ ಚ ಯತ್ ಮಮ ವಿದ್ಯಮಾನಮ್ , ತತ್ ತ್ವತ್ತಃ ಪ್ರಾರ್ಥನೀಯಮ್ , ತ್ವಯಾ ವಾ ದೇಯಮ್ ; ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತಶ್ಚ ವರಃ ತ್ವಯಾ ; ತ್ವಮೇವ ಜಾನೀಷೇ, ಯದತ್ರ ಯುಕ್ತಮ್ , ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ರಕ್ಷಣೀಯಾ ತವೇತಿ ; ಮಮ ಪುನಃ ಅಯಮಭಿಪ್ರಾಯಃ — ಮಾ ಭೂತ್ ನಃ ಅಸ್ಮಾನ್ ಅಭಿ, ಅಸ್ಮಾನೇವ ಕೇವಲಾನ್ಪ್ರತಿ, ಭವಾನ್ ಸರ್ವತ್ರ ವದಾನ್ಯೋ ಭೂತ್ವಾ, ಅವದಾನ್ಯೋ ಮಾ ಭೂತ್ ಕದರ್ಯೋ ಮಾ ಭೂದಿತ್ಯರ್ಥಃ ; ಬಹೋಃ ಪ್ರಭೂತಸ್ಯ, ಅನಂತಸ್ಯ ಅನಂತಫಲಸ್ಯೇತ್ಯೇತತ್ , ಅಪರ್ಯಂತಸ್ಯ ಅಪರಿಸಮಾಪ್ತಿಕಸ್ಯ ಪುತ್ರಪೌತ್ರಾದಿಗಾಮಿಕಸ್ಯೇತ್ಯೇತತ್ , ಈದೃಶಸ್ಯ ವಿತ್ತಸ್ಯ, ಮಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇವ ಕೇವಲಮ್ ಅದಾತಾ ಮಾ ಭೂದ್ಭವಾನ್ ; ನ ಚ ಅನ್ಯತ್ರ ಅದೇಯಮಸ್ತಿ ಭವತಃ । ಏವಮುಕ್ತ ಆಹ — ಸ ತ್ವಂ ವೈ ಹೇ ಗೌತಮ ತೀರ್ಥೇನ ನ್ಯಾಯೇನ ಶಾಸ್ತ್ರವಿಹಿತೇನ ವಿದ್ಯಾಂ ಮತ್ತಃ ಇಚ್ಛಾಸೈ ಇಚ್ಛ ಅನ್ವಾಪ್ತುಮ್ ; ಇತ್ಯುಕ್ತೋ ಗೌತಮ ಆಹ — ಉಪೈಮಿ ಉಪಗಚ್ಛಾಮಿ ಶಿಷ್ಯತ್ವೇನ ಅಹಂ ಭವಂತಮಿತಿ । ವಾಚಾ ಹ ಸ್ಮೈವ ಕಿಲ ಪೂರ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಃ ಕ್ಷತ್ತ್ರಿಯಾನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಃ ಸಂತಃ ವೈಶ್ಯಾನ್ವಾ, ಕ್ಷತ್ತ್ರಿಯಾ ವಾ ವೈಶ್ಯಾನ್ ಆಪದಿ ಉಪಯಂತಿ ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾ ಹಿ ಉಪಗಚ್ಛಂತಿ, ನ ಉಪಾಯನಶುಶ್ರೂಷಾದಿಭಿಃ ; ಅತಃ ಸ ಗೌತಮಃ ಹ ಉಪಾಯನಕೀರ್ತ್ಯಾ ಉಪಗಮನಕೀರ್ತನಮಾತ್ರೇಣೈವ ಉವಾಸ ಉಷಿತವಾನ್ , ನ ಉಪಾಯನಂ ಚಕಾರ ॥

ಮಮಾಸ್ತಿ ಸ ಇತಿ ಯದುಕ್ತಂ ತದುಪಪಾದಯತಿ —

ಯಸ್ಮಾದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ನ ಚ ಯನ್ಮಮೇತ್ಯತ್ರ ತಸ್ಮಾದಿತಿ ಪಠಿತವ್ಯಮ್ ।

ಕಿಂ ತರ್ಹಿ ಮಯಾ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತಶ್ಚೇತಿ ।

ಯತ್ತವಾಭಿಪ್ರೇತಂ ತದಹಂ ನ ಕರೋಮೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಮಮೇತಿ ।

ಮಾ ಭೂದಿತ್ಯನ್ವಯಂ ದರ್ಶಯನ್ಪ್ರತೀಕಮಾದಾಯ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ನೋಽಸ್ಮಾನಿತಿ ।

ವದಂತ್ಯೋ ದಾನಶೀಲೋ ವಿಭವೇ ಸತ್ಯದಾತಾ ಕದರ್ಯ ಇತಿ ಭೇದಃ ।

ಪರಿಶಿಷ್ಟಂ ಭಾಗಂ ವ್ಯಾಕುರ್ವನ್ವಾಕ್ಯಾರ್ಥಮಾಹ —

ಬಹೋರಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಮಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇವೇತಿ ನಿಯಮಸ್ಯ ಕೃತ್ಯಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ನ ಚೇತಿ ।

ಕೋಽಸೌ ನ್ಯಾಯಸ್ತತ್ರಾಽಽಹ —

ಶಾಸ್ತ್ರೇತಿ ।

ಉಪಸದನವಾಕ್ಯಂ ಶಾಸ್ತ್ರಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ ।

ಗೌತಮೋ ರಾಜಾನಂ ಪ್ರತಿ ಶಿಷ್ಯತ್ವವೃತ್ತಿಂ ಕುರ್ವಾಣಃ ಶಾಸ್ತ್ರಾರ್ಥವಿರೋಧಮಾಚರತೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ವಾಚಾ ಹೇತಿ ।

ಆಪದಿ ಸಮಾದಧಿಕಾದ್ವಾ ವಿದ್ಯಾಪ್ರಾಪ್ತ್ಯಸಂಭವಾವಸ್ಥಾಯಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಉಪನಯನಮುಪಗಮನಂ ಪದೋಪಸರ್ಪಣಮಿತಿ ಯಾವತ್ ॥೭॥