ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய:த்ருதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
ஸ ய: காமயேத மஹத்ப்ராப்நுயாமித்யுத³க³யந ஆபூர்யமாணபக்ஷஸ்ய புண்யாஹே த்³வாத³ஶாஹமுபஸத்³வ்ரதீ பூ⁴த்வௌது³ம்ப³ரே கம்ஸே சமஸே வா ஸர்வௌஷத⁴ம் ப²லாநீதி ஸம்ப்⁴ருத்ய பரிஸமுஹ்ய பரிலிப்யாக்³நிமுபஸமாதா⁴ய பரிஸ்தீர்யாவ்ருதாஜ்யம் ஸம்ஸ்க்ருத்ய பும்ஸா நக்ஷத்ரேண மந்த²ம் ஸந்நீய ஜுஹோதி । யாவந்தோ தே³வாஸ்த்வயி ஜாதவேத³ஸ்திர்யஞ்சோ க்⁴நந்தி புருஷஸ்ய காமாந் । தேப்⁴யோ(அ)ஹம் பா⁴க³தே⁴யம் ஜுஹோமி தே மா த்ருப்தா: ஸர்வை: காமைஸ்தர்பயந்து ஸ்வாஹா । யா திரஶ்சீ நிபத்³யதே(அ)ஹம் வித⁴ரணீ இதி தாம் த்வா க்⁴ருதஸ்ய தா⁴ரயா யஜே ஸம்ராத⁴நீமஹம் ஸ்வாஹா ॥ 1 ॥
ஸ ய: காமயேத । ஜ்ஞாநகர்மணோர்க³திருக்தா ; தத்ர ஜ்ஞாநம் ஸ்வதந்த்ரம் ; கர்ம து தை³வமாநுஷவித்தத்³வயாயத்தம் ; தேந கர்மார்த²ம் வித்தமுபார்ஜநீயம் ; தச் ச அப்ரத்யவாயகாரிணோபாயேநேதி தத³ர்த²ம் மந்தா²க்²யம் கர்ம ஆரப்⁴யதே மஹத்த்வப்ராப்தயே ; மஹத்த்வே ச ஸதி அர்த²ஸித்³த⁴ம் ஹி வித்தம் । தது³ச்யதே — ஸ ய: காமயேத, ஸ யோ வித்தார்தீ² கர்மண்யதி⁴க்ருத: ய: காமயேத ; கிம் ? மஹத் மஹத்த்வம் ப்ராப்நுயாம் , மஹாந்ஸ்யாமிதீத்யர்த²: । தத்ர மந்த²கர்மணோ விதி⁴த்ஸிதஸ்ய காலோ(அ)பி⁴தீ⁴யதே — உத³க³யநே ஆதி³த்யஸ்ய ; தத்ர ஸர்வத்ர ப்ராப்தௌ ஆபூர்யமாணபக்ஷஸ்ய ஶுக்லபக்ஷஸ்ய ; தத்ராபி ஸர்வத்ர ப்ராப்தௌ, புண்யாஹே அநுகூலே ஆத்மந: கர்மஸித்³தி⁴கர இத்யர்த²: ; த்³வாத³ஶாஹம் , யஸ்மிந்புண்யே(அ)நுகூலே கர்ம சிகீர்ஷதி தத: ப்ராக் புண்யாஹமேவாரப்⁴ய த்³வாத³ஶாஹம் , உபஸத்³வ்ரதீ, உபஸத்ஸு வ்ரதம் , உபஸத³: ப்ரஸித்³தா⁴ ஜ்யோதிஷ்டோமே, தத்ர ச ஸ்தநோபசயாபசயத்³வாரேண பயோப⁴க்ஷணம் தத்³வ்ரதம் ; அத்ர ச தத்கர்மாநுபஸம்ஹாராத் கேவலமிதிகர்தவ்யதாஶூந்யம் பயோப⁴க்ஷணமாத்ரமுபாதீ³யதே ; நநு உபஸதோ³ வ்ரதமிதி யதா³ விக்³ரஹ:, ததா³ ஸர்வமிதிகர்தவ்யதாரூபம் க்³ராஹ்யம் ப⁴வதி, தத் கஸ்மாத் ந பரிக்³ருஹ்யத இத்யுச்யதே — ஸ்மார்தத்வாத்கர்மண: ; ஸ்மார்தம் ஹீத³ம் மந்த²கர்ம । நநு ஶ்ருதிவிஹிதம் ஸத் கத²ம் ஸ்மார்தம் ப⁴விதுமர்ஹதி — ஸ்ம்ருத்யநுவாதி³நீ ஹி ஶ்ருதிரியம் ; ஶ்ரௌதத்வே ஹி ப்ரக்ருதிவிகாரபா⁴வ: ; ததஶ்ச ப்ராக்ருதத⁴ர்மக்³ராஹித்வம் விகாரகர்மண: ; ந து இஹ ஶ்ரௌதத்வம் ; அத ஏவ ச ஆவஸத்²யாக்³நௌ ஏதத்கர்ம விதீ⁴யதே, ஸர்வா ச ஆவ்ருத் ஸ்மார்தைவேதி । உபஸத்³வ்ரதீ பூ⁴த்வா பயோவ்ரதீ ஸந்நித்யர்த²: ஔது³ம்ப³ரே உது³ம்ப³ரவ்ருக்ஷமயே, கம்ஸே சமஸே வா, தஸ்யைவ விஶேஷணம் — கம்ஸாகாரே சமஸாகரே வா ஔது³ம்ப³ர ஏவ ; ஆகாரே து விகல்ப:, ந ஔது³ம்ப³ரத்வே । அத்ர ஸர்வௌஷத⁴ம் ஸர்வாஸாமோஷதீ⁴நாம் ஸமூஹம் யதா²ஸம்ப⁴வம் யதா²ஶக்தி ச ஸர்வா ஓஷதீ⁴: ஸமாஹ்ருத்ய ; தத்ர க்³ராம்யாணாம் து த³ஶ நியமேந க்³ராஹ்யா வ்ரீஹியவாத்³யா வக்ஷ்யமாணா: ; அதி⁴கக்³ரஹணே து ந தோ³ஷ: ; க்³ராம்யாணாம் ப²லாநி ச யதா²ஸம்ப⁴வம் யதா²ஶக்தி ச ; இதிஶப்³த³: ஸமஸ்தஸம்பா⁴ரோபசயப்ரத³ர்ஶநார்த²: ; அந்யத³பி யத்ஸம்ப⁴ரணீயம் தத்ஸர்வம் ஸம்ப்⁴ருத்யேத்யர்த²: ; க்ரமஸ்தத்ர க்³ருஹ்யோக்தோ த்³ரஷ்டவ்ய: । பரிஸமூஹநபரிலேபநே பூ⁴மிஸம்ஸ்கார: । அக்³நிமுபஸமாதா⁴யேதி வசநாத் ஆவஸத்²யே(அ)க்³நாவிதி க³ம்யதே, ஏகவசநாத் உபஸமாதா⁴நஶ்ரவணாச்ச ; வித்³யமாநஸ்யைவ உபஸமாதா⁴நம் ; பரிஸ்தீர்ய த³ர்பா⁴ந் ; ஆவ்ருதா — ஸ்மார்தத்வாத்கர்மண: ஸ்தா²லீபாகாவ்ருத் பரிக்³ருஹ்யதே — தயா ஆஜ்யம் ஸம்ஸ்க்ருத்ய ; பும்ஸா நக்ஷத்ரேண புந்நாம்நா நக்ஷத்ரேண புண்யாஹஸம்யுக்தேந, மந்த²ம் ஸர்வௌஷத⁴ப²லபிஷ்டம் தத்ரௌது³ம்ப³ரே சமஸே த³த⁴நி மது⁴நி க்⁴ருதே ச உபஸிச்ய ஏகயா உபமந்த²ந்யா உபஸம்மத்²ய, ஸந்நீய மத்⁴யே ஸம்ஸ்தா²ப்ய, ஔது³ம்ப³ரேண ஸ்ருவேண ஆவாபஸ்தா²நே ஆஜ்யஸ்ய ஜுஹோதி ஏதைர்மந்த்ரை: ‘யாவந்தோ தே³வா:’ இத்யாத்³யை: ॥

ப்³ராஹ்மணாந்தரமாவதார்ய ஸம்க³திமாஹ —

ஸ ய இதி ।

தத்ரேதி நிர்தா⁴ரணே ஸப்தமீ ।

கத²ம் தர்ஹி வித்தோபார்ஜநம் ஸம்ப⁴வதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தச்சேதி ।

தத³ர்த²ம் வித்தஸித்³த்⁴யர்த²மிதி யாவத் ।

நநு மஹத்த்வஸித்³த்⁴யர்த²மித³ம் கர்மா(அ)(அ)ரப்⁴யதே மஹத்ப்ராப்நுயாமிதி ஶ்ருதேஸ்தத்கத²மந்யதா² ப்ரதிஜ்ஞாதமிதி ஶங்கதே —

மஹத்த்வேதி ।

பரிஹரதி —

மஹத்த்வே சேதி ।

உக்தே(அ)ர்தே² ஶ்ருத்யக்ஷராணி யோஜயதி —

தது³ச்யத இத்யாதி³நா ।

ஸ யோ வித்தார்தீ² காமயேத தஸ்யேத³ம் கர்மேதி ஶேஷ: ।

யஸ்ய கஸ்யசித்³வித்தார்தி²நஸ்தர்ஹீத³ம் கர்ம ஸ்யாதி³த்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

கர்மண்யதி⁴க்ருத இதி ।

தத்ர வித்தார்தி²நி பும்ஸீதி யாவத் । உபஸதோ³ நாமேஷ்டிவிஶேஷா: । ஜ்யோதிஷ்டோமே ப்ரவர்க்³யாஹஸ்த்விதி ஶேஷ: ।

கிம் புநஸ்தாஸு வ்ரதமிதி ததா³ஹ —

தத்ர சேதி ।

யது³பஸத்ஸு ஸ்தநோபசயாபசயாப்⁴யாம் பயோப⁴க்ஷணம் யஜமாநஸ்ய ப்ரஸித்³த⁴ம் தத³த்ரோபஸத்³வ்ரதமித்யர்த²: ।

ப்ரக்ருதே(அ)பி தர்ஹி ஸ்தநோபசயாபசயாப்⁴யாம் பயோப⁴க்ஷணம் ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ —

அத்ர சேதி ।

மந்தா²க்²யம் கர்ம ஸப்தம்யர்த²: । தத்கர்மேத்யுபஸத்³ரூபகர்மோக்தி: ।

கேவலமித்யஸ்யைவார்த²மாஹ —

இதி கர்தவ்யதாஶூந்யமிதி ।

ஸமாஸாந்தரமாஶ்ரித்ய ஶங்கதே —

நந்விதி ।

கர்மதா⁴ரயரூபம் ஸமாஸவாக்யம் ததி³த்யுக்தம் ।

மந்தா²க்²யஸ்ய கர்மண: ஸ்மார்தத்வாத³த்ர ஶ்ருத்யுக்தாநாமுபஸதா³முபஸம்க்³ரஹாபா⁴வாந்ந கர்மதா⁴ரய: ஸித்⁴யதீத்யுத்தரமாஹ —

உச்யத இதி ।

மந்த²கர்மண: ஸ்மார்தத்வமாக்ஷிபதி —

நந்விதி ।

பரிஸமூஹநபரிலேபநாக்³ந்யுபஸமாதா⁴நாதே³: ஸ்மார்தார்த²ஸ்யாத்ரோச்யமாநத்வாதி³யம் ஶ்ருதி: ஸ்ம்ருத்யநுவாதி³நீ யுக்தா । ததா² சைதத்கர்ம ப⁴வத்யேவ ஸ்மார்தமிதி பரிஹரதி —

ஸ்ம்ருதீதி ।

நநு ஶ்ருதேர்ந ஸ்ம்ருத்யநுவாதி³நீத்வம் வைபரீத்யாத³தோ ப⁴வதீத³ம் ஶ்ரௌதமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஶ்ரௌதத்வே ஹீதி ।

யதீ³த³ம் கர்ம ஶ்ரௌதம் ததா³ ஜ்யோதிஷ்டோமேநாஸ்ய ப்ரக்ருதிவிக்ருதிபா⁴வ: ஸ்யாத் । ஸமக்³ராங்க³ஸம்யுக்தா ப்ரக்ருதிர்விகலாங்க³ஸம்யுக்தா ச விக்ருதி: । ப்ரக்ருதிவிக்ருதிபா⁴வே ச விக்ருதிகர்மண: ப்ராக்ருதத⁴ர்மக்³ராஹித்வாது³பஸத³ ஏவ வ்ரதமிதி விக்³ருஹ்ய ஸர்வமிதிகர்தவ்யதாரூபம் ஶக்யம் க்³ரஹீதும் ந சாத்ர ஶ்ரௌதத்வமஸ்தி பரிலேபநாதி³ஸம்ப³ந்தா⁴த் । ந ச பூர்வபா⁴விந்யா: ஶ்ருதேருத்தரபா⁴விஸ்ம்ருத்யநுவாதி³த்வாஸித்³தி⁴ஸ்தஸ்யாஸ்த்ரைகால்யவிஷயத்வாப்⁴யுபக³மாதி³தி பா⁴வ: ।

மந்த²கர்மண: ஸ்மார்தத்வே லிங்க³மாஹ —

அத ஏவேதி ।

தத்ரைவ ஹேத்வந்தரமாஹ —

ஸர்வா சேதி ।

மந்த²க³தேதிகர்தவ்யதா(அ)த்ரா(அ)வ்ருதி³த்யுச்யதே । உபஸத³ ஏவ வ்ரதமிதி விக்³ரஹாஸம்ப⁴வாது³பஸத்ஸு வ்ரதமித்யஸ்மது³க்தம் ஸித்³த⁴முபஸம்ஹர்துமிதிஶப்³த³: । பயோவ்ரதீ ஸந்வக்ஷ்யமாணேந க்ரமேண ஜுஹோதீதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

தாம்ரமௌது³ம்ப³ரமிதி ஶங்காம் வாரயதி —

உது³ம்ப³ரவ்ருக்ஷமய இதி ।

தஸ்யைவேதி ப்ரக்ருதமாத்ரபராமர்ஶ: ।

ஔது³ம்ப³ரத்வே விகல்பமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ஆகார இதி ।

அத்ரேதி பாத்ரநிர்தே³ஶ: ।

அஸம்ப⁴வாத³ஶக்யத்வாச்ச ஸர்வௌஷத⁴ம் ஸமாஹ்ருத்யேத்யயுக்தமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யதா²ஸம்ப⁴வமிதி ।

ஓஷதி⁴ஷு நியமம் த³ர்ஶயதி —

தத்ரேதி ।

பரிஸம்க்²யாம் வாரயதி —

அதி⁴கேதி ।

இதி ஸம்ப்⁴ருத்யாத்ரேதிஶப்³த³ஸ்ய ப்ரத³ர்ஶநார்த²த்வே ப²லிதம் வாக்யார்த²ம் கத²யதி —

அந்யத³பீதி ।

ஓஷதீ⁴நாம் ஸம்ப⁴ரணாநந்தரம் பரிஸமூஹநாதி³க்ரமே கிம் ப்ரமாணமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

க்ரம இதி ।

தத்ரேதி பரிஸமூஹநாத்³யுக்தி: ।

ஹோமாதா⁴ரத்வேந த்ரேதாக்³நிபரிக்³ரஹம் வாரயதி —

அக்³நிமிதி ।

ஆவஸத்²யே(அ)க்³நௌ ஹோம இதி ஶேஷ: ।

கத²மேதாவதா த்ரேதாக்³நிபரித்யாக³ஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ஏகவசநாதி³தி ।

கத²முபஸமாதா⁴நஶ்ரவணம் த்ரேதாக்³நிநிவாரகம் தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

வித்³யமாநஸ்யேதி ।

ஆஹவநீயாதே³ஶ்சா(அ)(அ)தே⁴யத்வாந்ந ப்ராகே³வ ஸத்த்வமிதி பா⁴வ: । மத்⁴யே ஸ்வஸ்யாக்³நேஶ்சேதி ஶேஷ: । ஆவாபஸ்தா²நமாஹுதிவிஶேஷப்ரக்ஷேபப்ரதே³ஶ: । போ⁴ ஜாதவேத³ஸ்த்வத³தீ⁴நா யாவந்தோ தே³வா வக்ரமதய: ஸந்தோ மமார்தா²ந்ப்ரதிப³த்⁴நந்தி தேப்⁴யோ(அ)ஹமாஜ்யபா⁴க³ம் த்வய்யர்பயாமி தே ச தேந த்ருப்தா பூ⁴த்வா ஸர்வைரபி புருஷார்தை²ர்மாம் தர்பயந்து । அஹம் ச த்வத³தீ⁴நோ(அ)ர்பித இத்யாத்³யமந்த்ரஸ்யார்த²: । ஜாதம் ஜாதம் வேத்தீதி வா ஜாதே ஜாதே வித்³யத இதி வா ஜாதவேதா³: । யா தே³வதா குடிலமதிர்பூ⁴த்வா ஸர்வஸ்யைவாஹமேவ தா⁴ரயந்தீதி மத்வா த்வாமாஶ்ரித்ய வர்ததே தாம் ஸர்வஸாத⁴நீம் தே³வதாமஹம் க்⁴ருதஸ்ய தா⁴ரயா யஜே ஸ்வாஹேதி பூர்வவதே³வ த்³விதீயமந்த்ரார்த²: ॥1॥