அத² புந: யே நைவம் விது³:, உத்க்ராந்த்யாத்³யக்³நிஹோத்ரஸம்ப³த்³த⁴பதா³ர்த²ஷட்கஸ்யைவ வேதி³தார: கேவலகர்மிண:, யஜ்ஞேநாக்³நிஹோத்ராதி³நா, தா³நேந ப³ஹிர்வேதி³ பி⁴க்ஷமாணேஷு த்³ரவ்யஸம்விபா⁴க³லக்ஷணேந, தபஸா ப³ஹிர்வேத்³யேவ தீ³க்ஷாதி³வ்யதிரிக்தேந க்ருச்ச்²ரசாந்த்³ராயணாதி³நா, லோகாந் ஜயந்தி ; லோகாநிதி ப³ஹுவசநாத் தத்ராபி ப²லதாரதம்யமபி⁴ப்ரேதம் । தே தூ⁴மமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ; உத்தரமார்க³ இவ இஹாபி தே³வதா ஏவ தூ⁴மாதி³ஶப்³த³வாச்யா:, தூ⁴மதே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்த இத்யர்த²: ; ஆதிவாஹிகத்வம் ச தே³வதாநாம் தத்³வதே³வ । தூ⁴மாத் ராத்ரிம் ராத்ரிதே³வதாம் , தத: அபக்ஷீயமாணபக்ஷம் அபக்ஷீயமாணபக்ஷதே³வதாம் , ததோ யாந்ஷண்மாஸாந் த³க்ஷிணாம் தி³ஶமாதி³த்ய ஏதி தாந் மாஸதே³வதாவிஶேஷாந் ப்ரதிபத்³யந்தே । மாஸேப்⁴ய: பித்ருலோகம் , பித்ருலோகாச்சந்த்³ரம் । தே சந்த்³ரம் ப்ராப்ய அந்நம் ப⁴வந்தி ; தாந் தத்ராந்நபூ⁴தாந் , யதா² ஸோமம் ராஜாநமிஹ யஜ்ஞே ருத்விஜ: ஆப்யாயஸ்வ அபக்ஷீயஸ்வேதி ப⁴க்ஷயந்தி, ஏவம் ஏநாந் சந்த்³ரம் ப்ராப்தாந் கர்மிண: ப்⁴ருத்யாநிவ ஸ்வாமிந: ப⁴க்ஷயந்தி உபபு⁴ஞ்ஜதே தே³வா: ; ‘ஆப்யாயஸ்வாபக்ஷீயஸ்வ’ இதி ந மந்த்ர: ; கிம் தர்ஹி ஆப்யாய்ய ஆப்யாய்ய சமஸஸ்த²ம் , ப⁴க்ஷணேந அபக்ஷயம் ச க்ருத்வா, புந: புநர்ப⁴க்ஷயந்தீத்யர்த²: ; ஏவம் தே³வா அபி ஸோமலோகே லப்³த⁴ஶரீராந் கர்மிண: உபகரணபூ⁴தாந் புந: புந: விஶ்ராமயந்த: கர்மாநுரூபம் ப²லம் ப்ரயச்ச²ந்த: — தத்³தி⁴ தேஷாமாப்யாயநம் ஸோமஸ்ய ஆப்யாயநமிவ உபபு⁴ஞ்ஜதே உபகரணபூ⁴தாந் தே³வா: । தேஷாம் கர்மிணாம் யதா³ யஸ்மிந்காலே, தத் யஜ்ஞதா³நாதி³லக்ஷணம் ஸோமலோகப்ராபகம் கர்ம, பர்யவைதி பரிக³ச்ச²தி பரிக்ஷீயத இத்யர்த²:, அத² ததா³ இமமேவ ப்ரஸித்³த⁴மாகாஶமபி⁴நிஷ்பத்³யந்தே ; யாஸ்தா: ஶ்ரத்³தா⁴ஶப்³த³வாச்யா த்³யுலோகாக்³நௌ ஹுதா ஆப: ஸோமாகாரபரிணதா:, யாபி⁴: ஸோமலோகே கர்மிணாமுபபோ⁴கா³ய ஶரீரமாரப்³த⁴ம் அம்மயம் , தா: கர்மக்ஷயாத் ஹிமபிண்ட³ இவாதபஸம்பர்காத் ப்ரவிலீயந்தே ; ப்ரவிலீநா: ஸூக்ஷ்மா ஆகாஶபூ⁴தா இவ ப⁴வந்தி ; ததி³த³முச்யதே — ‘இமமேவாகாஶமபி⁴நிஷ்பத்³யந்தே’ இதி । தே புநரபி கர்மிண: தச்ச²ரீரா: ஸந்த: புரோவாதாதி³நா இதஶ்ச அமுதஶ்ச நீயந்தே அந்தரிக்ஷகா³: ; ததா³ஹ — ஆகாஶாத்³வாயுமிதி । வாயோர்வ்ருஷ்டிம் ப்ரதிபத்³யந்தே ; தது³க்தம் — பர்ஜந்யாக்³நௌ ஸோமம் ராஜாநம் ஜுஹ்வதீதி । ததோ வ்ருஷ்டிபூ⁴தா இமாம் ப்ருதி²வீம் பதந்தி । தே ப்ருதி²வீம் ப்ராப்ய வ்ரீஹியவாதி³ அந்நம் ப⁴வந்தி ; தது³க்தம் — அஸ்மிம்ல்லோகே(அ)க்³நௌ வ்ருஷ்டிம் ஜுஹ்வதி தஸ்யா ஆஹுத்யா அந்நம் ஸம்ப⁴வதீதி । தே புந: புருஷாக்³நௌ ஹூயந்தே அந்நபூ⁴தா ரேத:ஸிசி ; ததோ ரேதோபூ⁴தா யோஷாக்³நௌ ஹூயந்தே ; ததோ ஜாயந்தே ; லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிந: தே லோகம் ப்ரத்யுத்திஷ்ட²ந்த: அக்³நிஹோத்ராதி³கர்ம அநுதிஷ்ட²ந்தி । ததோ தூ⁴மாதி³நா புந: புந: ஸோமலோகம் , புநரிமம் லோகமிதி — தே ஏவம் கர்மிண: அநுபரிவர்தந்தே க⁴டீயந்த்ரவத் சக்ரீபூ⁴தா ப³ம்ப்⁴ரமதீத்யர்த²:, உத்தரமார்கா³ய ஸத்³யோமுக்தயே வா யாவத்³ப்³ரஹ்ம ந விது³: ; ‘இதி நு காமயமாந: ஸம்ஸரதி’ (ப்³ரு. உ. 4 । 4 । 6) இத்யுக்தம் । அத² புந: யே உத்தரம் த³க்ஷிணம் ச ஏதௌ பந்தா²நௌ ந விது³:, உத்தரஸ்ய த³க்ஷிணஸ்ய வா பத²: ப்ரதிபத்தயே ஜ்ஞாநம் கர்ம வா நாநுதிஷ்ட²ந்தீத்யர்த²: ; தே கிம் ப⁴வந்தீத்யுச்யதே — தே கீடா: பதங்கா³:, யதி³த³ம் யச்சேத³ம் த³ந்த³ஶூகம் த³ம்ஶமஶகமித்யேதத் , ப⁴வந்தி । ஏவம் ஹி இயம் ஸம்ஸாரக³தி: கஷ்டா, அஸ்யாம் நிமக்³நஸ்ய புநருத்³தா⁴ர ஏவ து³ர்லப⁴: । ததா² ச ஶ்ருத்யந்தரம் — ‘தாநீமாநி க்ஷுத்³ராண்யஸக்ருதா³வர்தீநி பூ⁴தாநி ப⁴வந்தி ஜாயஸ்வ ம்ரியஸ்வ’ (சா². உ. 5 । 1 । 8) இதி । தஸ்மாத்ஸர்வோத்ஸாஹேந யதா²ஶக்தி ஸ்வாபா⁴விககர்மஜ்ஞாநஹாநேந த³க்ஷிணோத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴நம் ஶாஸ்த்ரீயம் கர்ம ஜ்ஞாநம் வா அநுதிஷ்டே²தி³தி வாக்யார்த²: ; ததா² சோக்தம் — ‘அதோ வை க²லு து³ர்நிஷ்ப்ரபதரம் தஸ்மாஜ்ஜுகு³ப்ஸேத’ (சா². உ. 5 । 10 । 6) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் மோக்ஷாய ப்ரயதேதேத்யர்த²: । அத்ராபி உத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴ந ஏவ மஹாந் யத்ந: கர்தவ்ய இதி க³ம்யதே, ‘ஏவமேவாநுபரிவர்தந்தே’ இத்யுக்தத்வாத் । ஏவம் ப்ரஶ்நா: ஸர்வே நிர்ணீதா: ; ‘அஸௌ வை லோக:’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 9) இத்யாரப்⁴ய ‘புருஷ: ஸம்ப⁴வதி’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 13) இதி சதுர்த²: ப்ரஶ்ந: ‘யதித்²யாமாஹுத்யாம்’ (ப்³ரு. உ. 6 । 2 । 2) இத்யாதி³: ப்ராத²ம்யேந ; பஞ்சமஸ்து த்³விதீயத்வேந தே³வயாநஸ்ய வா பத²: ப்ரதிபத³ம் பித்ருயாணஸ்ய வேதி த³க்ஷிணோத்தரமார்க³ப்ரதிபத்திஸாத⁴நகத²நேந ; தேநைவ ச ப்ரத²மோ(அ)பி — அக்³நேராரப்⁴ய கேசித³ர்சி: ப்ரதிபத்³யந்தே கேசித்³தூ⁴மமிதி விப்ரதிபத்தி: ; புநராவ்ருத்திஶ்ச த்³விதீய: ப்ரஶ்ந: — ஆகாஶாதி³க்ரமேணேமம் லோகமாக³ச்ச²ந்தீதி ; தேநைவ — அஸௌ லோகோ ந ஸம்பூர்யதே கீடபதங்கா³தி³ப்ரதிபத்தேஶ்ச கேஷாஞ்சிதி³தி, த்ருதீயோ(அ)பி ப்ரஶ்நோ நிர்ணீத: ॥