ப்³ருஹதா³ரண்யகோபநிஷத்³பா⁴ஷ்யம்
ஷஷ்டோ²(அ)த்⁴யாய:த்³விதீயம் ப்³ராஹ்மணம்
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (ப்³ருஹதா³ரண்யக)
 
தே ய ஏவமேதத்³விது³ர்யே சாமீ அரண்யே ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஸத்யமுபாஸதே தே(அ)ர்சிரபி⁴ஸம்ப⁴வந்த்யர்சிஷோ(அ)ஹரஹ்ந ஆபூர்யமாணபக்ஷமாபூர்யமாணபக்ஷாத்³யாந்ஷண்மாஸாநுத³ங்ஙாதி³த்ய ஏதி மாஸேப்⁴யோ தே³வலோகம் தே³வலோகாதா³தி³த்யமாதி³த்யாத்³வைத்³யுதம் தாந்வைத்³யுதாந்புருஷோ மாநஸ ஏத்ய ப்³ரஹ்மலோகாந்க³மயதி தே தேஷு ப்³ரஹ்மலோகேஷு பரா: பராவதோ வஸந்தி தேஷாம் ந புநராவ்ருத்தி: ॥ 15 ॥
கே புநஸ்தே, யே ஏவம் விது³: ? க்³ருஹஸ்தா² ஏவ । நநு தேஷாம் யஜ்ஞாதி³ஸாத⁴நேந தூ⁴மாதி³ப்ரதிபத்தி: விதி⁴த்ஸிதா — ந, அநேவம்விதா³மபி க்³ருஹஸ்தா²நாம் யஜ்ஞாதி³ஸாத⁴நோபபத்தே:, பி⁴க்ஷுவாநப்ரஸ்த²யோஶ்ச அரண்யஸம்ப³ந்தே⁴ந க்³ரஹணாத் , க்³ருஹஸ்த²கர்மஸம்ப³த்³த⁴த்வாச்ச பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநஸ்ய । அத: நாபி ப்³ரஹ்மசாரிண: ‘ஏவம் விது³:’ இதி க்³ருஹ்யந்தே ; தேஷாம் து உத்தரே பதி² ப்ரவேஶ: ஸ்ம்ருதிப்ராமாண்யாத் — ‘அஷ்டாஶீதிஸஹஸ்ராணாம்ருஷீணாமூர்த்⁴வரேதஸாம் । உத்தரேணார்யம்ண: பந்தா²ஸ்தே(அ)ம்ருதத்வம் ஹி பே⁴ஜிரே’ ( ? )இதி । தஸ்மாத் யே க்³ருஹஸ்தா²: ஏவம் — அக்³நிஜோ(அ)ஹம் , அக்³ந்யபத்யம் — இதி, ஏவம் க்ரமேண அக்³நிப்⁴யோ ஜாத: அக்³நிரூப: இத்யேவம் , யே விது³:, தே ச, யே ச அமீ அரண்யே வாநப்ரஸ்தா²: பரிவ்ராஜகாஶ்சாரண்யநித்யா:, ஶ்ரத்³தா⁴ம் ஶ்ரத்³தா⁴யுக்தா: ஸந்த:, ஸத்யம் ப்³ரஹ்ம ஹிரண்யக³ர்பா⁴த்மாநமுபாஸதே, ந புந: ஶ்ரத்³தா⁴ம் ச உபாஸதே, தே ஸர்வே(அ)ர்சிரபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி । யாவத் க்³ருஹஸ்தா²: பஞ்சாக்³நிவித்³யாம் ஸத்யம் வா ப்³ரஹ்ம ந விது³:, தாவத் ஶ்ரத்³தா⁴த்³யாஹுதிக்ரமேண பஞ்சம்யாமாஹுதௌ ஹுதாயாம் ததோ யோஷாக்³நேர்ஜாதா:, புநர்லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிந: அக்³நிஹோத்ராதி³கர்மாநுஷ்டா²தாரோ ப⁴வந்தி ; தேந கர்மணா தூ⁴மாதி³க்ரமேண புந: பித்ருலோகம் , புந: பர்ஜந்யாதி³க்ரமேண இமம் ஆவர்தந்தே । தத: புநர்யோஷாக்³நேர்ஜாதா: புந: கர்ம க்ருத்வா — இத்யேவமேவ க⁴டீயந்த்ரவத் க³த்யாக³திப்⁴யாம் புந: புந: ஆவர்தந்தே । யதா³ து ஏவம் விது³:, ததோ க⁴டீயந்த்ரப்⁴ரமணாத்³விநிர்முக்தா: ஸந்த: அர்சிரபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ; அர்சிரிதி ந அக்³நிஜ்வாலாமாத்ரம் , கிம் தர்ஹி அர்சிரபி⁴மாநிநீ அர்சி:ஶப்³த³வாச்யா தே³வதா உத்தரமார்க³லக்ஷணா வ்யவஸ்தி²தைவ ; தாமபி⁴ஸம்ப⁴வந்தி ; ந ஹி பரிவ்ராஜகாநாம் அக்³ந்யர்சிஷைவ ஸாக்ஷாத்ஸம்ப³ந்தோ⁴(அ)ஸ்தி ; தேந தே³வதைவ பரிக்³ருஹ்யதே அர்சி:ஶப்³த³வாச்யா । அத: அஹர்தே³வதாம் ; மரணகாலநியமாநுபபத்தே: அஹ:ஶப்³தோ³(அ)பி தே³வதைவ ; ஆயுஷ: க்ஷயே ஹி மரணம் ; ந ஹி ஏவம்விதா³ அஹந்யேவ மர்தவ்யமிதி அஹ: மரணகாலோ நியந்தும் ஶக்யதே ; ந ச ராத்ரௌ ப்ரேதா: ஸந்த: அஹ: ப்ரதீக்ஷந்தே, ‘ஸ யாவத்க்ஷிப்யேத்மநஸ்தாவதா³தி³த்யம் க³ச்ச²தி’ (சா². உ. 8 । 6 । 5) இதி ஶ்ருத்யந்தராத் । அஹ்ந ஆபூர்யமாணபக்ஷம் , அஹர்தே³வதயா அதிவாஹிதா ஆபூர்யமாணபக்ஷதே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே, ஶுக்லபக்ஷதே³வதாமித்யேதத் । ஆபூர்யமாணபக்ஷாத் யாந் ஷண்மாஸாந் உத³ங் உத்தராம் தி³ஶம் ஆதி³த்ய: ஸவிதா ஏதி, தாந்மாஸாந்ப்ரதிபத்³யந்தே ஶுக்லபக்ஷதே³வதயா அதிவாஹிதா: ஸந்த: ; மாஸாநிதி ப³ஹுவசநாத் ஸங்க⁴சாரிண்ய: ஷட் உத்தராயணதே³வதா: ; தேப்⁴யோ மாஸேப்⁴ய: ஷண்மாஸதே³வதாபி⁴ரதிவாஹிதா: தே³வலோகாபி⁴மாநிநீம் தே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே । தே³வலோகாத் ஆதி³த்யம் ; ஆதி³த்யாத் வைத்³யுதம் வித்³யுத³பி⁴மாநிநீம் தே³வதாம் ப்ரதிபத்³யந்தே । வித்³யுத்³தே³வதாம் ப்ராப்தாந் ப்³ரஹ்மலோகவாஸீ புருஷ: ப்³ரஹ்மணா மநஸா ஸ்ருஷ்டோ மாநஸ: கஶ்சித் ஏத்ய ஆக³த்ய ப்³ரஹ்மலோகாந்க³மயதி ; ப்³ரஹ்மலோகாநிதி அத⁴ரோத்தரபூ⁴மிபே⁴தே³ந பி⁴ந்நா இதி க³ம்யந்தே, ப³ஹுவசநப்ரயோகா³த் , உபாஸநதாரதம்யோபபத்தேஶ்ச । தே தேந புருஷேண க³மிதா: ஸந்த:, தேஷு ப்³ரஹ்மலோகேஷு பரா: ப்ரக்ருஷ்டா: ஸந்த:, ஸ்வயம் பராவத: ப்ரக்ருஷ்டா: ஸமா: ஸம்வத்ஸராநநேகாந் வஸந்தி, ப்³ரஹ்மணோ(அ)நேகாந்கல்பாந்வஸந்தீத்யர்த²: । தேஷாம் ப்³ரஹ்மலோகம் க³தாநாம் நாஸ்தி புநராவ்ருத்தி: அஸ்மிந்ஸம்ஸாரே ந புநராக³மநம் , ‘இஹ’ இதி ஶாகா²ந்தரபாடா²த் ; இஹேதி ஆக்ருதிமாத்ரக்³ரஹணமிதி சேத் , ‘ஶ்வோபூ⁴தே பௌர்ணமாஸீம்’ ( ? ) இதி யத்³வத் — ந, இஹேதிவிஶேஷணாநர்த²க்யாத் , யதி³ ஹி நாவர்தந்த ஏவ இஹக்³ரஹணமநர்த²கமேவ ஸ்யாத் ; ‘ஶ்வோபூ⁴தே பௌர்ணமாஸீம்’ ( ? ) இத்யத்ர பௌர்ணமாஸ்யா: ஶ்வோபூ⁴தத்வமநுக்தம் ந ஜ்ஞாயத இதி யுக்தம் விஶேஷயிதும் ; ந ஹி தத்ர ஶ்வஆக்ருதி: ஶப்³தா³ர்தோ² வித்³யத இதி ஶ்வ:ஶப்³தோ³ நிரர்த²க ஏவ ப்ரயுஜ்யதே ; யத்ர து விஶேஷணஶப்³தே³ ப்ரயுக்தே அந்விஷ்யமாணே விஶேஷணப²லம் சேந்ந க³ம்யதே, தத்ர யுக்தோ நிரர்த²கத்வேந உத்ஸ்ரஷ்டும் விஶேஷணஶப்³த³: ; ந து ஸத்யாம் விஶேஷணப²லாக³தௌ । தஸ்மாத் அஸ்மாத்கல்பாதூ³ர்த்⁴வம் ஆவ்ருத்திர்க³ம்யதே ॥

ப்ரஶ்நபூர்வகம் வேதி³த்ருவிஶேஷம் நிர்தி³ஶதி —

கே புநரித்யாதி³நா ।

க்³ருஹஸ்தா²நாம் யஜ்ஞாதி³நா பித்ருயாணப்ரதிபத்தேர்வக்ஷ்யமாணத்வாந்ந தே³வயாநே பதி² ப்ரவேஶோ(அ)ஸ்தீதி ஶங்கதே —

நந்விதி ।

பஞ்சாக்³நிவிதா³ம் க்³ருஹஸ்தா²நாம் தே³வயாநே பத்²யதி⁴காரஸ்தத்³ரஹிதாநாம் து தேஷாமேவ யஜ்ஞாதி³நா பித்ருயாணப்ராப்திரிதி விபா⁴கோ³பபத்தேர்ந வாக்யஶேஷவிரோதோ⁴(அ)ஸ்தீதி ஸமாத⁴த்தே —

நேத்யாதி³நா ।

ஏவம் விது³ரிதி ஸாமாந்யவசநாத்பரிவ்ராஜகாதே³ரப்யத்ர க்³ரஹணம் ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ —

பி⁴க்ஷுவாநப்ரஸ்த²யோஶ்சேதி ।

விதா⁴ந்தரேண தயோருத்தரமார்கே³ ப்ரவேஶாந்ந பஞ்சாக்³நிவிஷயத்வேந க்³ரஹணம் புநருக்தேரித்யர்த²: ।

க்³ருஹஸ்தா²நாமேவ பஞ்சாக்³நிவிதா³ம் தத்ர க்³ரஹணமித்யத்ர ஹேத்வந்தரமாஹ —

க்³ரஹஸ்தே²தி ।

ப்³ரஹ்மசாரிணாம் தர்ஹீஹ க்³ரஹணம் ப⁴விஷ்யதி நேத்யாஹ —

அத இதி ।

பஞ்சாக்³நித³ர்ஶநஸ்ய க்³ருஹஸ்த²கர்மஸம்ப³ந்தா⁴தே³வேத்யேதத் ।

கத²ம் தர்ஹி நைஷ்டி²கப்³ரஹ்மசாரிணாம் தே³வயாநே பதி² ப்ரவேஶஸ்தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

தேஷாம் த்விதி ।

அர்யம்ண: ஸம்ப³ந்தீ⁴ ய: பந்தா²ஸ்தமாஸாத்³ய தேநோத்தரேண பதா² தே யதோ²க்தஸம்க்²யா ருஷய: ஸாபேக்ஷமம்ருதத்வம் ப்ராப்தா இதி ஸ்ம்ருத்யர்த²: ।

ஆஶ்ரமாந்தராணாம் பஞ்சாக்³நிவிஷயத்வேநாக்³ரஹணே ப²லிதமாஹ —

தஸ்மாதி³தி ।

அக்³நிஜத்வே ப²லிதமாஹ —

அக்³ந்யபத்யமிதி ।

அக்³நிஜத்வம் ஸாத⁴யதி —

ஏவமிதி ।

அக்³ந்யபத்யத்வே கிம் ஸ்யாத்ததா³ஹ —

அக்³நீதி ।

இத்யேவம் யே க்³ருஹஸ்தா² விது³ஸ்தே சேதி யோஜநா । அரண்யம் ஸ்த்ரீஜநாஸம்கீர்ணோ தே³ஶ: । பரிவ்ராஜகாஶ்சேதி த்ரித³ண்டி³நோ க்³ருஹ்யந்தே(அ)ந்யேஷாமேஷணாப்⁴யோ வ்யுத்தி²தாநாம் ஸம்யக்³ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம் தே³வயாநே பத்²யப்ரவேஶாதா³ஶ்ரமமாத்ரநிஷ்டா² வா தே(அ)பி க்³ருஹ்யேரந்நிதி த்³ரஷ்டவ்யம் ।

ஶ்ரத்³தா⁴(அ)பி ஸ்வயமுபாஸ்யா கர்மத்வஶ்ரவணாதி³த்யாஶங்க்ய ப்ரத்யயமாத்ரஸ்ய ஸாபேக்ஷத்வாது³பாஸ்யத்வாநுபபத்தேர்மைவமித்யாஹ —

ந புநரிதி ।

ஸர்வே பஞ்சாக்³நிவித³: ஸத்யப்³ரஹ்மவித³ஶ்சேத்யர்த²: ।

விநா(அ)பி வித்³யாப³லமர்சிரபி⁴ஸம்பத்தி: ஸ்யாதி³தி சேந்நேத்யாஹ —

யாவதி³தி ।

கர்ம க்ருத்வா லோகம் ப்ரத்யுத்தா²யிந இதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।

கேவலகர்மிணாம் தே³வயாநமார்க³ப்ராப்திர்நாஸ்தீத்யுக்தம் நிக³மயதி —

இத்யேவமேவேதி ।

விது³ஷாமேவ தே³வயாநப்ராப்திமுபஸம்ஹரதி —

யதா³ த்விதி ।

நந்வர்சிஷோ ஜ்வாலாத்மநோ(அ)ஸ்தை²ர்யாத்தத³பி⁴ஸம்பத்திர்ந ப²லாய கல்பதே தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

அர்சிரிதீதி ।

அர்சி:ஶப்³தே³ந யதோ²க்ததே³வதாக்³ரஹே லிங்க³மாஹ —

ந ஹீதி ।

அதோ(அ)ர்சிர்தே³வதாயா: ஸகாஶாதி³தி யாவத் ।

அஹ:ஶப்³த³ஸ்ய காலவிஷயத்வமுக்ததோ³ஷாபா⁴வாதி³தி சேந்நேத்யாஹ —

மரணேதி ।

நியமாபா⁴வமேவ வ்யநக்தி —

ஆயுஷ இதி ।

வித்³வத்³விஷயே நியமமாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

நநு ராத்ரௌ ம்ருதோ(அ)பி வித்³வாநஹரபேக்ஷ்ய ப²லீ ஸம்பத்ஸ்யதே நேத்யாஹ —

ந சேதி ।

ஏகஸ்மிந்நேவ ப்³ரஹ்மலோகே கத²ம் ப³ஹுவசநமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

ப்³ரஹ்மேதி ।

ப்³ரஹ்மலோகாநிதி ப³ஹுவசநப்ரயோகா³தி³தி ஸம்ப³ந்த⁴: । அத்ர ப்³ரஹ்மலோகா விஶேஷ்யத்வேந க்³ருஹ்யந்தே ।

ப³ஹுவசநோபபத்தௌ ஹேத்வந்தரமாஹ —

உபாஸநேதி ।

கல்பஶப்³தோ³(அ)த்ராவாந்தரகல்பவிஷய: ।

தேஷாமிஹ ந புநராவ்ருத்திரிதி க்வசித்பாடா²த³ஸ்மிந்நித்யாதி³வ்யாக்²யாநமயுக்தமிதி ஶங்கதே —

இஹேதி ।

யதா² “ஶ்வோபூ⁴தே பௌர்ணமாஸீம் யஜேதே”த்யத்ராக்ருதி: பௌர்ணமாஸீஶப்³தா³ர்த²: ஶ்வோபூ⁴தத்வம் ச ந வ்யாவர்தகம் பௌர்ணமாஸீபத³லக்ஷ்யேஷ்டே: ப்ரதிபத்³யேவ கர்தவ்யதாநியமாத்ததே²ஹா(அ)(அ)க்ருதேரிஹஶப்³தா³ர்த²த்வாந்நிரங்குஶைவாநாவ்ருத்திரத்ர ஸித்⁴யதீத்யர்த²: ।

பரிஹரதி —

நேத்யாதி³நா ।

பரோக்தம் த்³ருஷ்டாந்தம் விக⁴டயதி —

ஶ்வோபூ⁴த இதி ।

க்ருதஸம்பா⁴ரதி³வஸாபேக்ஷம் ஹி ஶ்வோபூ⁴தத்வம் பௌர்ணமாஸீதி³நே சாதுர்மாஸ்யேஷ்டௌ க்ருதாயாம் கதா³ பௌர்ணமாஸீஷ்டி: கர்தவ்யேதி விநா வசநம் ந ஜ்ஞாயதே தத்ர ஶ்வோபூ⁴தத்வம் விஶேஷணம் ப⁴வத்யந்யவ்யாவர்தகம் தத்³வதி³ஹேதி விஶேஷணமபி வ்யாவர்தகமேவேதி நா(அ)(அ)த்யந்திகாநாவ்ருத்திஸித்³தி⁴ரித்யர்த²: ।

யத்து பௌர்ணமாஸீஶப்³த³வதி³ஹஶப்³த³ஸ்யா(அ)(அ)க்ருதிவாசித்வாத³வ்யாவர்தகத்வமிதி தத்ரா(அ)(அ)ஹ —

ந ஹீதி ।

யத்³யபி ப்ரக்ருதே வாக்யே பௌர்ணமாஸீஶப்³தோ³ ப⁴வத்யாக்ருதிவசநஸ்ததா²(அ)பி ஶ்வ:ஶப்³தா³ர்தோ²(அ)பி காசிதா³க்ருதிரஸ்தீத்யங்கீ³க்ருத்யாவ்யாவர்தக: ஶ்வோபூ⁴தஶப்³தோ³ நைவ ப்ரயுஜ்யதே । ததா²(அ)த்ராபி விஶேஷணஶப்³த³ஸ்ய வ்யாவர்தகத்வமாவஶ்யகமித்யர்த²: ।

ஸுஷிரமாகாஶமித்யாதௌ³ வ்யாவர்த்யாபா⁴வே(அ)பி விஶேஷணப்ரயோக³வத³த்ராபி விஶேஷணம் ஸ்வரூபாநுவாத³மாத்ரமித்யாஶங்க்யா(அ)(அ)ஹ —

யத்ர த்விதி ।

விஶேஷணப²லமுபஸம்ஹரதி —

தஸ்மாதி³தி ॥15॥