ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃಚತುರ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅಥ ಯಸ್ಯ ಜಾಯಾಯೈ ಜಾರಃ ಸ್ಯಾತ್ತಂ ಚೇದ್ದ್ವಿಷ್ಯಾದಾಮಪಾತ್ರೇಽಗ್ನಿಮುಪಸಮಾಧಾಯ ಪ್ರತಿಲೋಮಂ ಶರಬರ್ಹಿಸ್ತೀರ್ತ್ವಾ ತಸ್ಮಿನ್ನೇತಾಃ ಶರಭೃಷ್ಟೀಃ ಪ್ರತಿಲೋಮಾಃ ಸರ್ಪಿಷಾಕ್ತಾ ಜುಹುಯಾನ್ಮಮ ಸಮಿದ್ಧೇಽಹೌಷೀಃ ಪ್ರಾಣಾಪಾನೌ ತ ಆದದೇಽಸಾವಿತಿ ಮಮ ಸಮಿದ್ಧೇಽಹೌಷೀಃ ಪುತ್ರಪಶೂಂಸ್ತ ಆದದೇಽಸಾವಿತಿ ಮಮ ಸಮಿದ್ಧೇಽಹೌಷೀರಿಷ್ಟಾಸುಕೃತೇ ತ ಆದದೇಽಸಾವಿತಿ ಮಮ ಸಮಿದ್ಧೇಽಹೌಷೀರಾಶಾಪರಾಕಾಶೌ ತ ಆದದೇಽಸಾವಿತಿ ಸ ವಾ ಏಷ ನಿರಿಂದ್ರಿಯೋ ವಿಸುಕೃತೋಽಸ್ಮಾಲ್ಲೋಕಾತ್ಪ್ರೈತಿ ಯಮೇವಂವಿದ್ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಶಪತಿ ತಸ್ಮಾದೇವಂವಿಚ್ಛ್ರೋತ್ರಿಯಸ್ಯ ದಾರೇಣ ನೋಪಹಾಸಮಿಚ್ಛೇದುತ ಹ್ಯೇವಂವಿತ್ಪರೋ ಭವತಿ ॥ ೧೨ ॥
ಅಥ ಪುನರ್ಯಸ್ಯ ಜಾಯಾಯೈ ಜಾರಃ ಉಪಪತಿಃ ಸ್ಯಾತ್ , ತಂ ಚೇತ್ ದ್ವಿಷ್ಯಾತ್ , ಅಭಿಚರಿಷ್ಯಾಮ್ಯೇನಮಿತಿ ಮನ್ಯೇತ, ತಸ್ಯೇದಂ ಕರ್ಮ । ಆಮಪಾತ್ರೇ ಅಗ್ನಿಮುಪಸಮಾಧಾಯ ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಲೋಮಂ ಕುರ್ಯಾತ್ ; ತಸ್ಮಿನ್ ಅಗ್ನೌ ಏತಾಃ ಶರಭೃಷ್ಟೀಃ ಶರೇಷೀಕಾಃ ಪ್ರತಿಲೋಮಾಃ ಸರ್ಪಿಷಾ ಅಕ್ತಾಃ ಘೃತಾಭ್ಯಕ್ತಾಃ ಜುಹುಯಾತ್ ‘ಮಮ ಸಮಿದ್ಧೇಽಹೌಷೀಃ’ ಇತ್ಯಾದ್ಯಾ ಆಹುತೀಃ ; ಅಂತೇ ಸರ್ವಾಸಾಮ್ ಅಸಾವಿತಿ ನಾಮಗ್ರಹಣಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಮ್ ; ಸ ಏಷಃ ಏವಂವಿತ್ , ಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ಶಪತಿ, ಸಃ ವಿಸುಕೃತಃ ವಿಗತಪುಣ್ಯಕರ್ಮಾ ಪ್ರೈತಿ । ತಸ್ಮಾತ್ ಏವಂವಿತ್ ಶ್ರೋತ್ರಿಯಸ್ಯ ದಾರೇಣ ನೋಪಹಾಸಮಿಚ್ಛೇತ್ ನರ್ಮಾಪಿ ನ ಕುರ್ಯಾತ್ , ಕಿಮುತ ಅಧೋಪಹಾಸಮ್ ; ಹಿ ಯಸ್ಮಾತ್ ಏವಂವಿದಪಿ ತಾವತ್ ಪರೋ ಭವತಿ ಶತ್ರುರ್ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ॥

ಸಂಪ್ರತಿ ಪ್ರಾಸಂಗಿಕಮಾಭಿಚಾರಿಕಂ ಕರ್ಮ ಕಥಯತಿ —

ಅಥ ಪುನರಿತಿ ।

ದ್ವೇಷವತಾಽನುಷ್ಠಿತಮಿದಂ ಕರ್ಮ ಫಲವದಿತಿ ವಕ್ತುಂ ದ್ವಿಷ್ಯಾದಿತ್ಯಧಿಕಾರಿವಿಶೇಷಣಮ್ । ಆಮವಿಶೇಷಣಂ ಪಾತ್ರಸ್ಯ ಪ್ರಕೃತಕರ್ಮಯೋಗ್ಯತ್ವಖ್ಯಾಪನಾರ್ಥಮ್ । ಅಗ್ನಿಮಿತ್ಯೇಕವಚನಾದುಪಸಮಾಧಾನವಚನಾಚ್ಚಾಽವಸಥ್ಯಾಗ್ನಿರತ್ರ ವಿವಕ್ಷಿತಃ । ಸರ್ವಂ ಪರಿಸ್ತರಣಾದಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರತಿಲೋಮತ್ವೇ ಕರ್ಮಣಃ ಪ್ರತಿಲೋಮತ್ವಂ ಹೇತೂಕರ್ತವ್ಯಮ್ । ಮಮ ಸ್ವಭೂತೇ ಯೋಷಾಗ್ನೌ ಯೌವನಾದಿನಾ ಸಮಿದ್ಧೇ ರೇತೋ ಹುತವಾನಸಿ ತತೋಽಪರಾಧಿನಸ್ತವ ಪ್ರಾಣಾಪಾನಾವಾದದೇ ಫಡಿತ್ಯುಕ್ತ್ವಾ ಹೋಮೋ ನಿರ್ವರ್ತಯಿತವ್ಯಃ । ತದಂತೇ ಚಾಸಾವಿತ್ಯಾತ್ಮನಃ ಶತ್ರೋರ್ವಾ ನಾಮ ಗೃಹ್ಣೀಯಾತ್ । ಇಷ್ಟಂ ಶ್ರೌತಂ ಕರ್ಮ ಸುಕೃತಂ ಸ್ಮಾರ್ತಮ್ । ಆಶಾ ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ವಾಚಾ ಯತ್ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತಂ ಕರ್ಮಣಾ ನೋಪಪಾದಿತಂ ತಸ್ಯ ಪ್ರತೀಕ್ಷಾ ಪರಾಕಾಶಃ ।

ಯಥೋಕ್ತಹೋಮದ್ವಾರಾ ಶಾಪದಾನಸ್ಯ ಫಲಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ಸ ಏಷ ಇತಿ ।

ಏವಂವಿತ್ತ್ವಂ ಮಂಥಕರ್ಮದ್ವಾರಾ ಪ್ರಾಣವಿದ್ಯಾವತ್ತ್ವಮ್ । ತಸ್ಮಾದೇವಂವಿತ್ತ್ವಂ ಪರದಾರಗಮನೇ ಯಥೋಕ್ತದೋಷಜ್ಞಾತೃತ್ವಮ್ ।

ತಚ್ಛಬ್ದೋಪಾತ್ತಂ ಹೇತ್ವಂತರಮಾಹ —

ಏವಂವಿದಪೀತಿ ॥೧೨॥