ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕೋಪನಿಷದ್ಭಾಷ್ಯಮ್
ಷಷ್ಠೋಽಧ್ಯಾಯಃಪಂಚಮಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಬೃಹದಾರಣ್ಯಕ)
 
ಅಥ ವಂಶಃ । ಪೌತಿಮಾಷೀಪುತ್ರಃ ಕಾತ್ಯಾಯನೀಪುತ್ರಾತ್ಕಾತ್ಯಾಯನೀಪುತ್ರೋ ಗೌತಮೀಪುತ್ರಾದ್ಗೌತಮೀಪುತ್ರೋ ಭಾರದ್ವಾಜೀಪುತ್ರಾದ್ಭಾರದ್ವಾಜೀಪುತ್ರಃ ಪಾರಾಶರೀಪುತ್ರಾತ್ಪಾರಾಶರೀಪುತ್ರ ಔಪಸ್ವಸ್ತೀಪುತ್ರಾದೌಪಸ್ವಸ್ತೀಪುತ್ರಃ ಪಾರಾಶರೀಪುತ್ರಾತ್ಪಾರಾಶರೀಪುತ್ರಃ ಕಾತ್ಯಾಯನೀಪುತ್ರಾತ್ಕಾತ್ಯಾಯನೀಪುತ್ರಃ ಕೌಶಿಕೀಪುತ್ರಾತ್ಕೌಶಿಕೀಪುತ್ರ ಆಲಂಬೀಪುತ್ರಾಚ್ಚ ವೈಯಾಘ್ರಪದೀಪುತ್ರಾಚ್ಚ ವೈಯಾಘ್ರಪದೀಪುತ್ರಃ ಕಾಣ್ವೀಪುತ್ರಾಚ್ಚ ಕಾಪೀಪುತ್ರಾಚ್ಚ ಕಾಪೀಪುತ್ರಃ ॥ ೧ ॥
ಅಥೇದಾನೀಂ ಸಮಸ್ತಪ್ರವಚನವಂಶಃ ಸ್ತ್ರೀಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾತ್ । ಗುಣವಾನ್ಪುತ್ರೋ ಭವತೀತಿ ಪ್ರಸ್ತುತಮ್ ; ಅತಃ ಸ್ತ್ರೀವಿಶೇಷಣೇನೈವ ಪುತ್ರವಿಶೇಷಣಾತ್ ಆಚಾರ್ಯಪರಂಪರಾ ಕೀರ್ತ್ಯತೇ । ತಾನೀಮಾನಿ ಶುಕ್ಲಾನೀತಿ ಅವ್ಯಾಮಿಶ್ರಾಣಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ । ಅಥವಾ ಯಾನೀಮಾನಿ ಯಜೂಂಷಿ ತಾನಿ ಶುಕ್ಲಾನಿ ಶುದ್ಧಾನೀತ್ಯೇತತ್ । ಪ್ರಜಾಪತಿಮಾರಭ್ಯ ಯಾವತ್ಪೌತಿಮಾಷೀಪುತ್ರಃ ತಾವತ್ ಅಧೋಮುಖೋ ನಿಯತಾಚಾರ್ಯಪೂರ್ವಕ್ರಮೋ ವಂಶಃ ಸಮಾನಮ್ ಆ ಸಾಂಜೀವೀಪುತ್ರಾತ್ ; ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಪ್ರವಚನಾಖ್ಯಸ್ಯ ; ತಚ್ಚೈತತ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಜಾಪತಿಪ್ರಬಂಧಪರಂಪರಯಾ ಆಗತ್ಯ ಅಸ್ಮಾಸ್ವನೇಕಧಾ ವಿಪ್ರಸೃತಮ್ ಅನಾದ್ಯನಂತಂ ಸ್ವಯಂಭು ಬ್ರಹ್ಮ ನಿತ್ಯಮ್ ; ತಸ್ಮೈ ಬ್ರಹ್ಮಣೇ ನಮಃ । ನಮಸ್ತದನುವರ್ತಿಭ್ಯೋ ಗುರುಭ್ಯಃ ॥೧-೨-೩-೪॥

ಸಾನ್ನಿಧ್ಯಾತ್ಖಿಲಕಾಂಡಸ್ಯ ವಂಶೋಽಯಮಿತಿ ಶಂಕಾಂ ನಿವರ್ತಯನ್ವಂಶಬ್ರಾಹ್ಮಣತಾತ್ಪರ್ಯಮಾಹ —

ಅಥೇತಿ ।

ವಿದ್ಯಾಭೇದಾದತೀತಸ್ಯ ಕಾಂಡದ್ವಯಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ವಂಶಭಾಕ್ತ್ವೇಽಪಿ ನಾಸ್ಯ ಪೃಥಕ್ತ್ವಭಾಗಿತ್ವಂ ಖಿಲತ್ವೇನ ತಚ್ಛೇಷತ್ವಾತ್ । ತಥಾ ಚ ಸಮಾಪ್ತೌ ಪಠಿತೋ ವಂಶಃ ಸಮಸ್ತಸ್ಯೈವ ಪ್ರವಚನಸ್ಯ ಭವಿಷ್ಯತೀತ್ಯರ್ಥಃ ।

ಪೂರ್ವೌ ವಂಶೌ ಪುರುಷವಿಶೇಷಿತೌ ತೃತೀಯಸ್ತು ಸ್ತ್ರೀವಿಶೇಷಿತಸ್ತತ್ರ ಕಿಂ ಕರಣಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಽಽಹ —

ಸ್ತ್ರೀಪ್ರಾಧಾನ್ಯಾದಿತಿ ।

ತದೇವ ಸ್ಫುಟಯತಿ —

ಗುಣವಾನಿತಿ ।

ಕೀರ್ತ್ಯತೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನೇತಿ ಸಂಬಂಧಃ । ಶುಕ್ಲಾನಿ ಯಜೂಂಷೀತ್ಯಸ್ಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮವ್ಯಾಮಿಶ್ರಾಣೀತಿ । ದೋಷೈರಸಂಕೀರ್ಣಾನಿ ಪೌರುಷೇಯತ್ವದೋಷದ್ವಾರಾಭಾವಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ । ಅಯಾತಯಾಮಾನ್ಯದುಷ್ಟಾನ್ಯಗತಾರ್ಥಾನೀತ್ಯರ್ಥಃ । ಪಾಠಕ್ರಮೇಣ ಮನುಷ್ಯಾದಿಃ ಪ್ರಜಾಪತಿಪರ್ಯಂತೋ ವಂಶೋ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಃ ।

ಸಂಪ್ರತ್ಯರ್ಥಕ್ರಮಮಾಶ್ರಿತ್ಯಾಽಽಹ —

ಪ್ರಜಾಪತಿಮಿತಿ ।

ಅಧೋಮುಖತ್ವಂ ಪಾಠಕ್ರಮಾಪೇಕ್ಷಯೋಚ್ಯತೇ ।

ತತ್ರಾಪಿ ಪ್ರಜಾಪತಿಮಾರಭ್ಯ ಸಾಂಜೀವೀಪುತ್ರಪರ್ಯಂತಂ ವಾಜಸನೇಯಿಶಾಖಾಸು ಸರ್ವಾಸ್ವೇಕೋ ವಂಶ ಇತ್ಯಾಹ —

ಸಮಾನಮಿತಿ ।

ಪ್ರವಚನಾಖ್ಯಸ್ಯ ವಂಶಾತ್ಮನೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಃ ಸಂಬಂಧಾತ್ಪ್ರಜಾಪತಿರ್ವಿದ್ಯಾಂ ಲಬ್ಧವಾನಿತ್ಯಾಹ —

ಬ್ರಹ್ಮಣ ಇತಿ ।

ತಸ್ಯಾಧಿಕಾರಿಭೇದಾದವಾಂತರಭೇದಂ ದರ್ಶಯತಿ —

ತಚ್ಚೇತಿ ।

ಪ್ರಜಾಪತಿಮುಖಪ್ರಬಂಧಃ ಪ್ರಪಂಚಃ ಸೈವ ಪರಂಪರಾ ತಯೇತಿ ಯಾವತ್ ।

ತಸ್ಯ ಪರಮಾತ್ಮರೂಪಂ ಸ್ವಯಂಭೂತ್ವಮಭಿದಧಾತಿ —

ಅನಾದೀತಿ ।

ತಸ್ಯಾಪೌರುಷೇಯತ್ವೇನಾಸಂಭಾವಿತದೋಷತಯಾ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಭಿಪ್ರೇತ್ಯ ವಿಶಿನಷ್ಟಿ —

ನಿತ್ಯಮಿತಿ ।

ಆದಿಮಧ್ಯಾಂತರೇಷು ಕೃತಮಂಗಲಾ ಗ್ರಂಥಾಃ ಪ್ರಚಾರಿಣೋ ಭವಂತೀತಿ ಮನ್ವಾನಃ ಸನ್ನಾಹ —

ತಸ್ಮೈ ಬ್ರಹ್ಮಣೇ ನಮ ಇತಿ ॥೧ – ೪॥