पूर्वोत्तरखण्डयोः सङ्गतिं दर्शयन्नुपासनान्तरं प्रस्तौति –

अतीत इति ।

अन्नलाभस्यापेक्षितत्वमतःशब्दार्थः ।

प्रकारान्तरेणोद्गीथोपासनमन्नकामस्य प्रस्तुत्य प्रतिपत्तिसौकर्यार्थमाख्यायिकामादत्ते –

तत्तत्रेति ।

न केवलं दल्भस्यापत्यं किन्तु मित्रायाश्चेति चार्थः । न च सा दल्भस्य पत्नीति युक्तम् । तथा सति मैत्रेयपदस्य वैयर्थ्यात् । पत्न्यन्तरापत्यत्वव्यावृत्त्यर्थमिति चेन्न । प्रयोजनाभावात् ।

नन्वत्र वाशब्दाद्द्वावृषी विवक्षिताविति चेन्नेत्याह –

वाशब्द इति ।

कथं पुनर्दल्भ्यस्यापत्यं बकस्तदभार्याया मित्रायाश्चापत्यं भवितुमुत्सहते तत्राऽऽह –

द्व्यामुष्यायणो हीति ।

चैकितायनो दाल्भ्य इत्यत्रोक्तमेतदिति सूचयितुं हिशब्दः ।

उदितानुदितहोमवत्केषाञ्चिद्दृष्ट्या बकोऽसावन्येषां ग्लाव इत्येकस्मिन्नपि विकल्पो भविष्यति नेत्याह –

वस्तुविषय इति ।

कथं पुनर्विना मानमेकस्यैव द्विनामत्वाद्यङ्गीक्रियते तत्राऽऽह –

द्विनामेति ।

इत्यादिवाक्यं स्मृतिरूपं धर्मशास्त्रे प्रसिद्धमित्यर्थः ।

द्विगोत्रत्वमेकस्य लोकेऽपि प्रसिद्धमित्याह –

दृश्यते चेति ।

यतः सुतो जायते येन चायं धर्मतो गृह्यते तयोरुभयोरित्याह –

उभय इति ।

’उभयोरप्यसावृक्थी पिण्डदाता च धर्मतः’ इति स्मरन्तीत्यर्थः ।

दाल्भ्यादन्यो मैत्रेय इत्यङ्गीकृत्याऽऽह –

उद्गीथ इति ।

तदुपास्तौ तात्पर्यमृषावनादरे हेतुः । तस्मादृषित्रयमृषिद्वयं वा विवक्षितमित्यर्थः । पक्षान्तरद्योतनार्थो वाशब्दः ।

श्रौतो वाशब्दस्तर्हि किमर्थमित्याशङ्क्य पाठादन्यत्र तस्य फलमित्याह –

वाशब्द इति ।

मैत्रेयान्तं वाक्यं व्याख्याय स्वाध्यायमित्यादि व्याचष्टे –

स्वाध्यायमिति ।

यदुक्तमृषिरेको बकादिशब्दैरुच्यत इति तत्र लिङ्गमाह –

उद्वव्राजेति ।

शुनामुद्गीथः श्वोद्गीथस्तत्कालस्य प्रतिपालनं प्रतीक्षणमृषेर्दृश्यते तेषां चोद्गानमन्नार्थं तदृषेरपि स्वाध्यायकरणं तदर्थमित्याह –

श्वोद्गीथेति ।

यथोक्तार्थवाचिशब्दाभावेऽपि सामर्थ्यादयमर्थो भातीत्याह –

अभिप्राय इति ॥ १ ॥