तयोरन्योन्यमुपकार्योपकारकभावं दर्शयति –

तयोरिति ।

वाचा सम्यक्प्रयुक्तयेति शेषः ।

संस्कृतायां च वाग्वर्तन्यां तयैव यज्ञो निष्पन्नो भवतीत्याह –

वाचैवेति ।

किं तर्हि मनोवर्तन्या संस्क्रियत इत्याशङ्क्याऽऽह –

तत्रेति ।

यज्ञस्य द्वाभ्यां मार्गाभ्यां नीयमानत्वे पूर्वोक्तरीत्या स्थिते सतीति यावत् ।

मनोवर्तन्याः संस्काराभावे प्रत्यवायं दर्शयति –

अथेत्यादिना ।

मनोवर्तनी ब्रह्मणा वाग्वर्तनी च होतृप्रभृतिभिः संस्कार्येति व्यवस्थान्तरमित्यर्थः ।

स ब्रह्मेत्यन्वयं सूचयति –

ब्रह्मेति ।

पुनरुक्तिस्तस्य क्रियापदेन सम्बन्धद्योतनार्था । एतस्मिन्नन्तरे काले प्रातरनुवाकशस्त्रमारभ्य तत्परिसमाप्तेरन्तरावस्थायामित्यर्थः ।

वाचो होत्रादिभिः संस्कार्यत्वमस्तु, मनसश्च ब्रह्मसंस्कार्यत्वं मा भूदेतावता यज्ञस्य किमायातमित्याशङ्क्याऽऽह –

स यज्ञ इति ।

यज्ञभ्रंशमेवाऽऽकाङ्क्षाद्वारा व्युत्पादयति –

कथमित्यादिना ।

नाशेऽपि यज्ञस्य यजमानस्य किमायातमित्याशङ्क्याऽऽह –

यज्ञप्राणो हीति ।

वाग्वर्तनीसंस्काराभावेऽपि तुल्यो दोषः ॥२ -३॥