यन्मायोपाधि सविशेषं चैतन्यं निरुपाधि निर्विशेषमिति सविशेषनिर्विशेषयोरभेदाभिप्रायेण प्रजापतिवाक्यं व्याकर्तुमादत्ते –

य आत्मेति ।

तत्र सोऽन्वेष्टव्य इति वाक्ये सशब्दार्थमाह –

यस्येति ।

उपासनमपि किमर्थमित्यपेक्षायामाह –

उपलब्ध्यर्थमिति ।

तस्यैतत्फलमिति सम्बन्धः ।

कथं निर्गुणविद्यायाः सर्वलोककामावाप्तिः फलमित्याशङ्क्याऽऽह –

सर्वात्मतेति ।

परिच्छेदभ्रमव्यावृत्त्या पूर्णस्वरूपेणावस्थितिरित्यर्थः ।

प्रजापतिवाक्यात्प्रतीयमानविधिस्वरूपमाह –

अन्वेष्टव्य इति ।

एवकारव्यावर्त्यं दर्शयति –

नापूर्वविधिरिति ।

शब्दादेव विद्योदये तदुत्पत्त्यर्थोऽपूर्वविधिरग्निहोत्रादिविधिवन्न सम्भवतीत्यर्थः ।

कथमिह नियमविधिरपि स्यादवघातविधिवदित्याशङ्क्याऽऽह –

एवमिति ।

मिथ्याज्ञानसंस्कारप्राबल्यादनात्माभिनिवेशस्य पक्षे प्राप्तौ शास्त्राचार्याभ्यामात्मान्वेषणमेव कार्यमिति नियम इत्यर्थः ।

इतश्च नियमविधिरेव नापूर्वविधिरित्याह –

दृष्टार्थत्वादिति ।

अन्वेषणविजिज्ञासनाभ्यां ज्ञानसाधनमुक्तं तस्य च विद्याद्वाराऽविद्यानिवृत्तिर्दृष्टमेव फलमन्वयव्यतिरकाभ्यां तद्धेतुत्वावगमात्तथा च तत्र नापूर्वविधेरवकाशोऽस्तीत्यर्थः ।

तयोर्दृष्टफलत्वे वाक्यशेषमनुकूलयति –

दृष्टार्थत्वं चेति ।

कथमसकृत्प्रयुक्तेन न पश्यामीति वर्तमानापदेशेनान्वेषणादेर्दृष्टफलतेत्याशङ्क्य देहातिरिक्तात्मवादिनां वाक्योत्थज्ञानादनुमानाच्च मनुष्यत्वादिभ्रमनिवृत्तिप्रसिद्धेर्मैवमित्यभिप्रेत्याऽऽह –

पररूपेणेति ।

अन्वेषणादेर्दृष्टफलत्वे फलितमाह –

इति नियमार्थतेति ।

अपूर्वविधित्वं तद्विषयत्वमिति यावत् । इहेत्यन्वेषणादेरुक्तिरग्निहोत्रादिवदन्वेषणादेरत्यन्ताप्राप्त्यभावस्योक्तत्वादित्यर्थः॥१॥