తదేవ వచనముదాహరతి -
శ్రీభగవానితి ।
యస్య అజ్ఞానం తస్య భ్రమః, యస్య భ్రమస్తస్య పదార్థపరిశోధనపూర్వకం సమ్యగ్జ్ఞానం వాక్యాదుదేతీతి జ్ఞానాధికారిణమభిప్రేత్యాహ -
అశోచ్యానిత్యాదీతి ।
యత్తు - కైశ్చిత్ , ‘ఆత్మా వా అరే ద్రష్టవ్యః’ (బృ. ఉ. ౨-౪-౫) ఇత్యాద్యాత్మయాథాత్మ్యదర్శనవిధివాక్యార్థమనేన శ్లోకేన వ్యాచష్టే స్వయం హరిరిత్యుక్తమ్ , తదయుక్తమ్ । కృతియోగ్యతైకార్థసమవేతశ్రేయఃసాధనతాయా వా పరాభిమతనియోగస్య వా విధ్యర్థస్య అత్ర అప్రతీయమానస్య కల్పనాహేత్వభావాత్ । న చ దర్శనే పురుషతన్త్రత్వరహితే విధేయయాగాదివిలక్షణే విధిరుపపద్యతే । కృత్యాన్తర్భూతస్యార్హార్థత్వాత్ । తవ్యో న విధిమధికరోతీత్యభిప్రేత్య వ్యాచష్టే -
న శోచ్యా ఇతి ।
కథం తేషామశోచ్యత్వమిత్యుక్తే భీష్మాదిశబ్దవాచ్యానాం వా శోచ్యత్వమ్ , తత్పదలక్ష్యాణాం వేతి వికల్ప్య, ఆద్యం దూషయతి -
సద్వృత్తత్వాదితి ।
యే భీష్మాదిశబ్దైరుచ్యన్తే, తే శ్రుతిస్మృత్యుదీరితావిగీతాచారవత్త్వాత్ న శోచ్యతామశ్నువీరన్నిత్యర్థః ।
ద్వితీయం ప్రత్యాహ -
పరమార్థేతి ।
అరజతే రజతబుద్ధివత్ అశోచ్యేషు శోచ్యబుద్ధ్యా భ్రాన్తోఽసీత్యాహ -
తానితి ।
అనుశోచనప్రకారమభినయన్ భ్రాన్తిమేవ ప్రకటయతి -
తే మ్రియన్త ఇతి ।
పుత్రభార్యాదిప్రయుక్తం సుఖమాదిశబ్దేన గృహ్యతే । ఇత్యనుశోచితవానసీతి సమ్బన్ధః ।
విరుద్ధార్థాభిధాయిత్వేనాపి భ్రాన్తత్వమర్జునస్య సాధయతి -
ప్రజ్ఞావతామితి ।
వచనాని - ‘ఉత్సన్నకులధర్మాణామ్’ (భ. భ. గీ. ౧-౪౪) ఇత్యాదీని ।
కిమేతావతా ఫలితమితి తదాహ -
తదేతదితి ।
తత్ మౌఢ్యం - అశోచ్యేషు శోచ్యదృష్టిత్వమ్ । ఎతత్ పాణ్డిత్యం - బుద్ధిమతాం వచనభాషిత్వమితి యావత్ ।
అర్జునస్య పూర్వోక్తభ్రాన్తిభాక్త్వే నిమిత్తమాత్మాజ్ఞానమిత్యాహ -
యస్మాదితి ।
నను - సూక్ష్మబుద్ధిభాక్త్వమేవ పాణ్డిత్యం న త్వాత్మజ్ఞత్వం, హేత్వభావాత్ , ఇత్యాశఙ్క్యాహ -
తే హీతి ।
పాణ్డిత్యం - పణ్డితభావమాత్మజ్ఞానం, నిర్విద్య - నిశ్చయేన లబ్ధ్వా, ‘బాల్యేన తిష్ఠాసేత్’ (బృ. ఉ. ౩-౫-౧) ఇతి బృహదారణ్యకశ్రుతిముక్తర్థాముదాహరతి -
పాణ్డిత్యమితి ।
యథోక్తపాణ్డిత్యరాహిత్యం కథం మమావగతమిత్యాశఙ్క్య, కార్యదర్శనాదిత్యాహ -
పరమార్థతస్త్వితి ।
యస్మాదిత్యస్యాపేక్షితం దర్శయతి -
అత ఇతి
॥ ౧౧ ॥