கார்யகாரணவிபா⁴க³விஹீநம் வஸ்த்வேவ நாஸ்தீதி மந்வாநஶ்சோத³யதி -
தத³ஸத்த்வ இதி ।
அநுவ்ருத்தவ்யாவ்ருத்தபு³த்³தி⁴த்³வயத³ர்ஶநாத³நுவ்ருத்தே ச வ்யாவ்ருத்தாநாம் கல்பிதத்வாத³கல்பிதம் ஸர்வபே⁴த³கல்பநாதி⁴ஷ்டா²நமகார்யகாரணம் வஸ்து ஸித்⁴யதீதி பரிஹரதி -
ந ; ஸர்வத்ரேதி ।
ஸம்ப்ரதி ஸதோ வஸ்துத்வே ப்ரமாணமநுமாநமுபந்யஸ்யதி -
யத்³விஷயேதி ।
யத்³வ்யாவ்ருத்தேஷ்வநுவ்ருத்தம் தத் பரமார்த²ஸத் யதா² - ஸர்பதா⁴ராதி³ஷ்வநுக³தோ ரஜ்ஜ்வாதே³ரித³மம்ஶ: । விமதம் ஸத்யமவ்யபி⁴சாரித்வாத் ஸம்ப்ரதிபந்நவதி³த்யர்த²: ।
வ்யாவ்ருத்தஸ்ய கல்பிதத்வே ப்ரமாணமாஹ -
யத்³விஷயேத்யாதி³நா ।
யத் வ்யாவ்ருத்தம் தந்மித்²யா, யதா² - ஸர்பதா⁴ராதி³ । விமதம் மித்²யா, வ்யபி⁴சாரித்வாத் ஸம்ப்ரதிபந்நவதி³த்யர்த²: । இத்யநுமாநத்³வயமநுஸ்ருத்ய ஸதோ(அ)கல்பிதத்வம் , அஸதஶ்ச கல்பிதத்வம் , ஸ்தி²தமிதி ஶேஷ: ।
நநு - நேத³மநுமாநத்³வயமுபபத்³யதே, ஸமஸ்தத்³வைதவைதத்²யவாதி³நோ விபா⁴கா³பா⁴வாத் , அநுமாநாதி³வ்யவஹாராநுபபத்தே: தத்ராஹ -
ஸத³ஸதி³தி ।
உக்தே விபா⁴கே³ பு³த்³தி⁴த்³வயாதீ⁴நே ஸ்தி²தே ஸத்யநுமாநாதி³வ்யவஹாரோ நிர்வஹதி ப்ராதிப⁴ஸிகவிபா⁴கே³ந தத்³யோகா³த் பரமார்த²ஸ்யைவ தத்³தே⁴துத்வே கேவலவ்யதிரேகாபா⁴வாதி³த்யர்த²: ।
குத: ? ஸத³ஸத்³விபா⁴க³ஸ்ய பு³த்³தி⁴த்³வயாதீ⁴நத்வம் பு³த்³தி⁴விபா⁴க³ஸ்யாபி தவாபா⁴வாத் , தத்ராஹ -
ஸர்வத்ரேதி ।
வ்யவஹாரபூ⁴மி: ஸப்தம்யர்த²: । பு³த்³தி⁴விபா⁴க³ஸ்யாபி கல்பிதஸ்யைவ போ³த்⁴யவிபா⁴க³ப்ரதிபா⁴ஸஹேதுதேதி பா⁴வ: ।
பு³த்³தி⁴த்³வயமநுருத்⁴ய ஸத³ஸத்³விபா⁴கே³, ஸத: ஸாமாந்யரூபதயா விஶேஷாகாங்க்ஷாயாம் ஸாமாந்யவிஶேஷே த்³வே வஸ்துநீ வஸ்துபூ⁴தே ஸ்யாதாம் இதி சேத் , நேத்யாஹ -
ஸமாநாதி⁴கரணே இதி ।
பத³யோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் பு³த்³த்⁴யோருபசர்யதே । ஸோ(அ)யமிதி ஸாமாநாதி⁴கரண்யவத்³க⁴ட: ஸந்நித்யாதி³ ஸாமாநாதி⁴கரண்யமேகவஸ்துநிஷ்ட²ம் வஸ்துபே⁴தே³ க⁴டபடயோரிவ தத³யோகா³தி³த்யர்த²: ।
நீலமுத்பலமிதிவத்³த⁴ர்மத⁴ர்மிவிஷயதயா ஸாமாநாதி⁴கரண்யஸ்ய ஸுவசத்வாத் ந வஸ்த்வைக்யவிஷயத்வம் இதி சேத் , நேத்யாஹ -
ந நீலேதி ।
ந ஹி ஸாமாந்யவிஶேஷயோர்பே⁴தே³(அ)பே⁴தே³ ச தத்³பா⁴வ: பே⁴தா³பே⁴தௌ³ ச விருத்³தௌ⁴, அதோ ஜாதிவ்யக்த்யோ: ஸாமாநாதி⁴கரண்யம் நீலோத்பலயோரிவ ந கௌ³ணம் , கிந்து வ்யாவ்ருத்தமநுவ்ருத்தே கல்பிதமித்யேகநிஷ்ட²மித்யர்த²: ।
ஸாமாந்யவிஶேஷயோருக்தந்யாயம் கு³ணகு³ண்யாதா³வதிதி³ஶதி -
ஏவமிதி ।
துல்யௌ ஹி தத்ராபி விகல்பதோ³ஷாவிதி பா⁴வ: ।
ஸாமாநாதி⁴கரண்யாநுபபத்த்யா த்³வே வஸ்துநீ ஸாமாந்யவிஶேஷாவிதி பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷிப்ய, விஶேஷா ஏவ வஸ்தூநீதி பக்ஷம் ப்ரதிக்ஷிபதி -
தயோரிதி ।
பு³த்³தி⁴வ்யபி⁴சாராத்³போ³த்⁴யவ்யபி⁴சாரேபி, கத²ம் வ்யாவ்ருத்தாநாம் விஶேஷாணாமவஸ்துத்வம் ? இத்யாஶங்க்யாஹ -
ததா² சேதி ।
விகாரோ ஹி ஸ இத்யாதா³விதி ஶேஷ: ।
ந சைகம் வஸ்து ஸாமாந்யவிஶேஷாத்மகமேகஸ்ய த்³வைரூப்யவிரோதா⁴தி³த்யபி⁴ப்ரேத்ய, ஸாமாந்யமேகமேவ வஸ்து தத்³பு³த்³தே⁴ரவ்யபி⁴சாராத் , போ³த்⁴யஸ்யாபி ஸதஸ்ததா²த்வாதி³த்யாஹ -
ந த்விதி ।
வ்யபி⁴சரதீதி பூர்வேண ஸம்ப³ந்த⁴: ।
விஶேஷாணாம் வ்யபி⁴சாரித்வே ஸதஶ்சாவ்யபி⁴சாரித்வே ப²லிதமுபஸம்ஹரதி -
தஸ்மாதி³தி ।
அஸத்த்வம் கல்பிதத்வம் । தச்ச²ப்³தா³ர்த²மேவ ஸ்போ²ரயதி -
வ்யபி⁴சாராதி³தி ।
ஸத்³பு³த்³தி⁴விஷயஸ்ய ஸதோ(அ)கல்பிதத்வே தச்ச²ப்³தோ³பாத்தமேவ ஹேதுமாஹ -
அவ்யபி⁴சாராதி³தி ।