ಔಪನಿಷದತ್ವವಿಶೇಷಣಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಅಪ್ರಮೇಯತ್ವಮಾಕ್ಷಿಪತಿ -

ನನ್ವಿತಿ ।

ಇತಶ್ಚ ಆತ್ಮನೋ ನಾಪ್ರಮೇಯತ್ವಮಿತ್ಯಾಹ -

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದಿನೇತಿ ।

ತೇನ ಚ ಆಗಮಪ್ರವೃತ್ತ್ಯಪೇಕ್ಷಯಾ ಪೂರ್ವಾವಸ್ಥಾಯಾಮಾತ್ಮೈವ ಪರಿಚ್ಛಿದ್ಯತೇ, ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಅಜ್ಞಾತತ್ವಸಂಭವಾತ್ , ‘ಅಜ್ಞಾತಜ್ಞಾಪಕಂ ಪ್ರಮಾಣಮ್’ ಇತಿ ಚ ಪ್ರಮಾಣಲಕ್ಷಣಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

‘ಏತದಪ್ರಮೇಯಮ್’ (ಬೃ. ಉ. ೪. ೪. ೨೦) ಇತ್ಯಾದಿಶ್ರುತಿಮನುಸೃತ್ಯ ಪರಿಹರತಿ -

ನೇತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಕಥಂ ಮಾನಮನಪೇಕ್ಷ್ಯ ಆತ್ಮನಃ ಸಿದ್ಧತ್ವಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯೋಕ್ತಂ ವಿವೃಣೋತಿ -

ಸಿದ್ಧೇ ಹೀತಿ ।

ಪ್ರಮಿತ್ಸೋಃ ಪ್ರಮೇಯಮಿತಿ ಶೇಷಃ ।

ತದೇವ ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ ವಿಶದಯತಿ -

ನ ಹೀತಿ ।

ಆತ್ಮನಃ ಸರ್ವಲೋಕಪ್ರಸಿದ್ಧತ್ವಾಚ್ಚ ತಸ್ಮಿನ್ ನ ಪ್ರಮಾಣಮನ್ವೇಷಣೀಯಮಿತ್ಯಾಹ -

ನ ಹ್ಯಾತ್ಮೇತಿ ।

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಾದೇರನಾತ್ಮವಿಷಯತ್ವಾತ್ ತತ್ರ ಚಾಜ್ಞಾತತಾಯಾ ವ್ಯವಹಾರೇ ಸಂಭವಾತ್ ತತ್ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಸ್ಯ ಚ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕತ್ವಾತ್ ।

ವಿಶಿಷ್ಟೇ ತತ್ಪ್ರವೃತ್ತಾವಪಿ ಕೇವಲೇ ತದಪ್ರವೃತ್ತೇಃ ಯದ್ಯಪಿ ನಾತ್ಮನಿ ತತ್ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮ್ , ತಥಾಪಿ ತದ್ಧಿತಶ್ರುತ್ಯಾ ಶಾಸ್ತ್ರಸ್ಯ ತತ್ರ ಪ್ರವೃತ್ತಿರವಶ್ಯಂಭಾವಿನೀತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಶಾಸ್ತ್ರಂ ತ್ವಿತಿ ।

ಶಾಸ್ತ್ರೇಣ ಪ್ರತ್ಯಗ್ಭೂತೇ ಬ್ರಹ್ಮಣಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿತೇ ಪ್ರಮಾತ್ರಾದಿವಿಭಾಗಸ್ಯ ವ್ಯಾವೃತ್ತತ್ವಾತ್ ಯುಕ್ತಮಸ್ಯಾಂತ್ಯತ್ವಮ್ , ಅಪೌರುಷೇಯತಯಾ ನಿರ್ದೋಷತ್ವಾಚ್ಚಾಸ್ಯ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ । ತಥಾಪಿ ಕಥಮಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನಿ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಮ್, ತಸ್ಯ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧತ್ವೇನ ಅವಿಷಯತ್ವಾತ್ , ಅಜ್ಞಾತಜ್ಞಾಪನಾಯೋಗಾತ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಸ್ವತೋ ಭಾನೇಽಪಿ ಪ್ರತೀಚೋ, ‘ಮನುಷ್ಯೋಽಹಂ ಕರ್ತಾಹಮ್’ ಇತ್ಯಾದಿನಾ ಮನುಷ್ಯತ್ವಕರ್ತೃತ್ವಾದೀನಾಮತದ್ಧರ್ಮಾಣಾಮಧ್ಯಾರೋಪಣೇನ ಆತ್ಮನಿ ಪ್ರತೀಯಮಾನತ್ವಾತ್ ತನ್ಮಾತ್ರನಿವರ್ತಕತ್ವೇನ ಆತ್ಮನೋ ವಿಷಯತ್ವಮನಾಪದ್ಯೈವ ಶಾಸ್ತ್ರಂ ಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯತೇ, ‘ಸಿದ್ಧಂ ತು ನಿವರ್ತಕತ್ವಾತ್’ ಇತಿ ನ್ಯಾಯಾದಿತ್ಯಾಹ -

ಅತದ್ಧರ್ಮೇತಿ ।

ಘಟಾದಾವಿವ ಸ್ಫುರಣಾತಿಶಯಜನಕತ್ವೇನ ಕಿಮಿತ್ಯಾತ್ಮನಿ ಶಾಸ್ತ್ರಪ್ರಾಮಾಣ್ಯಂ ನೇಷ್ಟಮಿತ್ಯಾಶಂಕ್ಯ, ಜಡತ್ವಾಜಡತ್ವಾಭ್ಯಾಂ ವಿಶೇಷಾದಿತಿ ಮತ್ವಾಹ -

ನ ತ್ವಿತಿ ।

ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮನೋ ಮಾನಾಪೇಕ್ಷಾಮಂತರೇಣ ಸ್ವತಃ ಸ್ಫುರಣೇ ಪ್ರಮಾಣಮಾಹ -

ತಥಾ ಚೇತಿ ।

ಸಾಕ್ಷಾತ್ - ಅನ್ಯಾಪೇಕ್ಷಾಮಂತರೇಣ ಅಪರೋಕ್ಷಾತ್ - ಅಪರೋಕ್ಷಸ್ಫುರಣಾತ್ಮಕಂ ಯದ್ಬ್ರಹ್ಮ, ನ ಚ ತಸ್ಯಾತ್ಮನೋಽರ್ಥಾಂತರತ್ವಮ್ , ಸರ್ವಾಭ್ಯಂತರತ್ವೇನ ಸರ್ವವಸ್ತುಸಾರತ್ವಾತ್ ತಮಾತ್ಮಾನಂ ವ್ಯಾಚಕ್ಷ್ವೇತಿ ಯೋಜನಾ ।