ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்³விதீயோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
அந்தவந்த இமே தே³ஹா நித்யஸ்யோக்தா: ஶரீரிண: ।
அநாஶிநோ(அ)ப்ரமேயஸ்ய தஸ்மாத்³யுத்⁴யஸ்வ பா⁴ரத ॥ 18 ॥
நநு ஆக³மேந ஆத்மா பரிச்சி²த்³யதே, ப்ரத்யக்ஷாதி³நா ச பூர்வம் । ந ; ஆத்மந: ஸ்வத:ஸித்³த⁴த்வாத் । ஸித்³தே⁴ ஹி ஆத்மநி ப்ரமாதரி ப்ரமித்ஸோ: ப்ரமாணாந்வேஷணா ப⁴வதி । ந ஹி பூர்வம் ‘இத்த²மஹம்’ இதி ஆத்மாநமப்ரமாய பஶ்சாத் ப்ரமேயபரிச்சே²தா³ய ப்ரவர்ததே । ந ஹி ஆத்மா நாம கஸ்யசித் அப்ரஸித்³தோ⁴ ப⁴வதி । ஶாஸ்த்ரம் து அந்த்யம் ப்ரமாணம் அதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாரோபணமாத்ரநிவர்தகத்வேந ப்ரமாணத்வம் ஆத்மந: ப்ரதிபத்³யதே, ந து அஜ்ஞாதார்த²ஜ்ஞாபகத்வேந । ததா² ச ஶ்ருதி: — ‘யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர:’ (ப்³ரு. உ. 3 । 5 । 1) இதி ॥
அந்தவந்த இமே தே³ஹா நித்யஸ்யோக்தா: ஶரீரிண: ।
அநாஶிநோ(அ)ப்ரமேயஸ்ய தஸ்மாத்³யுத்⁴யஸ்வ பா⁴ரத ॥ 18 ॥
நநு ஆக³மேந ஆத்மா பரிச்சி²த்³யதே, ப்ரத்யக்ஷாதி³நா ச பூர்வம் । ந ; ஆத்மந: ஸ்வத:ஸித்³த⁴த்வாத் । ஸித்³தே⁴ ஹி ஆத்மநி ப்ரமாதரி ப்ரமித்ஸோ: ப்ரமாணாந்வேஷணா ப⁴வதி । ந ஹி பூர்வம் ‘இத்த²மஹம்’ இதி ஆத்மாநமப்ரமாய பஶ்சாத் ப்ரமேயபரிச்சே²தா³ய ப்ரவர்ததே । ந ஹி ஆத்மா நாம கஸ்யசித் அப்ரஸித்³தோ⁴ ப⁴வதி । ஶாஸ்த்ரம் து அந்த்யம் ப்ரமாணம் அதத்³த⁴ர்மாத்⁴யாரோபணமாத்ரநிவர்தகத்வேந ப்ரமாணத்வம் ஆத்மந: ப்ரதிபத்³யதே, ந து அஜ்ஞாதார்த²ஜ்ஞாபகத்வேந । ததா² ச ஶ்ருதி: — ‘யத்ஸாக்ஷாத³பரோக்ஷாத்³ப்³ரஹ்ம ய ஆத்மா ஸர்வாந்தர:’ (ப்³ரு. உ. 3 । 5 । 1) இதி ॥

ஔபநிஷத³த்வவிஶேஷணமாஶ்ரித்ய அப்ரமேயத்வமாக்ஷிபதி -

நந்விதி ।

இதஶ்ச ஆத்மநோ நாப்ரமேயத்வமித்யாஹ -

ப்ரத்யக்ஷாதி³நேதி ।

தேந ச ஆக³மப்ரவ்ருத்த்யபேக்ஷயா பூர்வாவஸ்தா²யாமாத்மைவ பரிச்சி²த்³யதே, தஸ்மிந்நேவ அஜ்ஞாதத்வஸம்ப⁴வாத் , ‘அஜ்ஞாதஜ்ஞாபகம் ப்ரமாணம்’ இதி ச ப்ரமாணலக்ஷணாதி³த்யர்த²: ।

‘ஏதத³ப்ரமேயம்’ (ப்³ரு. உ. 4. 4. 20) இத்யாதி³ஶ்ருதிமநுஸ்ருத்ய பரிஹரதி -

நேத்யாதி³நா ।

கத²ம் மாநமநபேக்ஷ்ய ஆத்மந: ஸித்³த⁴த்வமித்யாஶங்க்யோக்தம் விவ்ருணோதி -

ஸித்³தே⁴ ஹீதி ।

ப்ரமித்ஸோ: ப்ரமேயமிதி ஶேஷ: ।

ததே³வ வ்யதிரேகமுகே²ந விஶத³யதி -

ந ஹீதி ।

ஆத்மந: ஸர்வலோகப்ரஸித்³த⁴த்வாச்ச தஸ்மிந் ந ப்ரமாணமந்வேஷணீயமித்யாஹ -

ந ஹ்யாத்மேதி ।

ப்ரத்யக்ஷாதே³ரநாத்மவிஷயத்வாத் தத்ர சாஜ்ஞாததாயா வ்யவஹாரே ஸம்ப⁴வாத் தத்ப்ராமாண்யஸ்ய ச வ்யாவஹாரிகத்வாத் ।

விஶிஷ்டே தத்ப்ரவ்ருத்தாவபி கேவலே தத³ப்ரவ்ருத்தே: யத்³யபி நாத்மநி தத்ப்ராமாண்யம் , ததா²பி தத்³தி⁴தஶ்ருத்யா ஶாஸ்த்ரஸ்ய தத்ர ப்ரவ்ருத்திரவஶ்யம்பா⁴விநீத்யாஶங்க்யாஹ -

ஶாஸ்த்ரம் த்விதி ।

ஶாஸ்த்ரேண ப்ரத்யக்³பூ⁴தே ப்³ரஹ்மணி ப்ரதிபாதி³தே ப்ரமாத்ராதி³விபா⁴க³ஸ்ய வ்யாவ்ருத்தத்வாத் யுக்தமஸ்யாந்த்யத்வம் , அபௌருஷேயதயா நிர்தோ³ஷத்வாச்சாஸ்ய ப்ராமாண்யமித்யர்த²: । ததா²பி கத²மஸ்ய ப்ரத்யகா³த்மநி ப்ராமாண்யம், தஸ்ய ஸ்வத:ஸித்³த⁴த்வேந அவிஷயத்வாத் , அஜ்ஞாதஜ்ஞாபநாயோகா³த் ? இத்யாஶங்க்ய, ஸ்வதோ பா⁴நே(அ)பி ப்ரதீசோ, ‘மநுஷ்யோ(அ)ஹம் கர்தாஹம்’ இத்யாதி³நா மநுஷ்யத்வகர்த்ருத்வாதீ³நாமதத்³த⁴ர்மாணாமத்⁴யாரோபணேந ஆத்மநி ப்ரதீயமாநத்வாத் தந்மாத்ரநிவர்தகத்வேந ஆத்மநோ விஷயத்வமநாபத்³யைவ ஶாஸ்த்ரம் ப்ராமாண்யம் ப்ரதிபத்³யதே, ‘ஸித்³த⁴ம் து நிவர்தகத்வாத்’ இதி ந்யாயாதி³த்யாஹ -

அதத்³த⁴ர்மேதி ।

க⁴டாதா³விவ ஸ்பு²ரணாதிஶயஜநகத்வேந கிமித்யாத்மநி ஶாஸ்த்ரப்ராமாண்யம் நேஷ்டமித்யாஶங்க்ய, ஜட³த்வாஜட³த்வாப்⁴யாம் விஶேஷாதி³தி மத்வாஹ -

ந த்விதி ।

ப்³ரஹ்மாத்மநோ மாநாபேக்ஷாமந்தரேண ஸ்வத: ஸ்பு²ரணே ப்ரமாணமாஹ -

ததா² சேதி ।

ஸாக்ஷாத் - அந்யாபேக்ஷாமந்தரேண அபரோக்ஷாத் - அபரோக்ஷஸ்பு²ரணாத்மகம் யத்³ப்³ரஹ்ம, ந ச தஸ்யாத்மநோ(அ)ர்தா²ந்தரத்வம் , ஸர்வாப்⁴யந்தரத்வேந ஸர்வவஸ்துஸாரத்வாத் தமாத்மாநம் வ்யாசக்ஷ்வேதி யோஜநா ।