ఔపనిషదత్వవిశేషణమాశ్రిత్య అప్రమేయత్వమాక్షిపతి -
నన్వితి ।
ఇతశ్చ ఆత్మనో నాప్రమేయత్వమిత్యాహ -
ప్రత్యక్షాదినేతి ।
తేన చ ఆగమప్రవృత్త్యపేక్షయా పూర్వావస్థాయామాత్మైవ పరిచ్ఛిద్యతే, తస్మిన్నేవ అజ్ఞాతత్వసమ్భవాత్ , ‘అజ్ఞాతజ్ఞాపకం ప్రమాణమ్’ ఇతి చ ప్రమాణలక్షణాదిత్యర్థః ।
‘ఎతదప్రమేయమ్’ (బృ. ఉ. ౪. ౪. ౨౦) ఇత్యాదిశ్రుతిమనుసృత్య పరిహరతి -
నేత్యాదినా ।
కథం మానమనపేక్ష్య ఆత్మనః సిద్ధత్వమిత్యాశఙ్క్యోక్తం వివృణోతి -
సిద్ధే హీతి ।
ప్రమిత్సోః ప్రమేయమితి శేషః ।
తదేవ వ్యతిరేకముఖేన విశదయతి -
న హీతి ।
ఆత్మనః సర్వలోకప్రసిద్ధత్వాచ్చ తస్మిన్ న ప్రమాణమన్వేషణీయమిత్యాహ -
న హ్యాత్మేతి ।
ప్రత్యక్షాదేరనాత్మవిషయత్వాత్ తత్ర చాజ్ఞాతతాయా వ్యవహారే సమ్భవాత్ తత్ప్రామాణ్యస్య చ వ్యావహారికత్వాత్ ।
విశిష్టే తత్ప్రవృత్తావపి కేవలే తదప్రవృత్తేః యద్యపి నాత్మని తత్ప్రామాణ్యమ్ , తథాపి తద్ధితశ్రుత్యా శాస్త్రస్య తత్ర ప్రవృత్తిరవశ్యమ్భావినీత్యాశఙ్క్యాహ -
శాస్త్రం త్వితి ।
శాస్త్రేణ ప్రత్యగ్భూతే బ్రహ్మణి ప్రతిపాదితే ప్రమాత్రాదివిభాగస్య వ్యావృత్తత్వాత్ యుక్తమస్యాన్త్యత్వమ్ , అపౌరుషేయతయా నిర్దోషత్వాచ్చాస్య ప్రామాణ్యమిత్యర్థః । తథాపి కథమస్య ప్రత్యగాత్మని ప్రామాణ్యమ్, తస్య స్వతఃసిద్ధత్వేన అవిషయత్వాత్ , అజ్ఞాతజ్ఞాపనాయోగాత్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, స్వతో భానేఽపి ప్రతీచో, ‘మనుష్యోఽహం కర్తాహమ్’ ఇత్యాదినా మనుష్యత్వకర్తృత్వాదీనామతద్ధర్మాణామధ్యారోపణేన ఆత్మని ప్రతీయమానత్వాత్ తన్మాత్రనివర్తకత్వేన ఆత్మనో విషయత్వమనాపద్యైవ శాస్త్రం ప్రామాణ్యం ప్రతిపద్యతే, ‘సిద్ధం తు నివర్తకత్వాత్’ ఇతి న్యాయాదిత్యాహ -
అతద్ధర్మేతి ।
ఘటాదావివ స్ఫురణాతిశయజనకత్వేన కిమిత్యాత్మని శాస్త్రప్రామాణ్యం నేష్టమిత్యాశఙ్క్య, జడత్వాజడత్వాభ్యాం విశేషాదితి మత్వాహ -
న త్వితి ।
బ్రహ్మాత్మనో మానాపేక్షామన్తరేణ స్వతః స్ఫురణే ప్రమాణమాహ -
తథా చేతి ।
సాక్షాత్ - అన్యాపేక్షామన్తరేణ అపరోక్షాత్ - అపరోక్షస్ఫురణాత్మకం యద్బ్రహ్మ, న చ తస్యాత్మనోఽర్థాన్తరత్వమ్ , సర్వాభ్యన్తరత్వేన సర్వవస్తుసారత్వాత్ తమాత్మానం వ్యాచక్ష్వేతి యోజనా ।