పరమార్థతత్త్వవిషయాం జ్ఞాననిష్ఠాముక్తాముపసంహృత్య వక్ష్యమాణాం సఙ్గృహ్ణాతి -
యోగే త్వితి ।
తామేవ బుద్ధిం విశిష్టఫలవత్త్వేనాభిష్టౌతి -
బుద్ధ్యేతి ।
తత్రోపసంహారభాగం విభజతే-
ఎషేత్యాదినా ।
బు్ద్ధిశబ్దస్యాన్తఃకరణవిషయత్వం వ్యావర్తయతి -
జ్ఞానమితి ।
తస్య సహకారినిరపేక్షస్య విశిష్టం ఫలవత్త్వమాచష్టే -
సాక్షాదితి ।
శోకమోహౌ రాగద్వేషౌ కర్తృత్వం భోక్తృత్వమిత్యాదిరనర్థః సంసారః, తస్య హేతుర్దోషః స్వాజ్ఞానమ్ , తస్య నివృత్తౌ నిరపేక్షం కారణం జ్ఞానమ్ । అజ్ఞాననివృత్తౌ జ్ఞానస్యాన్వయవ్యతిరేకసమధిగతసాధనత్వాదిత్యర్థః ।
‘యోగే త్విమాం’ (భ. గీ. ౨-౩౯) ఇత్యాది వ్యాకుర్వన్ యోగశబ్దస్య ప్రకృతే చిత్తవృత్తినిరోధవిషయత్వం వ్యవచ్ఛినత్తి -
తత్ప్రాప్తీతి ।
ప్రకృతం ముక్త్యుపయుక్తం జ్ఞానం తత్పదేన పరామృశ్యతే ।
జ్ఞానోదయోపాయమేవ ప్రకటయతి -
నిఃసఙ్గతయేతి ।
ఫలాభిసన్ధివైధుర్యం నిఃసఙ్గత్వమ్ ।
బుద్ధిస్తుతిప్రయోజనమాహ -
ప్రరోచనార్థమితి ।
అభిష్టుతా హి బుద్ధిః శ్రద్ధాతవ్యా సత్యనుష్ఠాతారమధికరోతి । తేన స్తుతిరర్థవతీత్యర్థః ।
కర్మానుష్ఠానవిషయబుద్ధ్యా కర్మబన్ధస్య కుతో నివృత్తిః ? నహి తత్త్వజ్ఞానమన్తరేణ సమూలం కర్మ హాతుం శక్యమిత్యాశఙ్క్యహ -
ఈశ్వరేతి
॥ ౩౯ ॥