తథా చ అపరిచ్ఛిన్నాత్మానన్దప్రాప్తిపర్యవసాయినో యోగమార్గస్య నాస్తి వైఫల్యమిత్యాహ -
యావానితి ।
ఉక్తమర్థమక్షరయోజనయా ప్రకటయతి -
యథేతి ।
ఉదకం పీయతేఽస్మిన్నితి వ్యుత్పత్యా కూపాదిపరిచ్ఛిన్నోదకవిషయత్వముదపానశబ్దస్య దర్శయతి -
కూపేతి ।
కూపాదిగతస్యాభిధేయస్య సముద్రేఽన్తర్భావాసమ్భవాత్ కథమిదమ్ ? ఇత్యాశఙ్క్య, అర్థశబ్దస్య ప్రయోజనవిషయత్వం వ్యుత్పాదయతి -
ఫలమితి ।
యత్ ఫల్గుత్వేన లీయతే తత్ ఫలమిత్యుచ్యతే, తత్ కథం తడాగాదికృతం స్నానపానాది తథా ? ఇత్యాశఙ్క్య, తస్య అల్పీయసో నాశోపపత్తేః, ఇత్యాహ -
ప్రయోజనమితి ।
తడాగాదిప్రయుక్తప్రయోజనస్య సముద్రనిమిత్తప్రయోజనమాత్రత్వమ్ అయుక్తమ్ , అన్యస్య అన్యాత్మత్వానుపపత్తేః, ఇత్యాశఙ్క్యాహ -
తత్రేతి ।
ఘటాకాశాదేరివ మహాకాశే పరిచ్ఛిన్నోదకకార్యస్య అపరిచ్ఛిన్నోదకకార్యాన్తర్భావః సమ్భవతి, తత్ప్రాప్తావితరాపేక్షాభావాదిత్యర్థః ।
పూర్వార్ధం దృష్టాన్తభూతమేవం వ్యాఖ్యాయ, దార్ష్టాన్తికముత్తరార్ధం వ్యాకరోతి -
ఎవమిత్యాదినా ।
‘కర్మసు యోఽర్థః’ ఇత్యుక్తం వ్యనక్తి -
యత్ కర్మఫలమితి ।
సోఽర్థో విజానతో బ్రాహ్మణస్య యోఽర్థః, తావానేవ సమ్పద్యత ఇతి సమ్బన్ధః ।
తదేవ స్పష్టయతి -
పవిజ్ఞానేతి ।
తస్మినన్నన్తర్భవతీతి శేషః ।
సర్వం కర్మఫలం జ్ఞానఫలేఽన్తర్భవతీత్యత్ర ప్రమాణమాహ -
సర్వమితి ।
యత్ కిమపి ప్రజాః సాధు కర్మ కుర్వన్తి, తత్ సర్వం స పురుషోఽభిసమేతి - ప్రాప్నోతి, యః పురుషః, తద్వేద - విజానాతి, యద్వస్తు సః - రైక్కో వేద తద్వేద్యమితి శ్రుతేరర్థః ।
కర్మఫలస్య సగుణజ్ఞానఫలేఽన్తర్భావః సంవర్గవిద్యాయాం శ్రూయతే, కథమేతావతా నిర్గుణజ్ఞానఫలే కర్మఫలాన్తర్భావః సమ్భవతి ? ఇత్యాశఙ్క్యాహ -
సర్వమితి ।
తర్హి జ్ఞాననిష్ఠైవ కర్తవ్యా, తావతైవ కర్మఫలస్య లబ్ధతయా కర్మానుష్ఠానానపేక్షణాత్ , ఇత్యాశఙ్క్యాహ -
తస్మాదితి ।
యోగమర్గస్య నిష్ఫలత్వాభావస్తచ్ఛబ్దార్థః ॥ ౪౬ ॥