శ్రీమద్భగవద్గీతాభాష్యమ్
ఆనన్దగిరిటీకా (గీతాభాష్య)
 
నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య చాయుక్తస్య భావనా
చాభావయతః శాన్తిరశాన్తస్య కుతః సుఖమ్ ॥ ౬౬ ॥
నాస్తి విద్యతే భవతీత్యర్థః, బుద్ధిః ఆత్మస్వరూపవిషయా అయుక్తస్య అసమాహితాన్తఃకరణస్య అస్తి అయుక్తస్య భావనా ఆత్మజ్ఞానాభినివేశఃతథా అస్తి అభావయతః ఆత్మజ్ఞానాభినివేశమకుర్వతః శాన్తిః ఉపశమఃఅశాన్తస్య కుతః సుఖమ్ ? ఇన్ద్రియాణాం హి విషయసేవాతృష్ణాతః నివృత్తిర్యా తత్సుఖమ్ , విషయవిషయా తృష్ణాదుఃఖమేవ హి సా తృష్ణాయాం సత్యాం సుఖస్య గన్ధమాత్రమప్యుపపద్యతే ఇత్యర్థః ॥ ౬౬ ॥
నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య చాయుక్తస్య భావనా
చాభావయతః శాన్తిరశాన్తస్య కుతః సుఖమ్ ॥ ౬౬ ॥
నాస్తి విద్యతే భవతీత్యర్థః, బుద్ధిః ఆత్మస్వరూపవిషయా అయుక్తస్య అసమాహితాన్తఃకరణస్య అస్తి అయుక్తస్య భావనా ఆత్మజ్ఞానాభినివేశఃతథా అస్తి అభావయతః ఆత్మజ్ఞానాభినివేశమకుర్వతః శాన్తిః ఉపశమఃఅశాన్తస్య కుతః సుఖమ్ ? ఇన్ద్రియాణాం హి విషయసేవాతృష్ణాతః నివృత్తిర్యా తత్సుఖమ్ , విషయవిషయా తృష్ణాదుఃఖమేవ హి సా తృష్ణాయాం సత్యాం సుఖస్య గన్ధమాత్రమప్యుపపద్యతే ఇత్యర్థః ॥ ౬౬ ॥

అసమాహితస్యాపి బుద్ధిమాత్రముత్పద్యమానం ప్రతిభాతి, ఇత్యాశఙ్క్య విశినష్టి -

ఆత్మస్వరూపేతి ।

నహి విక్షిప్తచిత్తస్య ఆత్మస్వరూపవిషయా బుద్ధిరుదేతుమర్హతి, ఇత్యత్ర హేతుమాహ -

నచేతి ।

ఆత్మజ్ఞానే శబ్దాదాపాతతో జాతే, స్మృతిసన్తానకరణం సాక్షాత్కారార్థమభినివేశో భావనేతిచోచ్యతే । న చాసౌ విక్షిప్తబుద్ధేః సిధ్యతి, ఇతి హేత్వర్థం వివక్షిత్వాహ -

ఆత్మజ్ఞానేతి ।

భావనాద్వారా సాక్షాత్కారాభావేఽపి కా క్షతిః ? ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

తథేతి ।

అసమాహితస్య భావనాభావవదితి యావత్ ।

ఆత్మని ఆపాతతో జ్ఞాతే శ్రవణాద్యావృత్తిరూపాం స్మృతిమ్ అనాతన్వానస్య అపరోక్షబుద్ధ్యభావే, న అనర్థనివృత్తిః సిధ్యతీత్యాహ -

ఉపశమ ఇతి ।

అనివృత్తానర్థస్య పరమానన్దసాగరాద్విభక్తస్య సంసారవారిధౌ నిమగ్నస్య సుఖావిర్భావో న సమ్భవతీత్యాహ -

అశాన్తస్యేతి ।

తస్యాపి విషయసేవాతో వైషయికం సుఖం సమ్భవతి, ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

ఇన్ద్రియాణాం హీతి ।

తృష్ణాక్షయస్య శాస్త్రప్రసిద్ధమానుభవికం చ సుఖత్వమితి వక్తుం హిశబ్దః ।

విషయసేవాతృష్ణయాపి విషయోపభోగద్వారా సుఖముపలబ్ధమ్ , ఇత్యాశఙ్క్యాహ -

దుఃఖమేవేతి ।

తత్రాపి హిశబ్దః అనుభవద్యోతీ ।

తదేవ స్పష్టయతి -

నేత్యాదినా

॥ ౬౬ ॥