ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವದ್ಗೀತಾಭಾಷ್ಯಮ್
ಆನಂದಗಿರಿಟೀಕಾ (ಗೀತಾಭಾಷ್ಯ)
 
ಯಾ ನಿಶಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತಸ್ಯಾಂ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮೀ
ಯಸ್ಯಾಂ ಜಾಗ್ರತಿ ಭೂತಾನಿ ಸಾ ನಿಶಾ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ ॥ ೬೯ ॥
ಯಾ ನಿಶಾ ರಾತ್ರಿಃ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾನಾಮವಿವೇಕಕರೀ ತಮಃಸ್ವಭಾವತ್ವಾತ್ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮ್ಕಿಂ ತತ್ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಸ್ಯ ವಿಷಯಃಯಥಾ ನಕ್ತಂಚರಾಣಾಮ್ ಅಹರೇವ ಸದನ್ಯೇಷಾಂ ನಿಶಾ ಭವತಿ, ತದ್ವತ್ ನಕ್ತಂಚರಸ್ಥಾನೀಯಾನಾಮಜ್ಞಾನಾಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ನಿಶೇವ ನಿಶಾ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಮ್ , ಅಗೋಚರತ್ವಾದತದ್ಬುದ್ಧೀನಾಮ್ತಸ್ಯಾಂ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಾಯಾಮಜ್ಞಾನನಿದ್ರಾಯಾಃ ಪ್ರಬುದ್ಧೋ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮೀ ಸಂಯಮವಾನ್ , ಜಿತೇಂದ್ರಿಯೋ ಯೋಗೀತ್ಯರ್ಥಃಯಸ್ಯಾಂ ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕಭೇದಲಕ್ಷಣಾಯಾಮವಿದ್ಯಾನಿಶಾಯಾಂ ಪ್ರಸುಪ್ತಾನ್ಯೇವ ಭೂತಾನಿ ಜಾಗ್ರತಿ ಇತಿ ಉಚ್ಯಂತೇ, ಯಸ್ಯಾಂ ನಿಶಾಯಾಂ ಪ್ರಸುಪ್ತಾ ಇವ ಸ್ವಪ್ನದೃಶಃ, ಸಾ ನಿಶಾ ಅವಿದ್ಯಾರೂಪತ್ವಾತ್ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ
ಯಾ ನಿಶಾ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ತಸ್ಯಾಂ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮೀ
ಯಸ್ಯಾಂ ಜಾಗ್ರತಿ ಭೂತಾನಿ ಸಾ ನಿಶಾ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ ॥ ೬೯ ॥
ಯಾ ನಿಶಾ ರಾತ್ರಿಃ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಾನಾಮವಿವೇಕಕರೀ ತಮಃಸ್ವಭಾವತ್ವಾತ್ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಂ ಭೂತಾನಾಮ್ಕಿಂ ತತ್ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞಸ್ಯ ವಿಷಯಃಯಥಾ ನಕ್ತಂಚರಾಣಾಮ್ ಅಹರೇವ ಸದನ್ಯೇಷಾಂ ನಿಶಾ ಭವತಿ, ತದ್ವತ್ ನಕ್ತಂಚರಸ್ಥಾನೀಯಾನಾಮಜ್ಞಾನಾಂ ಸರ್ವಭೂತಾನಾಂ ನಿಶೇವ ನಿಶಾ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಮ್ , ಅಗೋಚರತ್ವಾದತದ್ಬುದ್ಧೀನಾಮ್ತಸ್ಯಾಂ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಾಯಾಮಜ್ಞಾನನಿದ್ರಾಯಾಃ ಪ್ರಬುದ್ಧೋ ಜಾಗರ್ತಿ ಸಂಯಮೀ ಸಂಯಮವಾನ್ , ಜಿತೇಂದ್ರಿಯೋ ಯೋಗೀತ್ಯರ್ಥಃಯಸ್ಯಾಂ ಗ್ರಾಹ್ಯಗ್ರಾಹಕಭೇದಲಕ್ಷಣಾಯಾಮವಿದ್ಯಾನಿಶಾಯಾಂ ಪ್ರಸುಪ್ತಾನ್ಯೇವ ಭೂತಾನಿ ಜಾಗ್ರತಿ ಇತಿ ಉಚ್ಯಂತೇ, ಯಸ್ಯಾಂ ನಿಶಾಯಾಂ ಪ್ರಸುಪ್ತಾ ಇವ ಸ್ವಪ್ನದೃಶಃ, ಸಾ ನಿಶಾ ಅವಿದ್ಯಾರೂಪತ್ವಾತ್ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ ಪಶ್ಯತೋ ಮುನೇಃ

ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿನಾಂ ನಿಶಾ ಪದಾರ್ಥಾವಿವೇಕಕರೀ ಇತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ -

ತಮಃಸ್ವಭಾವತ್ವಾದಿತಿ ।

 ಸರ್ವಪ್ರಾಣಿಸಾಧಾರಣೀಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾಂ ನಿಶಾಂ ದರ್ಶಯಿತ್ವಾ, ತಾಮೇವ ಪ್ರಕೃತಾನುಗುಣತ್ವೇನ ಪ್ರಶ್ನಪೂರ್ವಕಂ ವಿಶದಯತಿ -

ಕಿಂ ತದಿತ್ಯಾದಿನಾ ।

ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞವಿಷಯಸ್ಯ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶೈಕಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ಕಥಮಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರತಿ ನಿಶಾತ್ವಮ್ ? ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಯಥೇತಿ ।

ತತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ-

ಅಗೋಚರತ್ವಾದಿತಿ ।

ಅತದ್ಬುದ್ಧೀನಾಂ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಾತಿರಿಕ್ತೇ ದ್ವೈತಪ್ರಪಂಚೇ ಪ್ರವೃತ್ತಬುದ್ಧೀನಾಮ್ ಅಪ್ರತಿಪನ್ನತ್ವಾತ್ ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಂ ನಿಶೇವ ಅವಿದುಷಾಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ।

ತಸ್ಯಾಮಿತ್ಯಾದಿ ವ್ಯಾಚಷ್ಟೇ -

ತಸ್ಯಾಮಿತಿ ।

ನಿಶಾವದುಕ್ತಾಯಾಮವಸ್ಥಾಯಾಮಿತಿ ಯಾವತ್ । ಯೋಗೀತಿ ಜ್ಞಾನೀ ಕಥ್ಯತೇ ।

ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧಂ ವಿಭಜತೇ -

ಯಸ್ಯಾಮಿತಿ ।

ಪ್ರಸುಪ್ತಾನಾಂ ಜಾಗರಣಂ ವಿರುದ್ಧಮ್ , ಇತ್ಯಾಶಂಕ್ಯಾಹ -

ಪ್ರಸುಪ್ತಾ ಇವೇತಿ ।

ಪರಮಾರ್ಥತತ್ತ್ವಮನುಭವತೋ ನಿವೃತ್ತಾವಿದ್ಯಸ್ಯ ಸಂನ್ಯಾಸಿನೋ ದ್ವೈತಾವಸ್ಥಾ ನಿಶಾ ಇತ್ಯತ್ರ ಹೇತುಮಾಹ -

ಅವಿದ್ಯಾರೂಪತ್ವಾದಿತಿ ।