ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திவிஷயபூ⁴தே த்³வே பு³த்³தீ⁴ ப⁴க³வதா நிர்தி³ஷ்டே, ஸாங்‍க்²யே பு³த்³தி⁴: யோகே³ பு³த்³தி⁴: இதி தத்ர ப்ரஜஹாதி யதா³ காமாந்’ (ப⁴. கீ³. 2 । 55) இத்யாரப்⁴ய அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே: ஸாங்‍க்²யபு³த்³த்⁴யாஶ்ரிதாநாம் ஸம்ந்யாஸம் கர்தவ்யமுக்த்வா தேஷாம் தந்நிஷ்ட²தயைவ க்ருதார்த²தா உக்தாஏஷா ப்³ராஹ்மீ ஸ்தி²தி:’ (ப⁴. கீ³. 2 । 72) இதிஅர்ஜுநாய கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே . . . மா தே ஸங்கோ³(அ)ஸ்த்வகர்மணி’ (ப⁴. கீ³. 2 । 47) இதி கர்மைவ கர்தவ்யமுக்தவாந் யோக³பு³த்³தி⁴மாஶ்ரித்ய, தத ஏவ ஶ்ரேய:ப்ராப்திம் உக்தவாந்ததே³ததா³லக்ஷ்ய பர்யாகுலீக்ருதபு³த்³தி⁴: அர்ஜுந: உவாசகத²ம் ப⁴க்தாய ஶ்ரேயோர்தி²நே யத் ஸாக்ஷாத் ஶ்ரேய:ப்ராப்திஸாத⁴நம் ஸாங்‍க்²யபு³த்³தி⁴நிஷ்டா²ம் ஶ்ராவயித்வா மாம் கர்மணி த்³ருஷ்டாநேகாநர்த²யுக்தே பாரம்பர்யேணாபி அநைகாந்திகஶ்ரேய:ப்ராப்திப²லே நியுஞ்ஜ்யாத் இதி யுக்த: பர்யாகுலீபா⁴வ: அர்ஜுநஸ்ய, தத³நுரூபஶ்ச ப்ரஶ்ந: ஜ்யாயஸீ சேத்’ (ப⁴. கீ³. 3 । 1) இத்யாதி³:, ப்ரஶ்நாபாகரணவாக்யம் ப⁴க³வத: யுக்தம் யதோ²க்தவிபா⁴க³விஷயே ஶாஸ்த்ரே
ஶாஸ்த்ரஸ்ய ப்ரவ்ருத்திநிவ்ருத்திவிஷயபூ⁴தே த்³வே பு³த்³தீ⁴ ப⁴க³வதா நிர்தி³ஷ்டே, ஸாங்‍க்²யே பு³த்³தி⁴: யோகே³ பு³த்³தி⁴: இதி தத்ர ப்ரஜஹாதி யதா³ காமாந்’ (ப⁴. கீ³. 2 । 55) இத்யாரப்⁴ய அத்⁴யாயபரிஸமாப்தே: ஸாங்‍க்²யபு³த்³த்⁴யாஶ்ரிதாநாம் ஸம்ந்யாஸம் கர்தவ்யமுக்த்வா தேஷாம் தந்நிஷ்ட²தயைவ க்ருதார்த²தா உக்தாஏஷா ப்³ராஹ்மீ ஸ்தி²தி:’ (ப⁴. கீ³. 2 । 72) இதிஅர்ஜுநாய கர்மண்யேவாதி⁴காரஸ்தே . . . மா தே ஸங்கோ³(அ)ஸ்த்வகர்மணி’ (ப⁴. கீ³. 2 । 47) இதி கர்மைவ கர்தவ்யமுக்தவாந் யோக³பு³த்³தி⁴மாஶ்ரித்ய, தத ஏவ ஶ்ரேய:ப்ராப்திம் உக்தவாந்ததே³ததா³லக்ஷ்ய பர்யாகுலீக்ருதபு³த்³தி⁴: அர்ஜுந: உவாசகத²ம் ப⁴க்தாய ஶ்ரேயோர்தி²நே யத் ஸாக்ஷாத் ஶ்ரேய:ப்ராப்திஸாத⁴நம் ஸாங்‍க்²யபு³த்³தி⁴நிஷ்டா²ம் ஶ்ராவயித்வா மாம் கர்மணி த்³ருஷ்டாநேகாநர்த²யுக்தே பாரம்பர்யேணாபி அநைகாந்திகஶ்ரேய:ப்ராப்திப²லே நியுஞ்ஜ்யாத் இதி யுக்த: பர்யாகுலீபா⁴வ: அர்ஜுநஸ்ய, தத³நுரூபஶ்ச ப்ரஶ்ந: ஜ்யாயஸீ சேத்’ (ப⁴. கீ³. 3 । 1) இத்யாதி³:, ப்ரஶ்நாபாகரணவாக்யம் ப⁴க³வத: யுக்தம் யதோ²க்தவிபா⁴க³விஷயே ஶாஸ்த்ரே

பூர்வோத்தராத்⁴யாயயோ: ஸம்ப³ந்த⁴ம் வக்தும் பூர்வஸ்மிந்நத்⁴யாயே வ்ருத்தமர்த²ம் ஸங்க்ஷிப்யாநுவத³தி -

ஶாஸ்த்ரஸ்யேதி ।

கீ³தாஶாஸ்த்ரப்ராரம்பா⁴பேக்ஷிதம் ஹேதுப²லபூ⁴தம் பு³த்³தி⁴த்³வயம் ப⁴க³வதோபதி³ஷ்டமித்யர்த²: ।

ப்ரஷ்டுரர்ஜுநஸ்யாபி⁴ப்ராயம் நிர்தே³ஷ்டும் ப்ரவ்ருத்தமர்தா²ந்தரமநுவத³தி -

தத்ரேதி ।

அத்⁴யாயோ பு³த்³தி⁴த்³வயநிர்தா⁴ரணம் வா ஸப்தம்யர்த²: । பாரமார்தி²கே தத்த்வே யஜ்ஜ்ஞாநம் தந்நிஷ்டா²நாமஶேஷகாமத்யாகி³நாம் காமயுக்தாநாம் கர்மிணாமபி ப்ரதிபத்திகர்மவத் த்யாக³ம் கர்தவ்யத்வேந ப⁴க³வாநுக்தவாநித்யர்த²: ।

ததா²(அ)பி மோக்ஷஸாத⁴நே விகல்பஸமுச்சயயோரந்யதரஸ்ய விவக்ஷிதத்வபு³த்³த்⁴யா ஸமநந்தரப்ரஶ்நப்ரவ்ருத்திரித்யாஶங்க்யாஹ -

உக்தேதி ।

அர்ஜுநஸ்ய மநஸி வ்யாகுலத்வம் ப்ரஶ்நபீ³ஜம் த³ர்ஶயிதுமுக்தமர்தா²ந்தரமநுபா⁴ஷதே -

அர்ஜுநாய சேதி ।

ஸாங்க்²யபு³த்³தி⁴மாஶ்ரித்ய கர்மத்யாக³முக்த்வா, புநஸ்தஸ்யைவ கர்தவ்யத்வம் கத²ம் மிதோ² விருத்³த⁴ம் ப்³ரவீதி ? இத்யாஶங்க்யாஹ -

யோகே³தி ।

யதா² ஸாங்க்²யபு³த்³தி⁴மாஶ்ரிதாநாம் ஸம்ந்யாஸத்³வாரா தந்நிஷ்டா²நாம் க்ருதார்த²தோக்தா, ததா² யோக³பு³த்³தி⁴மாஶ்ரித்ய கர்ம குர்வதோ(அ)பி க்ருதார்த²த்வமுக்தமித்யாஶங்க்யாஹ -

ந தத ஏவேதி ।

‘தூ³ரேண ஹ்யவரம் கர்ம பு³த்³தி⁴யோகா³த்’ (ப⁴. கீ³. 2-49) இதி த³ர்ஶநாதி³தி ஶேஷ: ।

பு³த்³தி⁴வ்யாகுலத்வம் ப்ரஶ்நபீ³ஜம் ப்ரதிலப்⁴ய ப்ரஶ்நம் கரோதீத்யாஹ -

ததே³ததி³தி ।

ஸாக்ஷாதே³வ ஶ்ரேய:ஸாத⁴நம் ஜ்ஞாநமந்யேப்⁴யோ த³ர்ஶிதம் - ததி³த்யுச்யதே । தத்³விபரீதம் கர்ம ஸ்வஸ்யாநுஷ்டே²யத்வேநோக்தம் - ஏததி³தி நிர்தி³ஶ்யதே । ப⁴க³வது³க்தே(அ)ர்தே² ஸந்தி³ஹ்யமாநஸ்ய நிர்ணயாகாங்க்ஷயா ப்ரஶ்நப்ரவ்ருத்தேரஸ்தி பூர்வோத்தராத்⁴யாயயோருத்தா²ப்யோத்தா²பகலக்ஷணா ஸங்க³திரித்யர்த²: ।

அர்ஜுநஸ்ய ப்ரஶ்நநிமித்தம் பர்யாகுலத்வம் ப்ரபஞ்சயதி -

கத²மித்யாதி³நா ।

யத்³தி⁴ ஸாக்ஷாதே³வ ஶ்ரேய:ஸாத⁴நம் ஸாங்க்²யஶப்³தி³தபரமார்த²தத்த்வவிஷயபு³த்³தௌ⁴ நிஷ்டா²ரூபம், தத்³ அந்யஸ்மை ஶ்ரேயோ(அ)ர்தி²நே ப⁴க்தாய ஶ்ராவயித்வா, மாம் புநரப⁴க்தம் அஶ்ரேயோ(அ)ர்தி²நமிவ கர்மணி பூர்வோக்தவிபரீதே கத²ம் ப⁴க³வாந் நியோக்துமர்ஹதீத்யர்ஜுநஸ்ய பர்யாகுலீபா⁴வோ யுக்த இதி ஸம்ப³ந்த⁴: ।

ஜ்ஞாநநிஷ்டா²தோ வைபரீத்யம் ஸ்போ²ரயிதும் கர்ம விஶிநஷ்டி -

த்³ருஷ்டேதி ।

யுத்³தே⁴ ஹி க்ஷத்ரகர்மணி த்³ருஷ்டோ(அ)நேகோ(அ)நர்தோ² கு³ருப்⁴ராத்ருஹிம்ஸாதி³: தேந ஸம்ப³த்³தே⁴ பு³த்³தி⁴ஶுத்³தி⁴த்³வாரா(அ)பி வர்தமாநே ஜந்மந்யேவ ப²லமித்யநியதே । மம -ப⁴க்தஸ்ய ஶ்ரேயோ(அ)ர்தி²நோ நியோகோ³ ப⁴க³வதா யுக்தோ ந ப⁴வதீதி ஶேஷ: ।

யதோ²க்தம் நிமித்தம் ப்ரஶ்நஸ்ய யுக்தம் தத³நுகு³ணத்வாத் தஸ்யேதி த்³யோதகமாஹ -

தத³நுரூபஶ்சேதி ।

ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம் க்ருதார்த²தா, கர்மநிஷ்டா²நாம் து ந ததே²த்யுக்தம் ।

விபா⁴க³பா⁴கி³ ஶாஸ்த்ரமித்யத்ர ‘லோகே(அ)ஸ்மிந்’ (ப⁴. கீ³. 3-3) இத்யாதி³வாக்யஸ்யாபி த்³யோதகத்வம் த³ர்ஶயதி -

ப்ரஶ்நேதி ॥