ஶ்ரீமத்³ப⁴க³வத்³கீ³தாபா⁴ஷ்யம்
த்ருதீயோ(அ)த்⁴யாய:
பூர்வப்ருஷ்ட²ம்      உத்தரப்ருஷ்ட²ம்
ஆநந்த³கி³ரிடீகா (கீ³தாபா⁴ஷ்ய)
 
மோக்ஷஸ்ய ச அகார்யத்வாத் முமுக்ஷோ: கர்மாநர்த²க்யம் । நித்யாநி ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்தா²நி இதி சேத் , ந ; அஸம்ந்யாஸிவிஷயத்வாத் ப்ரத்யவாயப்ராப்தே: । ந ஹி அக்³நிகார்யாத்³யகரணாத் ஸம்ந்யாஸிந: ப்ரத்யவாய: கல்பயிதும் ஶக்ய:, யதா² ப்³ரஹ்மசாரிணாமஸம்ந்யாஸிநாமபி கர்மிணாம் । ந தாவத் நித்யாநாம் கர்மணாமபா⁴வாதே³வ பா⁴வரூபஸ்ய ப்ரத்யவாயஸ்ய உத்பத்தி: கல்பயிதும் ஶக்யா, ‘கத²மஸத: ஸஜ்ஜாயேத’ (சா². உ. 6 । 2 । 2) இதி அஸத: ஸஜ்ஜந்மாஸம்ப⁴வஶ்ருதே: । யதி³ விஹிதாகரணாத் அஸம்பா⁴வ்யமபி ப்ரத்யவாயம் ப்³ரூயாத் வேத³:, ததா³ அநர்த²கர: வேத³: அப்ரமாணமித்யுக்தம் ஸ்யாத் ; விஹிதஸ்ய கரணாகரணயோ: து³:க²மாத்ரப²லத்வாத் । ததா² ச காரகம் ஶாஸ்த்ரம் ந ஜ்ஞாபகம் இத்யநுபபந்நார்த²ம் கல்பிதம் ஸ்யாத் । ந சைததி³ஷ்டம் । தஸ்மாத் ந ஸம்ந்யாஸிநாம் கர்மாணி । அதோ ஜ்ஞாநகர்மணோ: ஸமுச்சயாநுபபத்தி: ; ‘ஜ்யாயஸீ சேத் கர்மணஸ்தே மதா பு³த்³தி⁴:’ (ப⁴. கீ³. 3 । 1) இதி அர்ஜுநஸ்ய ப்ரஶ்நாநுபபத்தேஶ்ச ॥
மோக்ஷஸ்ய ச அகார்யத்வாத் முமுக்ஷோ: கர்மாநர்த²க்யம் । நித்யாநி ப்ரத்யவாயபரிஹாரார்தா²நி இதி சேத் , ந ; அஸம்ந்யாஸிவிஷயத்வாத் ப்ரத்யவாயப்ராப்தே: । ந ஹி அக்³நிகார்யாத்³யகரணாத் ஸம்ந்யாஸிந: ப்ரத்யவாய: கல்பயிதும் ஶக்ய:, யதா² ப்³ரஹ்மசாரிணாமஸம்ந்யாஸிநாமபி கர்மிணாம் । ந தாவத் நித்யாநாம் கர்மணாமபா⁴வாதே³வ பா⁴வரூபஸ்ய ப்ரத்யவாயஸ்ய உத்பத்தி: கல்பயிதும் ஶக்யா, ‘கத²மஸத: ஸஜ்ஜாயேத’ (சா². உ. 6 । 2 । 2) இதி அஸத: ஸஜ்ஜந்மாஸம்ப⁴வஶ்ருதே: । யதி³ விஹிதாகரணாத் அஸம்பா⁴வ்யமபி ப்ரத்யவாயம் ப்³ரூயாத் வேத³:, ததா³ அநர்த²கர: வேத³: அப்ரமாணமித்யுக்தம் ஸ்யாத் ; விஹிதஸ்ய கரணாகரணயோ: து³:க²மாத்ரப²லத்வாத் । ததா² ச காரகம் ஶாஸ்த்ரம் ந ஜ்ஞாபகம் இத்யநுபபந்நார்த²ம் கல்பிதம் ஸ்யாத் । ந சைததி³ஷ்டம் । தஸ்மாத் ந ஸம்ந்யாஸிநாம் கர்மாணி । அதோ ஜ்ஞாநகர்மணோ: ஸமுச்சயாநுபபத்தி: ; ‘ஜ்யாயஸீ சேத் கர்மணஸ்தே மதா பு³த்³தி⁴:’ (ப⁴. கீ³. 3 । 1) இதி அர்ஜுநஸ்ய ப்ரஶ்நாநுபபத்தேஶ்ச ॥

ஜ்ஞாநார்தி²நோ முமுக்ஷோ: ஸம்ந்யாஸவித்⁴யநுபபத்திபா³தி⁴தம் ஸமுச்சயவிதி⁴வசநமித்யுக்தம் ; இதா³நாீம் மோக்ஷஸ்வபா⁴வாலோசநயா(அ)பி ஸமுச்சயவசநமநுசிதமித்யாஹ -

மோக்ஷஸ்ய சேதி ।

‘அகுர்வந் விஹிதம் கர்ம நிந்தி³தம் ச ஸமாசரந் । ப்ரஸஜ்ஜம்ஶ்சேந்த்³ரியார்தே²ஷு நர: பதநம்ருச்ச²தி ॥‘ (மநு 11 - 14) இதி ஸ்ம்ருதே: முமுக்ஷுணா(அ)பி ப்ரத்யவாயநிவ்ருத்தயே கர்தவ்யம் நித்யகர்மேதி ஶங்கதே -

நித்யாநீதி ।

யோ யஸ்மிந் கர்மண்யதி⁴க்ருதஸ்தஸ்ய தத³கரணாத் ப்ரத்யவாயோ ப⁴வதி, ந து கர்மாநதி⁴காரிண: ஸம்ந்யாஸிநஸ்தத³கரணாத் ப்ரத்யவாய: ஸம்ப⁴வதீதி தூ³ஷயதி -

நாஸம்ந்யாஸீதி ।

ததே³வ ஸ்பஷ்டயதி -

ந ஹீதி ।

ஸமித்³தோ⁴மாத்⁴யயநாத்³யகரணாத் ப்ரத்யவாய: ஸம்ந்யாஸிநோ நாஸ்தீத்யர்த²: ।

தத்ர வ்யதிரேகோதா³ஹரணமாஹ -

யதே²தி ।

அகரணாத் ப்ரத்யவாயோத்பத்திமப்⁴யுபேத்யோக்தம் ; ஸம்ப்ரதி ப்ரதிஷித்³த⁴கரணாதே³வ ப்ரத்யவாயோ ந த்வகரணாத் அபா⁴வாத்³ பா⁴வோத்பத்தேர்லோகவேத³விருத்³த⁴த்வாதி³த்யாஹ -

ந தாவதி³தி ।

நநு நித்யகர்மவிதா⁴யீ வேத³ஸ்தத³கரணாத் ப்ரத்யவாயோ ப⁴வதீதி ப்³ரவீதி, தத் கத²மகரணாத் ப்ரத்யவாயோ ந ப⁴வதீதி ஶ்ருதிமாஶ்ரித்யோச்யதே, ஶ்ருத்யந்தரவிரோதா⁴தி³தி, தத்ராஹ -

யதீ³தி ।

விஹிதஸ்யாகரணே ஸதி அநர்த²ப்ராப்தேர்ந நித்யகர்மவிதா⁴யீ வேதோ³(அ)நர்த²கரத்வேநாப்ரமாணமித்யாஶங்க்யாஹ -

விஹிதஸ்யேதி ।

ந விஹிதஸ்ய கரணே பித்ருலோகப்ராப்திலக்ஷணம் ப²லம் ப⁴வதேஷ்யதே, தூ⁴மாதி³நா நயநபீடா³தி³து³:க²ம் து ப்ரத்யக்ஷமேவ, அகரணே ச ப்ரத்யவாயோத்பத்தி:, உப⁴யதா²(அ)பி புருஷஸ்யாநர்த²கரோ வேதோ³(அ)ப்ரமாணமேவ ஸ்யாதி³த்யர்த²: ।

நந்வபா⁴வஸ்யாபி பா⁴வோத்பாத³நஸாமர்த்²யம் வேத³: ஸம்பாத³யிஷ்யதி, ததா² ச விஹிதாகரணப்ரத்யவாயபரிஹாரோ விஹிதகரணே ப²லிஷ்யதீதி, நேத்யாஹ -

ததா² சேதி ।

லோகப்ரஸித்³த⁴பதா³ர்த²ஶக்த்யாஶ்ரயணேந ஶாஸ்த்ரப்ரவ்ருத்த்யங்கீ³காராத்  அபூர்வஶக்த்யாதா⁴நாயோகா³த்³ ஜ்ஞாபகமேவ ஶாஸ்த்ரமித்யர்த²: ।

காரகத்வே ச தஸ்யாப்ராமாண்யமப்ரத்யூஹம் ஸ்யாதி³த்யாஹ -

காரகமிதி ।

ப⁴வது ஶாஸ்த்ரஸ்யாப்ராமாண்யமித்யாஶங்க்யபௌருஷேயதயா ஶேஷதோ³ஷாநாகா³ந்தி⁴தத்வாத்³ மைவமித்யாஹ -

ந சேதி ।

அநிர்வாச்யாநுபலம்ப⁴ஸ்ய ஸம்வேத³நமபா⁴வஜ்ஞாநே காரணம், ஸமீஹிதஸாத⁴நஜ்ஞாநம் து சரணந்யாஸாதி³ ப்ரவ்ருத்திக்ராரணமித்யங்கீ³க்ருத்யோபஸம்ஹரதி -

தஸ்மாதி³தி ।

அகரணாத் ப்ரத்யவாயோத்பத்யஸம்ப⁴வஸ்தச்ச²ப்³தா³ர்த²: ।

ஸம்ந்யாஸிநாம் - ஜ்ஞாநநிஷ்டா²நாம், கர்மஸம்ந்யாஸித்வாதே³வ கர்மாஸம்ப⁴வே ப²லிதமாஹ -

அத இதி ।

ஸமுச்சயாநுபபத்தௌ ஹேத்வந்தரமாஹ -

ஜ்யாயஸீதி ।